چرا ایران از برجام خارج نشد/ بحران ایران و امریکا به پیچ خطرناک تصمیمگیری نهایی نزدیک می‌شود
گروه سیاسی ــ آینده‌پژوه و تحلیلگر مسایل سیاسی با اشاره به اینکه ایران در پاسخ به خروج امریکا از برجام دو سناریوی خروج کامل از برجام یا توقف برخی اقدامات وفق برجام را پیش رو داشت، گفت: خروج کامل از این توافق به منزله یک پاسخ حداکثری انعکاس حداکثری هم پیدا می‌کرد که آن هم ایجاد اجماع بین‌المللی بسیار سهل‌تر علیه ایران از سوی امریکا بود و لذا ایران سناریوی مشروط کردن اجرای برجام از طریق تعلیق یا توقف برخی اقدامات خود را انتخاب کرد.
شورای عالی امنیت ملی امروز در بیانیه‌ای به کشورهای عضو برجام اقدامات متقابل جمهوری اسلامی ایران را نسبت به خروج امریکا از برجام و نقض مصوبات شورای امنیت سازمان ملل متحد، اعلام کرد که براین مبنا طبق بندهای 26 و 36 برجام ایران برخی اقدامات خود در توافق برجام را متوقف می‌کند و لذا ایران در مرحله فعلی دیگر خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخائر اورانیوم غنی شده و ذخائر آب سنگین نمی‌داند و به کشورهای باقی مانده در برجام شصت روز فرصت داده می‌شود تا تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی را عملیاتی نمایند. چنانچه در این مهلت کشورهای مزبور قادر نباشند مطالبات ایران را تامین کنند، در مرحله بعدی جمهوری جمهوری اسلامی ایران رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی‌سازی اورانیوم، و اقدامات مربوط به مدرن‌سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد.
کنش‌های بین‌المللی به سمت حداکثرسازی جهت‌گیری تقابلی در حال حرکت است
مهدی مطهرنیا، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و آینده‌پژوه سیاسی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره ارزیابی خود از واکنش ایران به اقدامات ضد ایرانی امریکا در برجام، گفت: آنچه که در محیط پیرامونی کشور مشاهده می‌شود سوق داده شدن تمام کنش‌ها به حداکثر جهت‌گیری‌های تقابلی است. امروز استراتژی‌های تعاملی و تفاهمی کاملا از متن به حاشیه رانده شده و بحران ایران و امریکا به سرعت به پیچ خطرناک تصمیمگیری نهایی نزدیک می‌شود. لذا جهت‌گیری به سمت و سوی اوج گرفتن بحران پس از تولد و رشد ابتدایی آن، به سرعت در حال حرکت است.
وی اظهار کرد: ایالات متحده امریکا از جهت‌گیری تهدید در ساحت‌های گوناگون به نمایش اجرای این تهدیدات حتی در ساحت نظامی وارد شده است و اعزام ناو «لینکلن» به منطقه با حجم وسیعی از ناوهای هواپیمابر امریکایی که در کنار پایگا‌ه‌های نظامی امریکا در منطقه حضور داشته و اخیرا نقل و انتقالات نیروها و تجهیزات نظامی در آنها مشاهده شده نمایانگر تراکم فشارهای بیشتر برای جهت‌گیری محدودکننده و کمرشکن تهدیدات به نمایش حمله نظامی است.
مطهرنیا ادامه داد: ایالات متحده امریکا پیش از این در دکترین نظامی خود تهدید به حمله و سپس حمله را در دستور کار قرار می‌داد اما برمبنای استراتژی اواخر دوران اوباما و انتقال آن به دوران ترامپ یک گام میانی، یعنی نمایش حمله نظامی، نیز در دستور کار قرار گرفته شده و در سوریه 2 بار و اکنون در خلیج فارس برای بار دیگر در حال به نمایش گذاشته شدن است. این تهدید نظامی و نمایش آن که در قالب تهدیدات سریع از سوی بولتون و پمپئو به صحنه افکار عمومی منتقل می‌شود با یک نمایش احتمالی حمله نظامی در منطقه می‌تواند به اوج برسد و زمینههای یک تقابل نظامی را در منطقه افزایش دهد.
خروج از برجام زمینه اجماع بین‌المللی علیه ایران را ساده‌تر می‌ساخت
این آینده‌پژوه با بان اینکه تاکنون جهت‌گیری امکانی به احتمالی کاملا انجام گرفته است، گفت: آنان که با دانش‌واژگان امکان و احتمال از منظر علمی آگاهی دارند به خوبی می‌دانند تبدیل یک مسئله از وضعیت امکانی به احتمالی اقدامی بسیار بسیار مهم در عرصه تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک تلقی می‌شود. لذا ایران یا باید پاسخی محکم در این زمینه می‌داد که در قالب برجام می‌توانست در وضعیت حداکثری، خروج از برجام باشد. این پاسخ حداکثری، انعکاس و پژواک حداکثری هم پیدا می‌کرد و آن هم ایجاد اجماع بین‌المللی بسیار سهل‌تر علیه ایران از سوی امریکا خواهد بود.
وی بیان کرد: براین مبنا باید احتمال دیگری به منزله سناریوی دوم مدنظر قرار می‌گرفت و آن هم ایجاد یک فضای تقابلی در عرصه‌های دیگر در چارچوب عدم خروج از برجام، اما با مشروط کردن اجرای برجام در مسیر تعلیق کردن و متوقف ساختن برخی از بندهای برجام است.
مطهرینا ابراز کرد: در ارتباط با مسائل موشکی نیز برخی از تعلیقات موجود توسط امریکا برداشته شده و هم اکنون ایران نیز می‌تواند در این وضعیت حداقلی در ارتباط با برجام نیز پاسخگو باشد. البته پاسخگویی حداقلی به موضوع برجام در برابر فشار حداکثری ایالات متحده امریکا از توازن محتوایی برخوردار نخواهد بود.
امریکا تاکتیک «تحریک، جا خالی و پرتاب» را دنبال می‌کند
مطهرنیا درباره اینکه آیا امریکا با فشارها و تهدیدات بدون وقفه مانند تروریستی اعلام کردن سپاه، اعلام پایان مهلت معافیت نفتی ایران و اعزام ناو «لینکلن» به خلیج فارس به دنبال تحریک ایران و فراهم کردن زمینه اجماع بین‌المللی علیه ایران است، گفت: بارها گفته‌ام که پادارایم امریکا در دوران ترامپ؛ آشوب، دکترین؛ بازیگر دیوانه، سیاست کلان؛ ابهام و پیچیدگی و استراتژی آن هم «جوجیتسو» است که سه تاکتیک دارد؛ تحریک کردن، جا خالی دادن و پرتاب کردن.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اکنون ایالات متحده امریکا در این مسیر گام برداشته است، گفت: امریکا برجام را پاره کرده و در مقابل از داخل ایران این پاسخ را شنیده که برجام را آتش می‌زنیم و اکنون جا خالی می‌دهد تا ایران برجام را آتش بزند و با آتش زدن برجام، به طور طبیعی زمینههای ایجاد اجماع جهانی علیه ایران را بیشتر فراهم خواهد کرد. چرا که در کنار پرونده هسته‌ای، پرونده موشکی، حقوق بشر، حمالیت از تروریسم و مخالفت ایران با اسرائیل مطرح است و همه این پرونده‌ها روی میز قرار گرفته و لذا امریکا با خروج ایران از برجام می‌تواند در یک بازه زمانی مشخص اجماع بین‌المللی بهتری را حداقل در اطراف پرونده‌‌های دیگر علیه ایران فراهم کند.
وی تصریح کرد: این در حالی است که امریکا توان اقتصادی، سیاسی و روانی کشور را در یک حرکت فرسایشی مورد هجمه قرار داده و می‌تواند بهره‌برداری‌های مورد انتظار خود را داشته باشد. ایران در اینجا باید کاملا تکلیف خود را مشخص کند که آیا می‌خواهد در یک حرکت تقابلی کاملا در مقابل امریکا بایستد و هزینه‌های گزاف این ایستادگی را تحمل کند یا آنکه بر آن خواهد بود با اتخاذ یک نگاه مثبت، رویکرد تقابلی را به سمت و سوی رویکرد تعاملی انتقال دهد. این مسئله نیز به حوزه تصمیمگیری و به شخص رهبری نظام جمهوری اسلامی به عنوان تصمیم‌گیرنده نهایی بازمی‌گردد.
این تحلیلگر مسائل سیاسی اظهار کرد: به هر حال قرار گرفتن در برزخ میان اتخاذ استراتژی تقابلی و تعاملی به مانند قدیم چندان امکان‌پذیر نیست. چرا که رو در رویی به بالاترین حد ممکن در فضای میان طرفین رسیده و دیگر ظرفیت‌های موجود برای مدیریت پرونده ایران و امریکا در این فضای بینابینی بسیار کاهش پیدا کرده است.
مطهرنیا درباره انتظار سایر قدرت‌های باقی‌مانده در برجام از وضعیت حاکم میان ایران و امریکا، گفت: جهان سه دهه است که پس از فروپاشی شوروی وارد دوران گذار شده و این دوران بحران‌زا و بحران‌زی، کنشگران، کنش‌ورزان و بازیگران را خسته کرده و همگی در این سه سطح در پی انجام اقداماتی برای مشخص شدن تکلیف آینده جهان و عبور از این دوران گذار به یک نظم نوین جهانی هستند که بتواند وضع طبیعی جنگل‌گونه را بار دیگر به قراردادی مبتنی بر یک نظم نوین بازگردانند و بازیگران اصلی در این میان که امریکا، اتحادیه اروپا و چین هستند این اشتیاق را کمابیش با غلظت‌های متفاوت از خود به نمایش می‌گذارند.
گفت‌وگو از مهدی مخبری
انتهای پیام
