مروری بر اشارات قرآنی سریال «پدر»
گروه هنر ــ بهرنگ توفیقی کارگردان تلویزیون که سریال‌های پرتماشاگری چون «زیر پای مادر» را در کارنامه خود دارد در کار جدید خود سعی کرده در هر قسمت یک آیه از قرآن کریم را محور سریال قرار دهد.
تجربه همکاری بهرنگ توفیقی کارگردان و حامد عنقا تهیه‌کننده و نویسنده تا به امروز سبب ساخت چند مجموعه تلویزیونی بوده که عمدتاً آثار پرتماشاگری بوده‌اند. در این میان «زیر پای مادر» را باید بهترین کار این فیلمساز و تهیه‌کننده نام نهاد . این اثر در زمان خود توانست اکثر مخاطبان سیما را جذب کند، البته بعد از این مجموعه این دو با ساخت کاری نظیر «عقیق» تا حدی نسبت به کار قبلی خود افت داشتند، چون اثر مربوطه علاوه بر اینکه پیامی سفارشی داشت در بحث سخت افزار نیز با محدودیت‌های عدیده ای رو‌به‌رو بود.
اما از 25 تیرماه جدیدترین سریال بهرنگ توفیقی و حامد عنقا روی آنتن شبکه دو سیما رفت. این سریال در هر قسمت به آیه‌ای از قرآن می‌‌پردازد به این نحوکه مضمون قصه هر قسمت در راستای آیه‌ای است که در تیتراژ پایانی آن قسمت می‌آید. برای مثال در قسمت نخست آیه شریف «وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتَّى نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِينَ مِنْكُمْ وَالصَّابِرِينَ وَنَبْلُوَ أَخْبَارَكُمْ» (و البته شما را مىآزماييم تا مجاهدان و شكيبايان شما را باز شناسانيم و گزارش‌هاى [مربوط به] شما را رسيدگى كنيم) آورده شده است. ارتباط این آیه به داستان قسمت نخست چنین است. زن و شوهری جوان یکدیگر را بسیار دوست دارند، اما در همان ابتدا شوهر کشته می‌شود تا صبر و شکیبایی زن آزموده شود. در این کار کارگردان یک تیزهوشی خاصی انجام داده که ما معمولاً کمتر در کارهای مشابه شاهد آن هستیم. در کارهای مورد نظر عموماً آیه مورد نظر در تیتراژ ابتدایی سریال می‌آید، اما در سریال پدر می‌بینیم که آیه‌های شریفه در تیتراژ پایانی آورده شده است. در حقیقت کارگردان با این کار خواسته ذهن تماشاگر را از پیش به سمت موضوع مورد نظر سوق ندهد، بلکه اجازه داده تا وی کار را ببیند و با توجه به اتفاقاتی که در قصه رخ می‌دهد به پیام آیات پی ببرد.
درباره قصه این سریال ذکر یک نکته الزامی است. آن هم کلیشه و تکراری بودن قصه است. دختری که دلبستگی‌های مذهبی ندارد، عاشق پسری با گرایش‌های مذهبی می‌شود. این موضوع بارها دستمایه فیلم‌های مختلف بوده که آخرین نمونه آن را در فیلم «دلشکسته» شاهد بودیم. کلیشه بعدی در این فیلم که کمی آزار دهنده است پوشش تکراری بازیگر نخست این سریال است. در این کار می‌بینیم دختری که گرایشات مذهبی ندارد پوششی متفاوت دارد، اما هم اینکه اصطلاحاً به راه راست هدایت می‌شود پوشش چادر را برای خود انتخاب می‌کند.
البته اینکه پوشش چادر حجاب برتر است نکته‌ای واضح است، اما این شکل تبلیغ سالهاست در برنامه‌های سیما تکرار می‌شود، بدون اینکه تاثیرگذاری داشته باشد، حتی گاهی موجب عکس‌العمل منفی نیز می‌شود. این اتفاق نیز به این دلیل است که پوشش در این قبیل تولیدات تصویرگر ذات افراد است، درصورتی‌که همانگونه که رهبر معظم انقلاب در دیداری با جوانان مطرح کردند نباید نسبت به آدم‌ها با تکیه بر پوششان قضاوت کرد.
برای درک بهتر موضوع، مثالی می‌آورم که به ما نشان می‌دهد چگونه می‌توان پوششی برتر را الگو قرار داد. زمانی‌که فیلم سینمایی «پری» روی پرده رفت نیکی کریمی بازیگر نخست فیلم، پوشش چادر داشت. این پوشش به اندازه‌ای در میان جوانان رواج پیدا کرد که چادر عربی این بازیگر فراگیر شد. این اتفاق نیز به این دلیل رخ نداده که کارگردان بخواهد پوششی خاص را تبلیغ کند، بلکه ذات نقش با چنین پوششی همخوانی داشت نکته دیگر اینکه تعلقات خاص داریوش مهرجویی به موضوعات فلسفی هم برای همه آشکار بود، برای همین تماشاگر می‌دانست فیلمساز در پی دست یافت به هدفی خاص نیست تا بخواهد به واسطه ظواهر برای خود اندوخته دنیوی کسب کند.
درباره نقاط قوت و ضعف این سریال چندان نمی‌توان حرف زد، چون با دیدن یک یا دو قسمت نمی‌توان درباره یک کار قضاوت کرد، اما این مطلب تنها دریچه‌ای بود تا به نوعی در ادامه بیشتر به فیلم بپردازیم به ویژه که سریال به صورت مستقیم به موضوعی قرآنی پرداخته و این مطلب را در تیتراژ پایانی کار نیز ذکر کرده است. این سریال یک نکته ویژه دارد و آن‌هم شکل قصه‌گویی سریال است، چراکه فیلمساز و نویسنده با وجود اینکه قصه‌شان بارها در سینما و تلویزیون تکرار شده به نوعی قصه را روایت می‌کنند که تماشاگر آن را می‌پسندد. این جذابیت‌ها نیز از آنجا نشئت می‌گیرد که کارگردان بار درام کار را مد نظر قرار می‌دهد. برای نمونه در سریال «پدر» در اولین قسمت یکی از قهرمانان قصه می‌میرد، اتفاقی که شوک بزرگی به تماشاگر وارد می‌شود، برای همین بیننده در پی چرایی رخ دادن اتفاق مورد نظر است.
آیتم‌هایی جذاب دیگری در کارهای بهرنگ توفیقی وجود دارد. موسیقی یکی از این آیتم‌هاست که در کارهای این فیلمساز همیشه شکلی پر رنگ دارد. این ویژگی به ویژه در کارهای ملودرام این فیلمساز بر جذابیت تصویری کارش می‌افزاید، هرچند ممکن است عده‌ای این شکل موسیقی را، کمی اغراق شده بدانند، اما به نظرم در کارهای درام استفاده از موسیقی خوب یکی از امتیازات است. بحث دیگر به فیلمبرداری خوب این کار بر می‌گردد، زیرا قاب‌هایی که کارگردان می‌بندد بسیار زیباست و برای تماشاگر تازگی دارد، حتی کلوزآپ‌های این سینماگر به نظرم شیدایی خاصی دارد که آگاهانه رخ داده است. در بخش پایانی باید گفت انتخاب مهدی سلطانی یکی از امتیازات و مهم و بزرگ سریال خواهد بود که به نظرم می‌تواند اتفاقات خوبی را در سریال پدر رقم زند.
به قلم داود کنشلو
انتهای پیام
