تعریف‌نشدن حقوق برادری، ریشه مفاسد اقتصادی است/ سبک زندگی غربی، جاهلانه است
گروه حوزه‌های علمیه ــ نشست علمی معاشرت با مومنان در سبک زندگی اسلامی از نگاه مفسران برگزار و در آن ضمن تاکید بر تدوین حقوق برادری در سبک زندگی اسلامی و نگاه فقهی به آن بیان شد: تعاریف مختلفی در سبک زندگی وجود دارد ولی چون سبک زندگی، اصطلاحی غربی است باید مفهوم غربی آن را تخلیه و محتوای اسلامی به آن ببخشیم.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی مدبر(اسلامی)، مدير گروه تفسیر پژوهشكده فرهنگ و معارف قرآن امروز اول خردادماه در نشست علمی معاشرت با مومنان در سبک زندگی اسلامی از نگاه مفسران با اشاره به معنای واژه معاشرت گفت: در مقائیس اللغة ورود در چیزی و آمیختن با آن را معاشرت می‌گویند؛ زمخشری هم که از لغت‌دانان معروف است عاشره را زندگی کردن می‌داند بنابراین ارتباط ساده اجتماعی را معاشرت نمی‌گویند.
اسلامی با اشاره به مسئله سبک زندگی با بیان اینکه اصطلاح سبک زندگی از غرب وارد دنیای اسلام شده است ادامه داد: رونق این مباحث مربوط به چندسالی است که مقام معظم رهبری این بحث را عنوان کردند؛ در مورد تعریف آن تشتت زیادی وجود دارد اما امروزه در جامعه ما وقتی سخن از سبک زندگی می‌شود به اخلاق و رفتار مستمر و نهادینه شده گفته می‌شود.
مدیرگروه تفسیر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با بیان اینکه ما معتقدیم که قرآن، کتاب سبک زندگی است زیرا برای هدایت مومنان و متقین آمده است اظهار کرد: آیت‌الله جوادی آملی در مقدمه جلد اول تسنیم به بحث مناهج تفسیری از جمله تفسیر قرآن به قرآن پرداخته و ده قسم از این نوع تفیسر را برشمرده است که یکی آن است که گاهی در قرآن یک آیه وجود دارد و سراسر قرآن مفسر همان یک آیه است مانند آیه 30 بقره «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ» که به بحث خلیفة اللهی انسان پرداخته است.
اسلامی با بیان اینکه حیات طیبه مطرح شده در قرآن تصریح به بحث سبک زندگی اسلامی دارد اضافه کرد: در مطالعات سبک زندگی سه حوزه را باید بررسی کنیم؛ رفتارشناسی سبک زندگی جامعه، وضع مطلوب دین در این زمینه و ارائه راهکارها و روش‌ها برای هجرت از وضع موجود به وضع مطلوب ؛ بنابراین اگر کتبی در این زمینه نوشته می‌شود شایسته است که به هر سه حوزه بپردازد و راهکارهای قرآن را برای هجرت به سمت وضع مطلوب عرضه کند.
پذیرش تعریف سبک زندگی غربی پذیرش فرهنگ جاهلی است
اسلامی با بیان اینکه درست است که غرب در بحث سبک زندگی، رفتار را محور قرار داده است افزود: ما باید خیلی از تعاریف دنیای غرب را از محتوایش خالی و متناسب با فضای خودمان محتوای دینی و بومی در آن بریزیم. کاری که اسلام با برخی اصطلاحات و واژگان جاهلی اعراب انجام داد.
وی افزود: علامه طباطبایی فرموده است که انسان دارای ابعاد سه گانه عقائد، اخلاق و عمل است و فرموده مهمترین بعد وجودی او عقائد است و خلود انسان دائر مدار این باورهاست؛ مرحله دوم اخلاق و مرحله سوم عمل است؛ علامه رابطه جالبی میان این‌ها ترسیم کرده و فرموده که اعتقادات سرچشمه اخلاق و اخلاق مقدمه و سرچشمه رفتار است.
اسلامی اضافه کرد: از دید علامه اعمال دینی طوری تنظیم شده که اخلاق را بسازد و اخلاق، باورها و عقائد را بنابراین قله در اعتقادات است بنابراین ما نمی‌توانیم در مباحث سبک زندگی قله را رها و صرفا به رفتار بپردازیم بنابراین باید به همه محورها بپردازیم و نباید صرفا تعریف غربی‌ها را بپذیریم زیرا پذیرش یک فرهنگ جاهلی غربی است.
10 کاستی در پژوهش‌های اخلاق معاشرت
این قرآن‌پژوه با اشاره به کاستی‌های اخلاق‌پژوهی معاشرت تاکید کرد: از صدر اسلام ده‌ها اثر در این زمینه(اخلاق معاشرت) به خصوص در دوره معاصر نوشته شده است ولی وقتی با نگاه مفسران سراغ این بحث رفتم ده کاستی در این زمینه احصاء کرده‌ام؛ اولین کاستی اینکه معاشرت سه بخش دارد، اول اصول کلی حاکم بر معاشرت مانند عدالت که اصول کلی با ریزموضوعات در آثار منتشرشده تفکیک نشده یا بایسته ها و نبایسته های این سه عرصه تفکیک نشده است.
اسلامی بیان کرد: ما باید کوشش کنیم که ریزموضوعات معاشرت به کدام اصول کلی باز می گردد یعنی مثلا این چند ریزموضوع زیرمجموعه مهرورزی است؛ نکته دیگر بی توجهی به ثقل اکبر یعنی قرآن است؛ البته روایات مفسر قرآن هستند ولی معارف نورانی قرآن کمتر مورد توجه بوده و مردم کمتر با الفاظ خود قرآن مواجه می‌شوند.
وی تصریح کرد: برخی روایاتی که اخلاق معاشرت را بیان می کنند دارای ترجمه های ناقص و محتوای نادرست هستند؛ همچنین روایات معاشرت گردآوری شده و تحلیل و تبیین در آن نیست؛ نکته دیگر اینکه متاسفانه ما نگاه فقهی به روایات معاشرت نداشته‌ایم؛ برخی اخلاق معاشرت به رساله‌ها مانند سلام و جواب آن آمده است ولی بسیاری از عناوین معاشرت به رساله ها راه نیافته است در حالی که روایات متعددی در این زمینه داریم.
حق برادری مغفول است
اسلامی با بیان اینکه به معاشرت در فضای مجازی توجهی نشده است اظهار کرد: نکته دیگر آنکه محدوده معاشرت هم معلوم نشده است همچنین در دین حقوق برادری داریم و حداقل 70 حق از حقوق برادری در روایات بیان شده از جمله در روایتی از سوی معصوم(ع) بیان شده است که هر کسی یکی از این حقوق را در حق برادر دینی ترک کند از ولایت خدا خارج شده است ولی اگر پایبند به این حقوق باشد فرد خودش را به ولایت الهی متصل کرده است.
این پژوهشگر با بیان اینکه اسناد روایات معاشرت بررسی دقیق رجالی و سندی نشده است افزود: ما باید رجال روایات اخلاقی و تفسیری را بررسی کنیم که در پژوهشکده اسراء این کار در حال انجام است و باید در زمینه معاشرت اخلاقی هم این کار انجام شود.
حقوق برادری تدوین شود
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفی مقدم، رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با بیان اینکه اصطلاح سبک زندگی، فرنگی است لذا وقتی این اصطلاح وارد فرهنگ و جامعه دیگری شود باید ببینیم که قابل انطباق با فرهنگ دینی ما هست یا خیر؟ گفت: برای این اصطلاح در غرب، تعاریف مختلفی وجود دارد از جمله مجموعه نظام‌مند کنش‌های موجه فردی یا اجتماعی است که اساسا کاری به معرفت زیربنایی هم ندارد.
وی افزود: تعریف سبک زندگی آنقدر در غرب متشتت است که تعریف واحدی از آن ندارند و اگر قرار است ما این اصطلاح را معناشناسی کنیم باید با توجه به ویژگی‌های جامعه خودمان مورد توجه و بحث قرار دهیم.
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم بیان کرد: سبک، نمادهای شکل‌یافته و نهادینه شده جامعه در زمینه‌های مختلف از جمله لباس پوشیدن، غذاخوردن، سفر و مهمانی رفتن و ... است. در تفکر دینی به صورت قطع آنچه مایه این سبک است باورها و ارزش‌ها به ترتیب است.
یوسفی مقدم با اشاره به تعریف ارائه‌دهنده از سبک زندگی ادامه داد: ایشان برخلاف تعریف اولیه ارائه شده در صفحات بعد از این تعریف عدول کرده است؛ ابتدا گفته که باورها و ارزش‌ها مبنی سبک زندگی هستند ولی بعدا آورده است که در نگاه دینی که عقائد و اخلاق عناصر محوری حیات انسان هستند سبک زندگی محسوب می‌شوند. ابتدا پذیرفته‌اید که رفتار، سبک است ولی بعدا عقائد و ارزش و اخلاق را هم وارد آن کرده‌اید.
این محقق و قرآن‌پژوه با بیان این جمله که از نظر دین، پایه اصلی سبک زندگی، باورها و ارزش‌ها است در نقد این تعریف تصریح کرد: ما گاهی بحث حیات طیبه داریم و گاهی بحث از سبک زندگی، این دو با هم تفاوت دارند؛ اگر بحث از حیات طیبه باشد مجموعه باورها، ارزش ها و رفتارهاست ولی اگر در داخل اصطلاح سبک زندگی بحث کردیم این سبک چیزی غیر از باورهاست و نمود و رفتار را می‌گویند.
یوسفی مقدم خطاب به ارائه دهنده بحث تصریح کرد: فرمایش شما متین است که در تفکر دینی میان باور، اخلاق و عمل نمی‌توان تفکیک کرد زیرا قرآن بدون استثنا هر جا سخن از ایمان است عمل صالح هم بیان شده است ولی ما در قلمرو سبک خاصی بحث می‌کنیم و نباید به دلیل پیوند محکم باورها، ارزش‌ها و اعمال آن را سبک زندگی قرار دهیم.
یوسفی مقدم در مورد راهکارهای رسیدن به وضع مطلوب در سبک زندگی از وضع موجود تصریح کرد: در بحث سبک زندگی وقتی سراغ روایات و قرآن می‌رویم در بسیاری از آن‌ها دعوت به عمل است، مثلا امام علی(ع) فرمودند: آن ارزش و باوری که معادل آن سودی وجود ندارد چیزی است که زبان از آن ساکت باشد و لسان فعل آن را بیان کند.
وی با بیان اینکه در غرب، سبک زندگی نمادهای بیرونی مانند رعایت چراغ قرمز است تصریح کرد: شدت عملی که در اجرای قانون با متخلفان در غرب وجود دارد سبک کنونی زندگی آنان را شکل داده است اما اگر برادری دینی در جامعه نهادینه شود رفتارها از آن سرچمشه می‌گیرد؛ امروز مفاسد اقتصادی کنونی ناشی از همین نشناختن حقوق برادری است و اینکه حقوق برادری در جامعه ما جایگاه خود را ندارد.
یوسفی مقدم بیان کرد: بیشترین کار ترویج اصول و ارزش‌ها و تبدیل آن به رفتار است و مسئولان و مومنان باید آن را در عمل پیاده کنند تا نهادینه شود همان طور که در مقاطعی مانند دفاع مقدس شاهد این کار بودیم.
وی با بیان اینکه وضع موجود جامعه ما، مبتتی بر سبک زندگی اسلامی نیست گفت: اصلی‌ترین عامل موثر برای رسیدن به وضع مطلوب در سبک زندگی ضمن انجام کارهای پژوهشی، این است که ما به صورت عملی، اخلاق اسلامی را رعایت کنیم؛ با وجود برخی مسئولان در برخی ادارات که تقیدی به ارزش‌ها ندارند نمی‌توان توقع داشت که سبک اسلامی پیاده شود.
انتهای پیام
