وظایف فرزند در برابر پدر ومادر از دیدگاه قرآن

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از کردستان، حجت‌الاسلام مهدی افسری، یکی از کارشناسان دینی استان در یادداشتی به وظایف فرزندان در برابر پدر و مادر از دیدگاه دین اسلام پرداخته است که در ادامه این یادداشت آمده است.
یکی از مسائل مهمی که در قرآن و روایات به آن توصیه شده احترام به پدر و مادر است که در اینجا به قسمتی از وظایف واجب و مستحب فرزندان در برابر پدر و مادر از نظر قرآن و روایات می‌پردازیم.
1)- احسان و نیکی:
احسان ونیکی به والدین ، خواه در مسائل مادی باشد یا معنوی لازم است. این وظیفه از نظر قرآن آنقدر با ارزش و با اهمیت است که از طرفی پس از وظیفه ی انسان در برابر خدا ، یعنی عبادت قرار گرفته ، از طرف دیگر در شش جای قران کریم تعبیر « بالوالدین احساناًو حسناً» شده است .
2)- خودداری از زجر و اذیت:
خودداری از سخن زجرآور و ناراحت‌کننده ، مخصوصاً اگر پدر ومادر بسنین پیری و کهولت رسیده باشند،
سوره اسراء آیه (۲۳)«إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا؛ اگر يكى از آن دو يا هر دو در كنار تو به سالخوردگى رسيدند به آنها [حتى] اوف مگو و »
3)- خودداری از هر گونه اذیت وآزار:
خداوند در آیه 23 سوره اسرا نیز می‌فرماید: «وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا؛ به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنى شايسته بگوى» یعنی فرزندان را از آزردگی خاطر پدر و مادر و حتی خوداری از داد و فریاد، بسر آنهازدن باز می دارد.
۴)ـ رعایت ادب واحترام وتواضع:
و با آنان با ادب و احترام باید سخن گفت . «َقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمً» (اسراء ـ آیه ۲۳ )
برای پدر ومادر ، نهایت تواضع و فروتنی و مهربانی را باید انجام داد .
«وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا؛ و از سر مهربانى بال فروتنى بر آنان بگستر و بگو پروردگارا آن دو را رحمت كن چنانكه مرا در خردى پروردند» ( اسراء ـ آیه ۲4)
5)- سپاسگذاری و نمک شناسی:
زحمات و فداکاری‌های پدر ومادر را باید مورد نظر داشت و از آن قدردانی کرد.
« رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا پروردگارا آن دو را رحمت كن چنانكه مرا در خردى پروردند» ( اسراء ـ آیه ۲4)
« أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ؛ شكرگزار من و پدر و مادرت باش » ( لقمان ـ آیه 14‌)
6)- خودداری از توهین و جسارت:
از روی خشم و غضب و نگاههای خیره و توهین آمیز نباید به پدر و مادر نگاه کرد. امام صادق (ع) فرمود: « لا تملأ عینیک من النظر الیهما»
هنگام گفتگو نباید صدارا از صدای آنان بلندترکرد : «لا ترفع صوتک فوق اصواتهما »
نباید دست روی دست آنان بلند کرد:« ولا یدرک فوق ایدیهما »
به پدر ومادرپشت نبایدکردوازآنان جلوترنباید راه رفت:«ولاتقدم اقدامهما»
«لا یمشی بین یدیه ولا تجلس قبله »
فرزند نباید نسبت بدیگران بد رفتاریهائی داشته باشد و او سبب شده باشد که پدر و مادرش را با فحش و ناسزا یاد کند. «ولایستسب له»
7)- خشم خدا و پدر و مادر
فرزندان اگر نسبت به پدر و مادر اذیت و آزار برسانند، و آنان را بخشم و غضب آورند، با این عمل خدای خود را نیز نسبت به خود خشمناک کرده اند، چنانکه اگر پدر و مادر از دست آنان راضی باشند، خدای عالم نیز از آنان رضایت دارد .
پیامبر اکرم (ص) فرمودند :«رضاء الله مع رضاء الوالدین وسخط الله مع سخط الوالدین»
8)- مؤثرترین عبادات
امام صادق (ع) فرمودند :«لاعباده اسرع بلوغاً بصاحبها الی رضا الله من خدمه الوالدین المسلمین لوجه الله » تاثیر هیچ عبادتی برای جلب رضایت خداوند از خدمت به پدر ومادر مسلمان که برای خدا انجام شده باشد سریعتر نیست.
در بسیاری از آیات دیگر قرآن بیان شده که به ذکر آیه و نام سوره می‌پردازیم
آیات ۱۵ ـ ۱۸ سورة احقاف ، آیة ۱۸۰ بقره ، آیة ۲۱۵ بقره ، آیة ۸۳ سورة بقره ، آیة۳۶ سورة نساء ، آیة ۱۳۵ سورة نساء ، آیة ۱۵۱ سورة انعام ، آیة ۱۴ سورة مریم ، آیة ۸ سورة عنکبوت ، آیة ۴ سورة ابراهیم ، آیه ۱۹ سورة نمل ، آیة ۲۸ دسورة نوح ، آیة ۲۲ تا ۲۳ سورة توبه ، آیات ۲۶ تا ۲۸ سورة زخرف ، آیات ۴۱ تا ۵۰ سورة مریم ، آیات ۱۷۱ تا ۱۷۲ سورة بقره ، آیات ۱۰۴ تا ۱۰۵ سورة مائده ، آیة ۱۱۴ سوره توبه ، آیات ۳ ـ ۴ سورة ممتحنه .
در اینجا به ذکر چند حدیث در این باب از ائمة هدی در مورد حقوق والدین اشاره می کنم
«همواره با مهربانی پر و بال فروتنی را برایشان بگستران» یعنی چشمهایت را خیره به آنها ندوز و اینکه با نگاهی سرشار از مهر و محبت، به آنها بنگر و صدای خودت را از صدای آنها بلندتر نکنی و دستت را فوق دست آنها مدار و بر آنها پیشی مگیر، یا بارها شنیده‌اید یاخوانده‌اید که خواهر رضائی رسول خدا (ص) نزد آن حضرت آمد و آن بزرگوار از دیدار او خوشحال شده و روانداز یا به قولی ردای خود را برای او پهن کرد و با او نشست و شروع به گفتگو کرد و به رویش می‌خندید، بعد او برخاست و رفت و برادر رضائی (برادر آن خانم) آمد و رسول خدا (ص) با او همانند خواهرش رفتار نکرد، بعد اصحاب عرض کردند یا رسول الله چرا با خواهرش رفتاری کردی که با برادرش نکردی، با آنکه او مرد بود، رسول اکرم در جواب آنها فرمود: زیرا آن دختر نسبت به پدر و مادرش نیک رفتارتر از او بود.
امام صادق(ع) فرمود: مردی به نزد رسول خدا(ص) آمد و عرض کرد یا رسول الله به چه کسی نیکی کنم، فرمود: به مادرت، عرض کرد: بعد به چه کسی، فرمود : به مادرت، عرض کرد بعد به چه کسی، فرمود: به پدرت.
از امام صادق (ع) در جای دیگر نیز می‌فرماید: کسی که به پدر و مادر خود دشمنانه نگاه کند خدا نمازش را قبول نمی‌کند، هر چند که آن پدر و مادر نسبت به او ستمکار باشند.
یادآور می‌شود؛ اینکه با توجه به آیات و روایاتی که در اینجا مورد بررسی قرار گرفتند می‌توان به این نتیجه مهم رسید که اطاعت از پدر و مادر واجب است و بر هر انسانی اطاعت از این امر الهی واجب می‌باشد.