دکتر طیبی در گفتوگو با ایکنا:
جهاددانشگاهی، پرچمدار حرکت‌های نو/ دانشگاهها در جایگاه واقعی خود نیستند/ راهاندازی شبکه تلویزیونی اینترنتی
گروه دانشگاه ــ رئیس جهاددانشگاهی در آستانه ۱۶ مردادماه، سالروز تأسیس جهاددانشگاهی، با بیان اینکه جهاد پرچمدار فعالیت‌های فرهنگی، فناورانه و آموزش‌های مهارتی در کشور است، گفت: اگر اقتصاد ما به علم و فناوری داخلی متکی و تولید ملی ما منبعث از توسعه علمی و فناورانه نباشد، دانشگاهها در جایگاه واقعی خود قرار نخواهند گرفت. دانشگاهها زمانی در جایگاه خود قرار می‌گیرند که جامعه دانش‌بنیان اداره شود و اقتصاد ما قوی و قابل رقابت باشد.
۱۶ مردادماه مصادف است با سالروز تأسیس جهاددانشگاهی، نهادی که به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی در سال ۵۹ تأسیس شد. گسترش تحقیقات و شکوفایی روحیه تتبع و استعداد‌ها در سطح جامعه برای نیل به خوداتکایی، توسعه امور فرهنگی و نیز گسترش طرح‌های کاربردی و نیمه صنعتی و ارتباط برقرار کردن میان دانشگاه و صنعت، از جمله اهداف تعیین‌شده در مسیر پیش روی این نهاد انقلابی بوده است. مقام معظم رهبری هم در دیدار اخیر ائمه جماعت و جهاددانشگاهی را نهادی دانستند که مراجعه دستگاه‌ها به آن زیاد است.
ایکنا، در آستانه سی‌ونهمین سالگرد تأسیس جهاددانشگاهی، برای اطلاع از چرایی مراجعه و یا عدم مراجعه دستگاه‌ها به این نهاد و دریافت پاسخ چند پرسش، با سیدحمیدرضا طیبی، رئیس جهاددانشگاهی، به گفتوگو نشست. مشروح این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید:
ایکنا ــ آقای دکتر طیبی، با توجه به تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر مراجعه دستگاه‌ها به نهاد جوانی مانند جهاددانشگاهی، آیا همچنان دستگاه‌ها برای همکاری با جهاد دچار تردید هستند؟
این اعتماد و همکاری زمان‌بر است. دلایلی باعث بروز این اتفاق و عدم همکاری‌ها شده، یکی؛ عدم خودباوری برخی مدیران است، خودباوری مدیران نسبت به توان ملی کم است. توان ملی باید باعث وادار کردن مدیری شود تا او علاقه‌مند به استفاده از توان داخلی شود. درآمد آسان فروش نفت، در کنار عقب ماندگی‌ها و نیز سیاسی شدن فضای کشور که فرصت فکر کردن و برنامه‌ریزی را نمی‌دهد و حتی مقابل کار کردن را می‌گیرد، از دیگر دلایلی است که منجر به عدم همکاری با نهاد‌های داخلی مانند جهاددانشگاهی می‌شود.
البته در شرایطی هم که مسئولان می‌بینند باید در مقام پاسخگویی به نیاز‌های جامعه و مردم، کار‌هایی انجام دهند و در مقابل، خیلی از فرصت‌ها از آن‌ها گرفته شده و درآمد آسان نفتی وجود دارد، آسان‌ترین راه که رجوع به خارج از کشور برای تأمین نیازهاست را انتخاب می‌کنند. مسئله دیگر که منبعث از دعوا‌های سیاسی در کشور است؛ زمان‌بر شدن پیشرفت و انجام کارهاست. پیشرفت و مطالعات مربوط به توسعه کشورها، حاصل یک برنامه‌ریزی جامع و درازمدت است و نیازمند هماهنگ عمل کردن نهاد‌های مرتبط است. هماهنگی یعنی در گردش‌های سیاسی، برنامه‌ها تغییر نکند. اما متأسفانه در کشور ما، در هر مسئله‌ای حتی مسائل اصلی کشور، دعوا‌های سیاسی و جناحی دیده می‌شود و نمی‌توانیم در برنامه‌های کلان و ملی خود به توافق برسیم و بعد نمی‌توانیم برنامه‌ریزی درازمدتی داشته باشیم. نتیجه آنکه؛ مهمترین اهداف ما در برنامه توسعه، که اتکا بر توان ملی و علمی و فناورانه داخل است، حاصل نمی‌شود. وقتی هم درآمد ارزان نفت وجود دارد، روی به استفاده از توان خارجی می‌آورند.
ایکنا ــ کلیدواژه صحبت‌های شما طی سال‌های اخیر، «اقتصاد دانش‌بنیان» است. این تأکید از چه روست؟
ایکنا ــ آقای دکتر طیبی، با توجه به تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر مراجعه دستگاه‌ها به نهاد جوانی مانند جهاددانشگاهی، آیا همچنان دستگاه‌ها برای همکاری با جهاد دچار تردید هستند؟
این اعتماد و همکاری زمان‌بر است. دلایلی باعث بروز این اتفاق و عدم همکاری‌ها شده، یکی؛ عدم خودباوری برخی مدیران است، خودباوری مدیران نسبت به توان ملی کم است. توان ملی باید باعث وادار کردن مدیری شود تا او علاقه‌مند به استفاده از توان داخلی شود. درآمد آسان فروش نفت، در کنار عقب ماندگی‌ها و نیز سیاسی شدن فضای کشور که فرصت فکر کردن و برنامه‌ریزی را نمی‌دهد و حتی مقابل کار کردن را می‌گیرد، از دیگر دلایلی است که منجر به عدم همکاری با نهاد‌های داخلی مانند جهاددانشگاهی می‌شود.
البته در شرایطی هم که مسئولان می‌بینند باید در مقام پاسخگویی به نیاز‌های جامعه و مردم، کار‌هایی انجام دهند و در مقابل، خیلی از فرصت‌ها از آن‌ها گرفته شده و درآمد آسان نفتی وجود دارد، آسان‌ترین راه که رجوع به خارج از کشور برای تأمین نیازهاست را انتخاب می‌کنند. مسئله دیگر که منبعث از دعوا‌های سیاسی در کشور است؛ زمان‌بر شدن پیشرفت و انجام کارهاست. پیشرفت و مطالعات مربوط به توسعه کشورها، حاصل یک برنامه‌ریزی جامع و درازمدت است و نیازمند هماهنگ عمل کردن نهاد‌های مرتبط است. هماهنگی یعنی در گردش‌های سیاسی، برنامه‌ها تغییر نکند. اما متأسفانه در کشور ما، در هر مسئله‌ای حتی مسائل اصلی کشور، دعوا‌های سیاسی و جناحی دیده می‌شود و نمی‌توانیم در برنامه‌های کلان و ملی خود به توافق برسیم و بعد نمی‌توانیم برنامه‌ریزی درازمدتی داشته باشیم. نتیجه آنکه؛ مهمترین اهداف ما در برنامه توسعه، که اتکا بر توان ملی و علمی و فناورانه داخل است، حاصل نمی‌شود. وقتی هم درآمد ارزان نفت وجود دارد، روی به استفاده از توان خارجی می‌آورند.
ایکنا ــ کلیدواژه صحبت‌های شما طی سال‌های اخیر، «اقتصاد دانش‌بنیان» است. این تأکید از چه روست؟
سال‌هاست اقتصاد دنیا، از اتکا بر منابع طبیعی، پول، انرژی و معادن، خارج شده و به سمت اقتصاد دانش‌بنیان رفته است. اما اگر بخواهیم آنالیز کنیم و قیمت تمام‌شده محصول و یا خدمتی فناورانه را بررسی کنیم، خواهیم دید ارزش افزوده‌ای که علم و فناوری در ارائه و تولید محصول ایجاد می‌کند، نسبت به قیمت تمام‌شده مواد اولیه محصول نهایی، بسیار زیاد است. امروز دنیا به این سمت رفته که به تولید علم و فناوری توجه کند و در عین حال حفظ رقابت شرکت‌ها را مدنظر قرار دهد. اگرچه ما به سراغ انتقال فناوری رفتیم، اما انتقال فناوری به این راحتی انجام نمی‌گیرد. فناوری‌هایی هم که به داخل منتقل می‌شود، فناوری‌های دست چندم است و این انتقال فناوری در مقابل واگذاری بازار آن کشور است. این انتقال فناوری هم در حد ارائه نقشه و الگویی است که می‌تواند طی چند سال کهنه شود. اگر بخواهیم اقتصادی داشته باشیم که متکی بر تولید ملی باشد و رقابت‌پذیری خود را در بین رقبا حفظ کنیم، باید اقتصاد ما متکی بر علم و فن باشد، آن هم علم و فنی که دائم به‌روز می‌شود. ضروری است ما هم به این سمت برویم.
ایکنا ــ در آخرین گردهمایی جهادگران، شما مطرح کردید جهاددانشگاهی در متن بیانیه گام دوم قرار دارد؛ در گام دوم انقلاب، جهاددانشگاهی چه نیازی از کشور را می‌تواند برطرف کند؟
اگر به مفاد بیانیه گام دوم دقت کنیم، آنچه مقام معظم رهبری بر آن تأکید داشتند، تمدن‌سازی با تکیه بر توان داخل و اعتماد به جوانان و مبتنی بر باور‌های دینی‌مان و شعار‌های انقلاب اسلامی است. جهاددانشگاهی با همین خصوصیت‌ها پا گرفت. جهاددانشگاهی اکسیر خودباوری در میان جوانان به ویژه جوانان دانشگاهی بود. روحیه خودباوری در این نهاد باعث شد که باور کنیم می‌توانیم کار‌های بزرگ علمی و فناورانه، فرهنگی، آموزشی و اشتغال‌آفرینی دنبال کنیم. الگوسازی‌های خوبی در تمام این حوزه‌ها در جهاددانشگاهی انجام شد. در حوزه فرهنگ، تأسیس سازمانی با نام فعالیت‌های قرآنی، یک گروه‌سازی خوب در جهاد بود و یا سازمان انتشارات این نهاد، که از سال ۶۰ کار خود را در زمینه نشر علم آغاز کرد، الگوسازی خوبی بود. همچنین راهاندازی خبرگزاری دانشجویان و یا مرکز امام(ره) و انقلاب. در کنار این الگوسازی‌ها، جهاددانشگاهی تلاش کرده به منظور تأمین نیاز‌های روز جامعه با نگاه به فناوری‌های مورد نیاز، کار‌های بزرگی انجام دهد و خودباوری و غرور ملی در نسل جوان و مردم را افزایش دهد؛ لذا وقتی بیانیه گام دوم را می‌خوانیم، احساس می‌کنیم در متن بیانیه و در راستای اجرای بیانیه قرار داریم.
برای اجرای بیانیه هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم و برای توسعه فعالیت‌های جهاد منطبق بر اصول ذکر شده، دو فعالیت همزمان در جهاد دنبال می‌شود؛ نخست اینکه در زمینه‌های آموزشی، فرهنگی، علمی و فناوری و کارآفرینی به کشور پیشنهاد دهیم چه کار‌های فناورانه یا تولیدی باید انجام شود و این موضوع را در قالب برنامه‌های توسعه‌ای جهاد پیش می‌بریم. هم‌اکنون در حال اجرای برنامه ششم توسعه جهاد هستیم و تلاش داریم در چهار حوزه فرهنگی، علمی و فناورانه، آموزشی و اشتغال‌آفرینی تمامی واحد‌ها اقدامات شاخصی داشته باشند. حمایت‌های خوبی هم از انجام فعالیت‌های شاخص می‌شود.
همچنین در پی دریافت مأموریت از سوی نظام هستیم، در دوره دوم مسئولیتم در جهاددانشگاهی، این بحث مطرح شد که باید نقش جهاد در تحقق نقشه جامع علمی کشور مشخص باشد. در دیداری هم که با رهبری داشتیم، ایشان فرمودند جهاددانشگاهی باید نقش خود را در نقشه جامع علمی کشور مشخص و با دولت مذاکره کند تا مأموریت‌ها به او واگذار شود. در شورای عالی انقلاب فرهنگی و در قالب هفت مأموریت، مصوبه‌ای تصویب و ابلاغ شد که برخی مأموریت‌ها به جهاد واگذار شود و ما پیگیری کردیم که این‌ها در برنامه ششم توسعه گنجانده شود. مدیریت خرید‌های خارجی و دیگری انتقال فناوری تولید خطوط ریلی و آب شیرین‌کن‌ها دو مأموریت واگذارشده به جهاد بود. تلاش کردیم در این زمینه با مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری هم دیدارداشته باشیم، که نتیجتاً سوم آبان‌ماه ۹۷ طی دیدار خصوصی ۲۵ نفر از جهادگران جوان و محققان جهاددانشگاهی با مقام معظم رهبری، گزارشی از روند فعالیت‌های این نهاد محضر ایشان ارائه شد. جهادگران در این دیدار مورد تأیید و تشویق رهبری قرار گرفتند. ایشان همچنین دستور دادند که هماهنگی شود تا رئیس و مدیران جهاددانشگاهی، با وزرا و مسئولان سازمان‌های مرتبط برای همکاری و استفاده از ظرفیت‌های این نهاد و واگذاری مأموریت‌هایی به آن جلسات مشترکی داشته باشند.
ایکنا ــ در آخرین گردهمایی جهادگران، شما مطرح کردید جهاددانشگاهی در متن بیانیه گام دوم قرار دارد؛ در گام دوم انقلاب، جهاددانشگاهی چه نیازی از کشور را می‌تواند برطرف کند؟
اگر به مفاد بیانیه گام دوم دقت کنیم، آنچه مقام معظم رهبری بر آن تأکید داشتند، تمدن‌سازی با تکیه بر توان داخل و اعتماد به جوانان و مبتنی بر باور‌های دینی‌مان و شعار‌های انقلاب اسلامی است. جهاددانشگاهی با همین خصوصیت‌ها پا گرفت. جهاددانشگاهی اکسیر خودباوری در میان جوانان به ویژه جوانان دانشگاهی بود. روحیه خودباوری در این نهاد باعث شد که باور کنیم می‌توانیم کار‌های بزرگ علمی و فناورانه، فرهنگی، آموزشی و اشتغال‌آفرینی دنبال کنیم. الگوسازی‌های خوبی در تمام این حوزه‌ها در جهاددانشگاهی انجام شد. در حوزه فرهنگ، تأسیس سازمانی با نام فعالیت‌های قرآنی، یک گروه‌سازی خوب در جهاد بود و یا سازمان انتشارات این نهاد، که از سال ۶۰ کار خود را در زمینه نشر علم آغاز کرد، الگوسازی خوبی بود. همچنین راهاندازی خبرگزاری دانشجویان و یا مرکز امام(ره) و انقلاب. در کنار این الگوسازی‌ها، جهاددانشگاهی تلاش کرده به منظور تأمین نیاز‌های روز جامعه با نگاه به فناوری‌های مورد نیاز، کار‌های بزرگی انجام دهد و خودباوری و غرور ملی در نسل جوان و مردم را افزایش دهد؛ لذا وقتی بیانیه گام دوم را می‌خوانیم، احساس می‌کنیم در متن بیانیه و در راستای اجرای بیانیه قرار داریم.
برای اجرای بیانیه هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم و برای توسعه فعالیت‌های جهاد منطبق بر اصول ذکر شده، دو فعالیت همزمان در جهاد دنبال می‌شود؛ نخست اینکه در زمینه‌های آموزشی، فرهنگی، علمی و فناوری و کارآفرینی به کشور پیشنهاد دهیم چه کار‌های فناورانه یا تولیدی باید انجام شود و این موضوع را در قالب برنامه‌های توسعه‌ای جهاد پیش می‌بریم. هم‌اکنون در حال اجرای برنامه ششم توسعه جهاد هستیم و تلاش داریم در چهار حوزه فرهنگی، علمی و فناورانه، آموزشی و اشتغال‌آفرینی تمامی واحد‌ها اقدامات شاخصی داشته باشند. حمایت‌های خوبی هم از انجام فعالیت‌های شاخص می‌شود.
همچنین در پی دریافت مأموریت از سوی نظام هستیم، در دوره دوم مسئولیتم در جهاددانشگاهی، این بحث مطرح شد که باید نقش جهاد در تحقق نقشه جامع علمی کشور مشخص باشد. در دیداری هم که با رهبری داشتیم، ایشان فرمودند جهاددانشگاهی باید نقش خود را در نقشه جامع علمی کشور مشخص و با دولت مذاکره کند تا مأموریت‌ها به او واگذار شود. در شورای عالی انقلاب فرهنگی و در قالب هفت مأموریت، مصوبه‌ای تصویب و ابلاغ شد که برخی مأموریت‌ها به جهاد واگذار شود و ما پیگیری کردیم که این‌ها در برنامه ششم توسعه گنجانده شود. مدیریت خرید‌های خارجی و دیگری انتقال فناوری تولید خطوط ریلی و آب شیرین‌کن‌ها دو مأموریت واگذارشده به جهاد بود. تلاش کردیم در این زمینه با مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری هم دیدارداشته باشیم، که نتیجتاً سوم آبان‌ماه ۹۷ طی دیدار خصوصی ۲۵ نفر از جهادگران جوان و محققان جهاددانشگاهی با مقام معظم رهبری، گزارشی از روند فعالیت‌های این نهاد محضر ایشان ارائه شد. جهادگران در این دیدار مورد تأیید و تشویق رهبری قرار گرفتند. ایشان همچنین دستور دادند که هماهنگی شود تا رئیس و مدیران جهاددانشگاهی، با وزرا و مسئولان سازمان‌های مرتبط برای همکاری و استفاده از ظرفیت‌های این نهاد و واگذاری مأموریت‌هایی به آن جلسات مشترکی داشته باشند.
ضمن اینکه مقام معظم رهبری از ما خواستند تا لیست فناوری‌هایی که می‌توانیم تولید کنیم، به دفتر ایشان بدهیم، این کار هم انجام شد و ۳۱ طرح شاخص و مورد نیاز کشور را تعریف کرده و خدمت ایشان فرستادیم. خوشبختانه از محل صندوق توسعه ملی هم بودجه تأمینی برای اجرای طرح‌ها مشخص شد. برنامه‌ریزی‌شده که در سالروز تأسیس جهاددانشگاهی طی دیدار با ریاست محترم جمهوری برخی از این طرح‌ها رونمایی شوند.
فضای مثبتی در اعتماد به جهاددانشگاهی برای انجام کار‌های بزرگ به وجود آمده و مأموریت‌های خوبی به این نهاد واگذار شده است. طی دو ماه آینده کار‌های بزرگ‌تری هم به این نهاد واگذار می‌شود. تلاش ما این است که مأموریت‌ها را به خوبی انجام دهیم.
ایکنا ــ شما از آغاز تأسیس جهاددانشگاهی همراه این نهاد بوده‌اید. دوران طلایی فعالیت جهاد را کدام دوره می‌دانید؟
در تمام این ۳۹ سال فعالیت، جهاددانشگاهی، متناسب با اقتضائات کشور، فعالیت‌های خوبی داشته و ما باید هر دوره را با مقتضیات زمان خود بسنجیم. در هر مقطع زمانی فعالیت‌ها شاخص بوده، یک دوره‌ای فعالیت‌ها و الگوسازی‌های فرهنگی ما خیلی خوب بوده، چون کاری در این حوزه‌ها در کشور انجام نشده بود. اما امروز، در حوزه فرهنگی، ما دیگر نیاز به انجام کار جدید نداریم. مجموعه مأموریت‌ها و ساختار‌ها خوب هستند. مثلاً سازمانی که با نام سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور راهاندازی شد، امروز باید به سمت توسعه پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن برود. تمام همت من هم در دوره جدید این بود که علی‌رغم مخالفت‌های ساختاری، که موضوعات پژوهشی باید در حوزه پژوهش و معاونت آن باشد، شرایطی را به وجود آوریم که پژوهش در حوزه فرهنگی با رعایت شاخص‌ها و استاندارد‌های لازم مورد توجه قرار گیرد.
در حوزه پژوهش و فناوری نیز همین اتفاق افتاد. واحد‌ها اقدامات خوبی را انجام دادند، در مقاطعی که مسئولیت جهاد را برعهده داشتم موفقیت‌های خوبی به دست آمد و با صنایع بزرگ و بدنه اجرایی قرارداد‌های خوبی منعقد شد. مجموعه جهاددانشگاهی در مدت زمانی که از عمر آن می‌گذرد، فعالیت‌های ارزنده‌ای به انجام رسانده و در هر دوره متناسب با نیاز‌های زمان کار‌های شاخصی انجام شده است.
ایکنا ــ با در نظر گرفتن این مسئله که آن‌هایی که باید جهاددانشگاهی را بشناسند، تعدادشان در کشور کم نیست و این نهاد شناخته شده است، اما با این حال این نهاد تلاش نکرده خود را معرفی کند. دلیل این امر چیست؟
در بسیاری موارد صلاح دیدیم چراغ خاموش حرکت کنیم. خیلی‌ها دوست ندارند توانمندی داخلی شکل بگیرد و عده‌ای هم با روحیه جهادی و بودجه محدود، کار‌های بزرگی انجام دهند. ما این مخالفت‌ها را می‌بینیم. در مجموع به این نتیجه رسیدیم که چراغ خاموش حرکت کردن بهتر است؛ آن‌هایی که باید بدانند و جهاد را بشناسند، می‌دانند و می‌شناسند. عالی‌ترین مرجع این کشور که رهبری است، جهاد را به خوبی می‌شناسد و از آن دفاع می‌کند. البته این حمایت‌ها، مسئولیت بزرگی را بر دوش ما می‌گذارد.
مرکز تحقیقاتی جدیدی در پژوهشگاه رویان راهاندازی شده که طی هفته گذشته از آنجا بازدید کردم. این مرکز در زمینه دیابت و چاقی کار‌های تحقیقاتی و فناورانه خوبی انجام می‌دهد. حرف اعضای این مرکز قاطعانه این بود که باید چراغ خاموش حرکت کنیم. وقتی تحقیقات به نتیجه رسید، آن را در سطح ملی و به دنیا عرضه کنیم. برداشت آن‌ها این است که جهاد خیلی تبلیغ نکند. البته ما پیگیر حضور جدی جهاد در عرصه اجتماع هستیم. هفته‌ای چند مرتبه با مسئولان ارشد و استانداران جلسه داریم و آن‌ها را در جریان برنامه‌ها و پیگیری‌ها می‌گذاریم.
بنده ۱۵ سال پیش بررسی کردم که کدام شرکت‌ها و مجموعه‌ها بیشترین نقش را در حوزه فعالیت‌های نفتی داشته‌اند. در این بررسی متوجه شدم که جهاددانشگاهی علم و صنعت نقش پررنگ‌تری داشته است.
ایکنا ــ جهاددانشگاهی در بسیاری از حوزه‌ها (آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، تجاری‌سازی، فنی-مهندسی، پزشکی و ...) فعال است. آیا لازم بوده در همه این حوزه‌ها ورود کند؟ آیا این حجم فعالیت جهاد منجر به تهدید موازی‌کاری با دستگاه‌های متناظر در هر یک از این حوزه‌ها نشده است؟
ما خود را پیشکسوت و پرچمدار بیشتر فعالیت‌های فرهنگی، علمی و فناورانه و آموزش‌های مهارتی در کشور می‌دانیم. این نهاد فعالیت‌های خود را از سال ۵۹ آغاز کرد و در آن زمان هیچ نهاد و سازمانی به انجام‌های فعالیت‌های دنبال‌شده از سوی این نهاد اقدام نکرده بود. بعد‌ها اگر خط‌شکنی صورت گرفت و عده‌ای به خودباوری رسیدند به این حوزه‌ها ورود کردند، بحث دیگری است. جهاددانشگاهی همواره تلاش کرده کار‌هایی انجام دهد که هیچ‌یک از بخش‌های خصوصی و دولتی آن را انجام نداده باشند. البته ممکن است خیلی‌ها ادعای انجام کار داشته باشند، اما اینکه آیا موفق بوده‌اند یا خواهند بود، گزارش‌های جدی در این موارد نداریم.
ایکنا ــ جهاددانشگاهی در حوزه آموزش ورود خوبی داشته و اگر بگوییم یکی از دلایلی که باعث محبوبیت این نهاد در بین جامعه دانشگاهی شده، آموزش‌های تخصصی و کوتاه‌مدت آن است، ادعای گزافی نیست، اما مؤسسات آموزش عالی و دو دانشگاه وابسته به این نهاد، سالانه حدود ۱۰ هزار دانشجو در رشته‌های مقطع‌دار جذب می‌کند، ضرورت این ورود جدی جهاد به حوزه آموزش عالی و جذب این تعداد دانشجو و تربیت آن‌ها چه بود؟ آینده شغلی این فارغ‌التحصیلان چه می‌شود؟
اتفاقی که در کشور رخ داد این بود که متناسب با رشد جمعیتی که خود عامل آن بودیم، شغل مورد نیاز برای جوانان ایجاد نکردیم، اگرچه این ظرفیت وجود داشت و می‌توانستیم. یکی از اهداف جهاد از حوزه علمی و فناورانه، اتکا بر توان داخل و توسعه فعالیت‌های صنعتی کشور به ویژه در زمان اجرای پروژه‌ای ملی است. اگرچه نگاه اقتصادی غالب در کشور می‌گوید حالا که هزینه می‌کنیم و کارخانه‌ای راهاندازی می‌شود، به دنبال دانش پایه خارجی برویم، خارجی‌ها هم حتماً ترجیح می‌دهند از ماشین‌آلات و مهندسان خودشان استفاده کنند و کار از سوی خودشان انجام شود. همه دلخوشی ما هم این می‌شود که یک کارخانه را با موفقیت راهاندازی کرده‌ایم! این یک بخش کار است. بخش مهمتر و جدی‌تر این است که این کارخانه با دانش داخلی و تجهیزات و نیروی انسانی خودمان طراحی و راهاندازی شود. این‌هاست که می‌تواند کار و شغل ایجاد کند. تنها ارائه یک خدمت و به‌کارگیری نیروی کارگر برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی شغل ایجاد نمی‌کند. ما در صادرات محصول هم زمانی می‌توانیم رقابت کنیم که دانش کیفی در اختیار داشته باشیم.
درست است که جنگ به ما تحمیل و خیلی از فرصت‌ها از ما گرفته شد، اما نباید غافل بود که خود ما هم به دلیل درگیری‌های سیاسی، نتوانستیم و نخواستیم شغل لازم را برای جوانان آماده به کار مهیا کنیم. از طرفی، یکی از دلایلی که شغل را به تأخیر می‌اندازد، ادامه تحصیل است. خانواده‌ها فکر می‌کنند اگر فرزندشان شاغل نمی‌شود، باید ادامه تحصیل دهد. در دوره‌ای خود ما هم نیاز به ادامه تحصیل داشتیم، اما نه شکلی که امروز شاهد هستیم. متأسفانه به جای آنکه به افزایش توان و آموزش حین خدمت افراد توجه کنیم به مدرک توجه کرده‌ایم. ویژگی‌های شخصیتی اجتماعی را در کشور، بر مبنای مدرک تحصیلی و نه توانمندی افراد تعریف کرده‌ایم.
زمانی که در یکی از دانشگاه‌های انگلیس در حال تحصیل بودم، رئیس دانشگاه ما تحصیلات دانشگاهی نداشت، اما لقب سِر داشت که این لقب را به اشخاص خاصی می‌دادند. این فرد در مسائل اقتصادی انگلیس فرد شناخته شده و فعالی بود، دارای مدرک دانشگاهی نبود، اما اهل علم و دانش بود، سه روز در هفته کار و چهار روز مطالعه می‌کرد. ما هم اگر اصالت را به دانش، فهم و شعور، نه به مدرک بدهیم، این حجم بالای مدرک‌گرایی را در کشور شاهد نخواهیم بود. جهاددانشگاهی هم طبعاً، برای پاسخ به این نیاز، مؤسسات آموزشی را راهاندازی کرد. البته از ابتدا سعی و تلاش ما این بود که با ایجاد ارتباطی میان نظام آموزش عالی‌مان با صنعت، به سمت آموزش‌های مهارتی برویم و در مقام مقایسه با سایر دانشگاهها و مؤسسات، دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به جهاددانشگاهی، وضعیت بهتری دارند.
امروز دانشگاه علم و فرهنگ در علوم سلولی، که ارتباط مستقیمی با فعالیت‌های پژوهشگاه رویان دارد، دانشجو تربیت می‌کند. دانشجویان برای ورود به پژوهشگاه رویان، انتخاب اولشان در این رشته، دانشگاه علم و فرهنگ است. امروز هم بر مبنای همین ضرورت است که این مؤسسات فعالیت خود را ادامه می‌دهند.
ایکنا ــ به عقیده شما در شرایط فعلی مهمترین خلأ و چالشی که دانشگاه‌های ما با آن مواجه‌اند چیست؟
به دلیل عدم اتکای اقتصاد ما به توسعه علمی و فناورانه داخلی و تولید ملی و متکی نبودن تولید ملی به توسعه علمی و فناورانه، دانشگاه‌های ما در جایگاه واقعی خود قرار نگرفته‌اند. جایگاه دانشگاه‌های ما، باید در تولید علم و تولید نسل جدید فناوری‌های نوین مشخص باشد. در این شرایط، از دانشگاه نباید توقع حل مشکل روز صنعت را داشته باشیم، اگر چه صنعت ما هم به‌روز و فعال نیست. اقتصاد ما باید اقتصادی فعال باشد و در این اقتصاد، دانشگاهها باید به تولید نسل جدید فناوری‌ها دست زده و بر روی نانو، علوم شناختی، فناوری‌های اطلاعات کار کنند و با نسل جدید مدیریت، نسل‌های سوم و چهارم فناوری توسعه یابد.
ابزار یک دانشگاه شامل استاد، آزمایشگاه و امکانات محدودی است که می‌تواند به کمک آن‌ها بر روی بخشی از نیاز‌های حوزه فناوری، آن هم به سفارش R&Dهای بزرگ و مجموعه‌هایی مانند جهاددانشگاهی کار کند. ما دارای صنعتِ رقابتی فعال‌نشده‌ای هستیم که در آن، دانشگاه جایگاه خود را ندارد، لذا نهادی مانند جهاددانشگاهی هم مورد رجوع قرار نمی‌گیرد.
دانشگاه زمانی در جایگاه خود قرار می‌گیرد که جامعه دانش‌بنیان اداره شود و اقتصاد ما، قوی و قابلیت رقابت باشد و کشور در همه زمینه‌ها به مجموعه‌های دانشگاهی رجوع کند. اما اگر وضع به همین ترتیب ادامه پیدا کند، رکود بیشتر می‌شود. اکثر دانشگاه‌های ما خوب هستند و فارغ‌التحصیلان خوبی هم تربیت می‌کنند. اگر واقعا جامعه تصمیم بگیرد بر توان خود اتکا کند و بخواهد رونق اقتصادی داشته باشد، می‌تواند با کمک آموزش‌های تخصصی کوتاه‌مدت به زمینه‌های خوبی هدایت شود. نگرانی آنجایی است که نتوانیم تصمیم بگیریم که اتکا به توان داخلی داشته باشیم.
ایکنا ــ علت اینکه تعاملات بین‌المللی در جهاددانشگاهی خیلی جدی پیگیری نمی‌شود چیست؟
فعالیت‌های بین‌المللی ما متأثر از سیاست‌های جمهوری اسلامی است. تعامل در حوزه فناوری با خارج از کشور، به رونق صنعت و تولید و شکل‌گیری پروژه‌های بزرگ کمک می‌کند. در طول فعالیت ۳۹ ساله جهاددانشگاهی هم ارتباطات خوبی با شرکت‌های خارجی داشتیم و همین ارتباطات موجب شد بسیاری از فناوری‌های آن‌ها را جذب کنیم. در همین دورانی هم که برجام به وجود آمد و روی آن کار شد، تبلیغات زیادی مبنی بر در اختیار گذاشتن بازار کشور به خارجی‌ها در مقابل انتقال فناوری‌های آن‌ها به داخل، انجام شد. در این میان، شرکت‌های بزرگی برای همکاری اعلام آمادگی می‌کردند. اما با بر هم خوردن برجام، نمایندگان این شرکت‌ها به کشور‌های خود بازگشتند. با این حال، فکر می‌کنیم برای تأمین نیاز فناورانه خود از اقتدار و توان خوبی برخوردار هستیم و نیاز داریم برای استفاده از تجارب کشور‌های خارجی با آن‌ها ارتباط داشته باشیم.
ایکنا ــ ورود جهاددانشگاهی در موضوع آسیب‌های اجتماعی چه بوده است؟ آیا لازم است با توجه به نیاز‌های امروز جامعه، معاونتی اجتماعی در این نهاد راهاندازی شود؟
ما در جهاددانشگاهی، در موضوع آسیب‌های اجتماعی، در حوزه پژوهش و فناوری ورود جدی داشتیم. پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی و گروه‌های پژوهشی ما در این زمینه کار می‌کنند. شاید در حوزه دانشجویی این نهاد و در پی فعالیت‌های فرهنگی، نام مباحث اجتماعی ذکر نشود، اما منعی برای فعالیت‌های اجتماعی دانشجویان در جهاد نیست. بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی جهاد در حوزه اجتماعی جای می‌گیرد. حوزه پژوهش و فناوری ما در این زمینه‌ها ورود کرده و قرارداد‌های خوبی هم منعقد شده است. اما اگر بحث اختصاص حوزه مشخصی به این موضوع است، ما استقبال می‌کنیم که افراد و گروه‌ها برنامه‌های خود را به ما بگویند، اگر ضرورتی هم باشد، نام معاونت را تغییر می‌دهیم و معاونت فرهنگی را به معاونت فرهنگی و اجتماعی تغییر نام می‌دهیم.
ایکنا ــ جهاددانشگاهی در طول دوران فعالیت خود به خصوص در دهه اخیر، ورودی در حوزه فضای مجازی نداشته و یا شبکه تلویزیون اینترنتی ندارد؟ آیا این نقطه ضعفی برای جهاد محسوب نمی‌شود؟
حق با شماست. علی‌رغم وجود پژوهشکده فناوری اطلاعات در جهاددانشگاهی، نتوانستیم ورودی خوبی به فضای مجازی داشته باشیم. می‌توانستیم با بهره‌گیری از ظرفیت‌های جهاد، ارتباطات خود را گسترش دهیم و نیز دستاورد‌های جهاد را به جامعه منتقل کنیم و واسط میان نخبگان و بدنه اجرایی کشور باشیم. جهاددانشگاهی می‌توانست نقش خوبی در این زمینه ایفا کند. البته یکی از دلایل اصلی عدم ورود جدی آن در حوزه فضای مجازی، پرداختن آن به فعالیت‌های دیگر بود. البته اخیراً بحث ضرورت فعالیت این نهاد در فضای مجازی مورد تأکید قرار گرفته است. حتی اینکه باید از فرصت حضور در صداوسیما استفاده کنیم، محور برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه است.
جهاددانشگاهی این ظرفیت را دارد که به صورت جدی، به نقد برنامه‌های پیشرفت کشور بپردازد. کار‌های خوبی در این حوزه دنبال شده که یکی از آن‌ها راهاندازی تلویزیون دیجیتال (IPTV) است که با تشکیل شورایی مرکب از روابط عمومی جهاددانشگاهی، خبرگزاری‌های ایکنا، ایسنا و حوزه‌های مرتبط، این طرح به طور جدی پیگیری می‌شود و آن چیزی که در این عرصه برای ما اهمیت بیشتری دارد، تولید محتوای خوب است.
ایکنا ــ جهاددانشگاهی در طول دوران فعالیت خود به خصوص در دهه اخیر، ورودی در حوزه فضای مجازی نداشته و یا شبکه تلویزیون اینترنتی ندارد؟ آیا این نقطه ضعفی برای جهاد محسوب نمی‌شود؟
حق با شماست. علی‌رغم وجود پژوهشکده فناوری اطلاعات در جهاددانشگاهی، نتوانستیم ورودی خوبی به فضای مجازی داشته باشیم. می‌توانستیم با بهره‌گیری از ظرفیت‌های جهاد، ارتباطات خود را گسترش دهیم و نیز دستاورد‌های جهاد را به جامعه منتقل کنیم و واسط میان نخبگان و بدنه اجرایی کشور باشیم. جهاددانشگاهی می‌توانست نقش خوبی در این زمینه ایفا کند. البته یکی از دلایل اصلی عدم ورود جدی آن در حوزه فضای مجازی، پرداختن آن به فعالیت‌های دیگر بود. البته اخیراً بحث ضرورت فعالیت این نهاد در فضای مجازی مورد تأکید قرار گرفته است. حتی اینکه باید از فرصت حضور در صداوسیما استفاده کنیم، محور برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه است.
جهاددانشگاهی این ظرفیت را دارد که به صورت جدی، به نقد برنامه‌های پیشرفت کشور بپردازد. کار‌های خوبی در این حوزه دنبال شده که یکی از آن‌ها راهاندازی تلویزیون دیجیتال (IPTV) است که با تشکیل شورایی مرکب از روابط عمومی جهاددانشگاهی، خبرگزاری‌های ایکنا، ایسنا و حوزه‌های مرتبط، این طرح به طور جدی پیگیری می‌شود و آن چیزی که در این عرصه برای ما اهمیت بیشتری دارد، تولید محتوای خوب است.
در حال حاضر، در جهاددانشگاهی به شدت فعالیت‌ها را توسعه می‌دهیم که کمی باید این‌ها مدیریت شوند و بر روی ورود جدی خود به فضای مجازی توجه بیشتری داشته باشیم. در دیدار اخیری هم که با رئیس رسانه ملی داشتیم، بر این موضوع و به همکاری مشترک دو نهاد تأکید شد.
گفتوگو از مریم روزبهانی
انتهای پیام
گفتوگو از مریم روزبهانی
انتهای پیام
مطالب مرتبط
