نمایشگاه مترجمین و مفسرین قرآنی
کانون خبرنگاران نبأ: یکی از بخش‌هایی که از لحاظ علمی نمود بیشتری برای اهل فن در نمایشگاه قرآن داشت، نمایشگاه مفسرین و مترجمین قرآنی بود.
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، یکی از بخش‌هایی که از لحاظ علمی نمود بیشتری برای اهل فن در نمایشگاه قرآن داشت، نمایشگاه مفسرین و مترجمین قرآنی بود که در سال‌های پیش این در نمایشگاه با عنوان میراث مکتوب شیعه برگزار می‌شد. گزارش پیش رو با هدف معرفی مهم‌ترین آثار تفسیری قرآن کریم در طول تاریخ اسلام و به طور خاص شیعه، که در این بخش گرد آمده، آثاری همچون تفسیر المیزان، تفسیر نمونه، تفسیر تسنیم، و تفسیر مطلع الانوار.
آثار مکتوب در این غرفه به سه دسته کلی تقسیم شدند: بخش قرآنی، بخش تفسیری، و ترجمه. مهم‌ترین قسمت این غرفه همان‌گونه که از نامش پیداست مربوط به تفاسیر قرآنی بود. در طول قرون مختلف تفسیر قرآن راه‌های پر پیچ و خمی را در جهت تکمیل گذرانده است. در برخی از آثار نخستین تفسیرها را به عصر پیامبر گرامی اسلام(ص) مربوط می‌دانند. به طور خاص تفاسیر روایی در عالم شیعه از قدیمی‌ترین تفاسیر بوده‌اند. دلیل این امر به مذموم بودن تفسیر به رای در روایات اسلامی و بالاخص شیعی برمی‌گردد. به همین دلیل مفسرین در قرون دوم و سوم هجری تلاش میکردهاند تا از این مسأله دوری کنند و لذا صرفا به جمع‌آوری روایات تفسیری بسنده میکردهاند، به این امید که رای و نظر خودشان را در تفسیر آیات وارد نکرده باشند. با این حال بنا به نظر برخی از مفسرین معاصر، نظیر دکتر سید عادل نادرعلی، نویسنده تفسیر مطلع‌الانوار حتی این‌گونه از تفاسیر نیز نمی‌توانند خالی از تفسیر به رای باشند، زیرا در جمع‌آوری روایات تفسیری بسیار مشاهده می‌شود که مفسر روایاتی را ذکر کرده که موافق نظر و عقیده خودش بوده و از آوردن روایات مخالف باورهایش پرهیز کرده. پر واضح است که این نظر شخصی مفسر در گزینش روایات تاثیر داشته است.
آثار مکتوب در این غرفه به سه دسته کلی تقسیم شدند: بخش قرآنی، بخش تفسیری، و ترجمه. مهم‌ترین قسمت این غرفه همان‌گونه که از نامش پیداست مربوط به تفاسیر قرآنی بود. در طول قرون مختلف تفسیر قرآن راه‌های پر پیچ و خمی را در جهت تکمیل گذرانده است. در برخی از آثار نخستین تفسیرها را به عصر پیامبر گرامی اسلام(ص) مربوط می‌دانند. به طور خاص تفاسیر روایی در عالم شیعه از قدیمی‌ترین تفاسیر بوده‌اند. دلیل این امر به مذموم بودن تفسیر به رای در روایات اسلامی و بالاخص شیعی برمی‌گردد. به همین دلیل مفسرین در قرون دوم و سوم هجری تلاش میکردهاند تا از این مسأله دوری کنند و لذا صرفا به جمع‌آوری روایات تفسیری بسنده میکردهاند، به این امید که رای و نظر خودشان را در تفسیر آیات وارد نکرده باشند. با این حال بنا به نظر برخی از مفسرین معاصر، نظیر دکتر سید عادل نادرعلی، نویسنده تفسیر مطلع‌الانوار حتی این‌گونه از تفاسیر نیز نمی‌توانند خالی از تفسیر به رای باشند، زیرا در جمع‌آوری روایات تفسیری بسیار مشاهده می‌شود که مفسر روایاتی را ذکر کرده که موافق نظر و عقیده خودش بوده و از آوردن روایات مخالف باورهایش پرهیز کرده. پر واضح است که این نظر شخصی مفسر در گزینش روایات تاثیر داشته است.
در ادامه به معرفی جدیدترین تفاسیری که در این بخش از نمایشگاه قرآن برای معرفی قرار داده شده بود می‌پردازیم.
تفسیر مطلع الانوار: تفسیر مطلع الانوار، تفسیر روایی اهل‌بیت(ع) با رویکرد تاویلی نخستین تفسیر کامل عرفانی شیعی است. صاحب این اثر دکتر سید عادل نادرعلی است که پیش از این نیز تاویل مفردات قرآنی را ارایه داده است. تفاسیر عرفانی در عالم تشیع انگشت‌شمار بوده‌اند. تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم اثر سید‌حیدر آملی در تاریخ به عنوان نخستین تفسیر عرفانی شیعی آمده است، اما متاسفانه در طول تاریخ از بین رفته و چیزی جز آیات ابتدایی قرآن به دست ما نرسیده است.
تفسیر مطلع الانوار: تفسیر مطلع الانوار، تفسیر روایی اهل‌بیت(ع) با رویکرد تاویلی نخستین تفسیر کامل عرفانی شیعی است. صاحب این اثر دکتر سید عادل نادرعلی است که پیش از این نیز تاویل مفردات قرآنی را ارایه داده است. تفاسیر عرفانی در عالم تشیع انگشت‌شمار بوده‌اند. تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم اثر سید‌حیدر آملی در تاریخ به عنوان نخستین تفسیر عرفانی شیعی آمده است، اما متاسفانه در طول تاریخ از بین رفته و چیزی جز آیات ابتدایی قرآن به دست ما نرسیده است.
تفاسیر دیگر نظیر تفسیر ملاصدرا تنها بخش‌هایی از آیات را پوشش داده‌اند (مانند تفسیر سوره‌ی فاتحه و واقعه از ملاصدرا). در این میان مطلع الانوار نخستین تفسیری است که هم تفسیر کامل قرآن است و نه منتخبی از آیات، هم تفسیری است عرفانی و تاویلی، و هم تاویل‌های عرفانی‌اش برگرفته از روایات اهل‌بیت(ع) است. بدین ترتیب که پس از ذکر هر چند آیه، ترجمه آیات آمده‌اند. سپس روایات اهل بیت پیرامون آن آیات آورده شده‌اند و سپس با استناد به آن روایات مفاهیم باطنی و عرفانی آیات تحت بخشی با نام تاویل و تبیین آمده‌اند. در این تفسیر صرفا از روایات اهل‌بیت(ع) استفاده شده و از آوردن روایات عامه پرهیز شده است. مطلع الانوار نخستین تفسیری است که این روش تفسیری را با نام تفسیر روایی با رویکرد تاویلی ارایه داده است و از این جهات در نمایشگاه اثری است چشمگیر. 
تفسیر تسنیم: آیت الله عبدالله جوادی آملی با پیروی از روش تفسیری المیزان اقدام به تفسیر قرآن کرده‌اند و حاصل این تلاش تفسیر تسنیم است. در این تفسیر تعدادی از آیات ذکر شده‌اند. سپس طی چهار مرحله گزیده تفسیر، تفسیر آیه، لطایف و اشارات، و بحث روایی مقصود مفسر بیان شده است. در گزیده تفسیر با استفاده از ادبیات عرب چکیده تفسیر آیات آمده است. در واقع بخش اجتهادی تفسیر در قسمتی با نام لطایف و اشارات آمده است. در این قسمت ادبیات عرب، کلام و دیگر علوم قرآنی برای بیان تفسیر مفسر در رابطه با آن دسته از آیات استفاده شده است. همچون المیزان، نمونه، مطلع الانوار و بسیاری تفاسیر دیگر تسنیم نیز یک تفسیر ترتیبی است، هر چند به فراخور آیات مرتبط در تفسیر آیات دیگر در کنار هم آمده‌اند. بنیاد اسرا این اثر را به چاپ رسانیده است نام تفسیر از آیه ۲۷ سوره مطففین الهام گرفته شده که نام چشمه‌ای است در بهشت.
محمد سعید جهانگیری
تفسیر تسنیم: آیت الله عبدالله جوادی آملی با پیروی از روش تفسیری المیزان اقدام به تفسیر قرآن کرده‌اند و حاصل این تلاش تفسیر تسنیم است. در این تفسیر تعدادی از آیات ذکر شده‌اند. سپس طی چهار مرحله گزیده تفسیر، تفسیر آیه، لطایف و اشارات، و بحث روایی مقصود مفسر بیان شده است. در گزیده تفسیر با استفاده از ادبیات عرب چکیده تفسیر آیات آمده است. در واقع بخش اجتهادی تفسیر در قسمتی با نام لطایف و اشارات آمده است. در این قسمت ادبیات عرب، کلام و دیگر علوم قرآنی برای بیان تفسیر مفسر در رابطه با آن دسته از آیات استفاده شده است. همچون المیزان، نمونه، مطلع الانوار و بسیاری تفاسیر دیگر تسنیم نیز یک تفسیر ترتیبی است، هر چند به فراخور آیات مرتبط در تفسیر آیات دیگر در کنار هم آمده‌اند. بنیاد اسرا این اثر را به چاپ رسانیده است نام تفسیر از آیه ۲۷ سوره مطففین الهام گرفته شده که نام چشمه‌ای است در بهشت.
محمد سعید جهانگیری
مطالب مرتبط
