«خودشناسی و خودسازی از منظر حضرت علی‌(ع)در نهج‌البلاغه» بررسی شد

گروه انديشه: مقاله «خودشناسی و خودسازی از منظر حضرت علی‌(ع) در نهج‌البلاغه» در كتاب دومين همايش ملی «نهج‌البلاغه و علوم انسانی» در همدان منتشر شده است.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) شعبه همدان، مقاله «خودشناسی و خودسازی از منظر حضرت علی‌(ع) در نهج‌البلاغه» به قلم حسين حسنی، كارشناسی ارشد رشته برنامه‌ريزی درسی دانشگاه علامه‌طباطبايی و سعيد بهشتی، دانشيار دانشگاه علامه طباطبايی در همدان منتشر شد.

در اين مقاله آمده است: در اسلام خودسازی به‌عنوان جهاد اكبر‌، از وظايف بسيار مهمی است كه هر فرد بايد به آن بپردازد و در حد وسع و توان خويش بكوشد تا عزت خود، خانواده و اجتماعی كه در آن زندگی می‌كند را اعتلأ بخشد. خودسازی می‌تواند در ابعاد جسمی، روحی، فكری، اخلاقی و بخصوص ايمانی و اعتقادی صورت پذيرد.

نگارنده در ادامه عنوان می‌كند: برای وصول به مرحله خودسازی لازم است فرد ابتدا خود را در تمامی ابعاد وجودی خويش بشناسد، ثمره اين خودشناسی، معرفت‌الله است كه در خودسازی و تربيت خود تجلی می‌يابد. بنابراين رسيدن به وضعيت مطلوب و ايده‌آ‌ل بدون شناخت انسان به عنوان موضوع تربيت امكانپذير نيست.

از نظر حضرت علی‌(ع) در نهج‌البلاغه معرفت‌النفس و تزكيه، تذهيب و محاسبه نفس و رعايت تقوا، عمل به دستورات و معارف دينی از اصول اساسی خودسازی است و راه‌هايی همچون رعايت اخلاق، تعقل و انديشه، عبادت، توبه، ياد مرگ، پرهيز از دنيادوستی، شهوت پرستی، اميال و آرزوها و اجتناب از فخرفروشی و تكبر و خودبينی را متذكرشده‌اند. از نظر حضرت علی(ع) خودسازی، فردگرايانه نيست بلكه در ارتباط با ديگران نيز مطرح می‌شود و مقصود اين نيست كه هرگاه انسان بخواهد خود را بسازد و به اصلاح خويشتن خويش بپردازد بايد از اجتماع دوری گزيند و انزوا و گوشه‌نشينی اختيار كند.

نويسنده در ادامه به اهميت و ضرورت خودسازی در نهج‌البلاغه اشاره كرده و عنوان می‌كند: هرگاه خداوند توفيق عنايت فرمايد و شخص بتواند خودسازی و تزكيه نفس را به مرحله‌ای برساند كه راه سعادت را پيموده و به سر منزل مقصود رسيده باشد. كسی‌كه خود را شناخت در پی اصلاح و ساختن خود برمی‌آيد و بجای عيب‌جويی از ديگران به خودسازی و عيب‌جويی از خود می‌پردازد حضرت در رابطه با ضرورت خود‌سازى می‌فرمايند: خوشا به حال كسى‌كه به خانه و خانواده خود پردازد، و غذاى حلال خود را بخورد، و به اطاعت پروردگار مشغول باشد، و بر خطاهاى خويش بگريد، و همواره به خويشتن خويش مشغول باشد و مردم از او در امان باشند.

از جمله مسائل مهمی كه در نهج‌البلاغه سخت مورد توجه قرار گرفته است؛ مسئله خودشناسی، محاسبه نفس است از نظر امام علی(ع) انسان موجودی است كه‌ دارای استعدادهای گوناگون است كه بايد آن را شناخته وخود را به سوی تعالی و كمال بكشاند. از مهمترين سفارش‌ها‌ی امام علی‌(ع) شناخت، معرفت و رشديافتگی انسان است.

در ادامه مقاله با اشاره به معرفت‌النفس و معرفت‌الله بيان می‌كند: عرفای اسلامی روی اين مطلب تكيه فراوان دارند كه معرفت‌النفس و معرفت‌الله از يكديگر جدا نيستند. در تعريف مقام آدميت چنين آورده‌اند: در صورتيكه انسان خودش را بشناسد و بداند كه ايشان برای چه هدفی آفريده شده و راه رسيدن به هدف مذكور چيست و برای نيل به آن كنجكاوی و تلاش نمايد و موفق شود به مقام آدميت رسيده است.

انسان بايد نفس خويش را با پرواداری از گرفتاری در پستی‌ها و رذالت‌ها برهاند به محاسبه آن بپردازد و مربی خويشتن خويش باشد، هم حساب‌كش باشد و هم حساب‌ده، هم فرمانده باشد و هم فرمان‌پذير، هم پندده باشد و هم پندپذير، هم ملامت كن و هم ملامت‌پذير باشد.

يادآور می‌شود، اين مقاله در كتاب دومين همايش ملی «نهج‌البلاغه و علوم انسانی» در همدان منتشر شده است.