اراده زنان طلبه برای تغییر موقعیت خود در ساحت حوزه

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مهدی سلیمانیه، دکترای جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران و پژوهشگر علوم اجتماعی، در نشست «بررسی زیست روزمره زنان طلبه» که شب گذشته، 28 اردیبهشت‌ماه، برگزار شد، به توضیح مقاله‌ خود با عنوان «بررسی جامعه‌شناختی مصادیق اراده به تغییر موقعیت زنان طلبه در ساحت رسمی حوزه» پرداخت و اظهار کرد: همواره دو گزاره غلط درباره زیست دینی وجود دارد؛ یکی اینکه جهان سنت دینی در طول ۱۴۰۰ سال اخیر هیچ تغییری نداشته است و دوم اینکه زن در نگاه مذهبی‌ها همیشه فرودست بوده‌اند. این گزاره‌های غلط به تحلیل ما از زیست حوزوی نیز تأثیر می گذارد و شاید فکر کنیم جهان سنتی حوزه و نقش زنان در آن هیچ تغییری نداشته است.

این پژوهشگر علوم اجتماعی تصریح کرد: ایده اصلی من این است که زنان از موقعیت حاشیه‌ای در حوزه به سمت مرکزیت و تغییر موقعیت خود حرکت می‌کنند، بخشی از این تغییر به دست خودشان و بخشی نیز به دلیل تغییر عوامل اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی است. همه این‌ها یک تغییراتی در حوزه علمیه ایجاد می‌کند، چراکه تغییر موقعیت زنان در حوزه علمیه پیامدهایی دارد و سرنوشت دیگری برای حوزه علمیه رقم می‌زند. در حال حاضر 12 نهاد نگارش زندگی‌نامه‌های حوزوی داریم اما حتی یک کتاب هم درباره زنان و حوزوی ننوشته‌اند. این نشان می‌دهد تاریخ حوزه مذکر است و زنان مجتهد در تاریخِ حوزه نیستند. گروهی که تاریخ نداشته باشد برای بیان مطالبات و انتظارات خود با مشکلاتی مواجه خواهد شد.

سلیمانیه در ادامه گفت: تغییرات کلی مرتبط با اراده زنان برای تغییر موقعیت خود در ساحت حوزه به مواردی همچون افزایش محسوس میل به رؤیت‌پذیری در جهان و ایران، تغییر موقعیت کلی اجتماعی در جهان، منطقه و ایران، تغییر موقعیت زنان در کشورهای اسلامی مثل جنبش زنانه مساجد مصر و تغییرات جدی پساانقلابی در ساختار حوزه‌های علمیه مرتبط است. مواردی همچون: بوروکراتیزه‌ شدن و تفکر نهادی، افزایش جمعیت طلاب به صورت کلی و طلاب زن به صورت خاص، تغییرات نسلی در طلاب زن، افزایش احتمالی سطح تحصیلات و دانش عمومی طلاب زن، به وجود آمدن اقسام جدیدی از طلاب زن با سابقه دانشگاهی دراین تغییرات جدی ساختار حوزه مؤثرند.

سلیمانیه با اشاره به برخی محدودیت‌های زنان طلبه اظهار کرد: زنان طلبه از نظر چشم‌انداز علمی در حوزه با یک سقفِ آهنی در ارتقای مواجه هستند و نمی‌توانند به مراتب بالای معمول دست یابند. آنان برای مبلغه‌شدن تربیت می‌شوند و در بهترین حالت مجتهده‌بودن؛ همچنین تلاش برای برای محدودنگاه داشتن یا محدودماندن حوزه فعالیت طلاب زن به مسائل فقهی و غیرفقهی «زنانه» از مصادیق درجه‌دوم‌انگاری زنان در ساحت رسمی حوزه است.

عضو گروه جامعه‌شناسی تشیع در پایان با اشاره به برخی مصادیق ظهور اراده برای تغییر گفت: بسیاری موارد وجود دارد که زنان طلبه در مورد محدود شدن خود در مسائل فقهی «زنانه» انتقاد می‌کنند. به همین دلیل از تشکیل کلاس‌های خارج فقه و ورود به مباحث فراتر از فقه زنان استقبال می‌کنند. آن‌ها همچنین به این رویکرد که حضور زنان در حوزه به اندازه مردان مهم نیست، اعتراض‌هایی در فضای مجازی نشان داده‌اند. من به عنوان یک کنشگر از این تغییرات استقبال می‌کنم و قطعاً هر کنشگر علوم اجتماعی از این که یک گروهِ بی‌تریبون و بی‌صدا صاحب صدا شود استقبال می‌کند. 

سلیمانیه در پایان اظهار کرد: این مصادیق، تبدیل به یک جریان هم‌بسته و متشکل نشده است و در حال حاضر، صرفاً مجموعه‌ای از کنش‌های فردی دارای قرابت ترجیحی با یکدیگر محسوب می‌شود. این مصادیق مانیفست نیز پیدا نکرده است و در حداقل‌های خواست جمعی آنان ابهام وجود دارد. همچنین این مصادیق به «استخراج و تصفیه منابع فرهنگی» خود که شریعتی بر آن تأکید دارد، دست نزده‌اند. در نتیجه فعلاً در مرحله بیان وضعیت، تکوین، تجمیع مطالبات و چشم‌انداز مشترک قرار داریم.

بخش نخستین این نشست را اینجا بخوانید!

انتهای پیام