دیدگاه سنتی و مدرن درباره مصرف نمک

محققان بر این باورند که تغذیه ناسالم عامل اصلی بروز برخی بیماری‌ها از جمله سرطان‌هاست که با تغییر سبک زندگی و استفاده از خوراکی‌های سالم و مصرف مناسب آن‌ها، می‌توان تا حدود زیادی از ابتلا به بیماری‌ها پیشگیری کرد. امروزه بعضی از مردم به روش‌های سنتی و داروهای گیاهی روی آورده‌اند که برخی از آن‌ها با مباحث علمی و پزشکی نوین در تضاد است.
به دلیل گستردگی عناصر یک سبک زندگی سالم، آموزش آن نیاز به مشارکت تخصص‌های مختلف دارد. با توجه به ورود انواع مواد شیمیایی در مصارف روزمره و استفاده از فناوری‌های جدید مانند فناوری نانو در تهیه انواع ضد آفتاب، پوشاک، مواد آرایشی و مواد بهداشتی و ظروف آشپزی و روش‌های جدید گرمایش که مبتنی بر استفاده از نواحی مختلف امواج الکترومغناطیسی است، شیمی و علوم وابسته می‌توانند سهم به‌سزایی در اطلاع‌رسانی به جامعه و اصلاح سبک زندگی داشته باشند.
 گفته می‌شود که حدود 20 درصد سرطان‌ها با مواد شیمیایی ارتباط دارد. در این ارتباط، دانش استفاده از مواد شیمیایی و روش‌های مقابله با خطرات مواد شیمیایی مختلف که مستقیم و غیرمستقیم در زندگی مردم وارد شده‌اند، نیازمند اطلاع‌رسانی از طرفی افراد متخصص در زمینه‌های مختلف شیمی است.
به همین منظور خبرگزاری ایکنا زنجان، مصاحبه‌ای را با سعید زکوی، عضو هیئت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم‌پایه زنجان ترتیب داده است که بخش نخست آن را در زیر می‌خوانید.

ناآگاهی مردم از تغذیه سالم
ایکنا: امروزه بر کسی پوشیده نیست که نوع تغذیه در سلامت مردم نقش اساسی ایفا می‌کند؛ به عقیده شما مشکل اصلی در تغذیه مردم چیست؟
زکوی: مشکل اصلی تغذیه مردم این است که اطلاع درستی از مواد مورد ‌نیاز بدن خود ندارند و اغلب تصورات و برداشت‌های نادرستی از توصیه‌های گذشتگان دارند. هر چند تخصص‌های علمی گوناگون باید در آموزش جنبه‌های مختلف سبک زندگی سالم مشارکت داشته باشند، ولی باید توجه کرد که تشخیص بیماری، تجویز دارو و مشاوره پزشکی در تخصص پزشکان است و دخالت دیگران در این امور مهم نه تنها به بهبود سلامت جامعه کمک نخواهد کرد بلکه منجر به هرج و مرج و بروز بیماری‌های جدید و تشدید بیماری‌های موجود می‌شود.
به عنوان مثال تداخل داروهای گیاهی با داروهای شیمیایی می‌تواند منجر به واکنش‌های ناخواسته و از بین رفتن اثر داروی تجویز شده شود که به عنوان مثال می‌توان به تاثیر منفی مکمل‌های سیر بر داروهای ضد لخته شدن خون تجویز شده در مراحل پیوند عضو اشاره کرد. همچنین تداخل مواد فعال چای سبز با داروهای کاهش فشار خون ممکن است منجر به سکته بیمار قلبی مصرف‌کننده داروهای کاهش فشار خون شود.
نکته مهم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که گیاهان دارویی قاچاق که وارد کشور می‌شوند، اصلاً قابل اعتماد نیستند و سلامتی مصرف‌کنندگان را به‌طور جدی در معرض خطر قرار می‌دهند. ضمنا این محموله‌های قاچاق گاهی حاوی مواد مخدر و روان گردان نیز هستند.
افراد نباید در مورد توصیه‌های بهداشتی و درمانی اسلامی و آنچه در تاریخ اسلام نوشته شده است حرف‌هایی بزنند که کاملا با نص صریح قرآن در تضاد باشد. به عنوان مثال در قرآن آیاتی مبنی بر قربانی شتر، گاو و گوسفند وجود دارد و طبیعتاً گوشتی که قربانی می‌شود برای خوردن است و خداوند هیچگاه مسئله غیربهداشتی را مطرح نمی‌کند و افراد را به انجام آن توصیه نمی‌کند؛ در حالی‌که برخی با عنوان طب اسلامی و طب سنتی افراد را از خوردن گوشت منع می‌کنند.
دستوراتی که قرآن می‌دهد در مواردی ریشه در بهداشت روانی و در مواردی ریشه‌ در بهداشت جسمانی  و یا هر دو دارد. در تاریخ برخی از روایات دستخوش تحریف شده است و تشخیص صحت یا سقم روایت نیازمند اظهار نظر متخصصین علم حدیث دارد.
از سوی دیگر، گفت‌وگوی رو در رو با مردم و شنیدن پرسش‌های آنها بهترین روش برای آموزش سبک زندگی سالم است چون به تجربه سئوالات زیادی در ذهن مردم ما وجود دارد که پاسخ آنها با ارائه روزنامه‌ای مطالب امکان پذیر نیست. همچنین به دلیل محدودیت‌هایی که در هنگام ارائه مطالب در قالب مقاله و حتی کتاب وجود دارد، مطالب معمولا اشتباه برداشت می‌شود و نتیجه معکوس می‌دهد.

اهمیت نمک و املاح ضروری، ناچیز و بسیار ناچیز
ایکنا: یکی از دستوراتی که از دید طب سنتی بسیاری از مردم آن‌ را شنیده‌اند، خوردن مقدار کمی نمک پیش از شروع غذاست، این توصیه از دید علوم جدید چگونه ارزیابی می‌شود؟
زکوی: در مورد مصرف نمک در طب سنتی نقل قول‌هایی از پیامبر(ص) و امامان(ع) می‌شود، اما باید بدانیم نمکی که زمان پیامبر(ص) مورد استفاده قرار می‌گرفت با نمکی که در دسترس ما قرار دارد، متفاوت است. در زمان پیامبر(ص) نمک طبیعی بوده که دارای املاح مختلف است اما نمکی که ما اکنون استفاده می‌کنیم محصول تبلور مجدد است که نمک طبیعی را در آب حل می‌کنند و سپس آن را طی فرایند تبلور مجدد به کریستال‌های نمک تبدیل می‌کنند. تشکیل این کریستال‌ها همراه با حدف تمام ناخالصی‌های مضر و متاسفانه حذف اکثر املاح مفید و ضروری به استثناء نمک سدیم کلرید است. به عبارت دیگر، ضرورت تصفیه نمک‌های معدنی از آلودگی‌های صنعتی و به ویژه فلزات سنگین به صورت اجتناب ناپذیری اکثر مواد مهم نمک طبیعی را حذف می‌کند. در زمانه ما، بسیاری از معادن نمک با فاضلاب‌های صنعتی و گاهی شهری آلوده شده‌اند و تصفیه آنها یک ضرورت بهداشتی است که همه جای دنیا معمول است. البته روش‌های معمول برای رفع همه آلودگی‌های نمک پاسخگو نیست (به عنوان مثال به مقاله دکتر چراغعلی و همکاران در مجله Iranian Journal of Pharmaceutical Research (2010), 9 (2): 129-132 مراجعه شود).
نمک مورد ‌نیاز بدن باید دارای املاح مختلف باشد. سدیم و پتاسیم از اجزای اصلی و عمده نمک هستند که به هم خوردن نسبت و غلظت آنها در خون و بافت انتقال سیگنال‌ها را مختل می‌کند. همچنین میزان آب جذب شده به درون سلول و خارج از سلول نیز به این دوکاتیون مهم بستگی دارد. همچنین کلسیم و منیزیم نقش‌های متعددی در بدن دارند که به عنوان مثال می‌توان به سهم زیاد آنها در تشکیل و استحکام استخوان‌ها اشاره کرد. نمک خوراکی که امروزه مصرف می‌شود، تقریبا سدیم کلرید خالص است و املاح دیگر را همراه خود ندارد. بنابراین، به این خوراکی بسیار ضروری که دچار تغییر ماهیت شده است سم سفید می‌گویند.
افرادی که تعرق شدید دارند مشکلاتی مثل تشنج پیدا می‌کنند که یکی از دلایل آن کم شدن آب بدن و دلیل مهم دیگر مختل شدن شبکه اعصاب به دلیل دفع شدید سدیم است.
بدن انسان به مقدار بسیار کم حتی به آرسنیک نیاز دارد که این مقدار بسیار ناچیز Ultratrace نامیده می‌شود. نقش برخی از نمک‌ها کاملاً شناخته شده نیست ولی به مقدار بسیار ناچیز در بدن لازم است که برخی از میوه‌ها این املاح را در خود دارند. اینکه در روایات مشاهده می‌کنیم که خوردن نمک قبل از غذا جلوی ۷۰ بیماری را می‌گیرد، منظور نمک طبیعی خالص است که به انواع فلزات سنگین و آلودگی‌های میکروبی آلوده نشده است. پیدا کردن چنین نمکی در زمانه ما خیلی دشوار است و متاسفانه به دلیل سوءاستفاده بعضی‌ها، نمک‌های آلوده به نام نمک دریا و طبیعی به خورد مردم داده می‌شوند. مردم ما نباید از نمک‌های فاقد برچسب های استاندارد و سلامت استفاده کنند.

نمک کوه و دریا
ایکنا: اخیراً استفاده از نمک کوه و دریا بیشتر توصیه می‌شود؛ آیا استفاده این نوع نمک‌ها را صحیح می‌دانید؟
پاسخ: در مورد نمک کوه و دریا که در بازارها عرضه می‌شود، معمولا نمک واقعی نیست. نمک دریا زمانی به درد می‌خورد که از مکان تمیزی برداشته شده باشد و مطمئن باشیم که میزان فلزات سنگین آن بالا نیست. متاسفانه مناطقی از دریا آلودگی شدیدی دارند و فاضلاب‌های شهری به دریا می‌ریزند. باید نمک از مکان‌هایی برداشت شود که از فاضلاب شهری به دور باشد.
نمک کوه را هم متاسفانه از جاهایی برداشت می‌کنند که بکر نیست و نمی‌توان به آن اعتماد کرد. در کل دنیا هم نمک را تصفیه می‌کنند که دلیل آن آلوده بودن معادن است. معادنی که نمک طبیعی تمیز داشته باشند کم است و به خاطر همین مجبوریم نمک‌های تصفیه شده استفاده کنیم.
خیلی از مبلغان این حدیث را مبنی بر مصرف کمی نمک پیش از غذا را نقل می‌کنند؛ در حالی که اگر کسی این حجم از NaCl را را در یک وعده بخورد، ممکن است سکته هم کند و یا زخم معده بگیرد و حتی عامل سرطان معده هم هست. شخص نمکی می‌خورد که حل نشده و اما وقتی نمک را حل می‌کنید پخش می‌شود و غلظت آن پایین می‌آید، اما وقتی نمک را مستقیم روی غذا می‌ریزید غلظت نمک بالاست و با غلظت بالا به دیواره معده می‌رسد، دیواره معده یک غشاهایی دارد که از آن محافظت می‌کند، اگر این غشا از بین برود معده در مقابل سرطان و زخم معده ناتوان می‌شود.
خوردن تنقلاتی مثل چیپس و پفک نیز از همین منظر برای بدن مضر است؛ چرا که نمک جمع شده زیادی دارد و اولین لحظه‌ای که به دیواره معده می‌رسد، نمک زیادی یکباره وارد معده شده و به خراب کردن غشای معده می‌پردازد و باعث ایجاد زخم‌هایی می‌شود که عامل نفوذ یک باکتری به نامه هلیکوباکتر شده که عامل زخم معده و سرطان معده است.

آب مناسب ورزشکاران
ایکنا: مصرف نمک برای ورزشکاران یا کسانی که تعریق زیاد دارند، چطور است؟
پاسخ: در هنگام فعالیت ورزشی سنگین و تعرق زیاد، املاح زیادی از بدن دفع می شود که عمده آن سدیم است. مصرف آب بسیار سبک که املاح ناچیزی دارد، در این شرایط مضر است چون املاح بدن را تامین نمی کند. بنابراین، پس از تعرق شدید باید آب دارای مقادیر مناسب از املاح استفاده شود.
انتهای پیام