شناسایی بقعه «ابوعبدالله محمد بن خلیلان» از محدثین شیعه در ارومیه

حجت‌الاسلام علی مصائبی، مدیر کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان غربی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از آذربایجان‌غربی، گفت: به استناد کتب روائی مهم شیعه ابو عبدالله محمد بن خلیلان از محدثین و راویان شیعه در عصر غیبت صغری و اوایل غیبت کبری امام زمان(عج) در قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری است.

وی افزود: خلیلان در نقل روایات اهتمام داشت و احادیث را به‌واسطه پدر و اجدادش نقل می‌کرد؛ این بیوت محدثین شیعه در دوران ائمه اطهار(ع) و عصر غیبت صغری زندگی می‌‌کرد و با نواب خاص امام زمان(عج) ارتباط داشت و از موالیان و محارم اسرار امامان معصوم(ع) بودند.

وی ادامه داد: محمد بن خلیلان در بغداد که در آن زمان آن را دارالسلام می‌خواندند ساکن بوده و احادیث ائمه(ع) را در آن سرزمین پخش می‌کرده است و در آن از مبلغان و مروجان فرهنگ مهدویت بود چنانچه درباره تاریخ مسعود حضرت مهدی(ع) و مادر نرجس خاتون(س) احادیثی را روایت کرده که شیخ صدوق آنها را با واسطه در کتاب «کمال‌الدین و تمام‌النعمه» آورده است.

حجت‌الاسلام مصائبی گفت: اساتید شیخ صدوق در قدس و تقوا و علم و فضیلت برتر بودند و با دو واسطه یعنی «محمدبن ابراهیم اسحاق طالقانی» و «حسن بن علی بن ذکریا» شیخ صدوق از شاگردان محمد بن خلیلان بوده که احادیث او را در کتاب‌هایش نقل کرده است.

مدیرکل اوقاف آذربایجان غربی افزود: طبق روایات، محمد بن خلیلان را علمای پس از شیخ صدوق و شیخ طوسی و طبری، همانند حر عاملی در کتاب «اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات» و سیدهاشم بحرانی در کتاب «حلیله الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار» و نیز در کتاب دیگرش «مدینه معاجز الائمه الاثنی عشر» و علامه مجلسی در «بحارالانوار» و عبدالله بحرانی اصفهانی در کتاب «عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الایات و الاخبار و الاقول» نقل کرده‌اند.

وی ادامه داد: محمد بن خلیلان از تبار قریش و از ذریه عبد مناف جد بزرگوار پیامبر(ص) است و از نسل عموزادگان پیامبر(ص)  محسوب می‌شود.

حجت‌الاسلام مصائبی گفت: در آغاز قرن چهارم هجری، ارومیه شهری آباد و به دور از کشمکش‌های سیاسی و قدرت‌طلبی‌های رایج آن زمان بوده است و در قرن چهارم از آبادانی و فرهنگی غنی برخوردار بود و به نظر می‌رسد محمد بن خلیلان برای کسب علم و حدیث در سفر بوده که در این بین از دنیا رفته است.

مدیر کل اوقاف آذربایجان غربی در پایان افزود: مضجع مطهر محمد بن خلیلان بیش از هزار سال است که در قبرستان تاریخی کنار شهر ارومیه قرار داشته و از قرون گذشته نام این قبرستان به محمد خلیلان مشهور است و در حال حاضر تنها اثر باقی مانده از این قبرستان بنای تاریخی بقعه محمد بن خلیلان است که با قدمت و معماری مربوط به عصر صفوی احداث شده است.

یادوآور می شود؛ شناسایی این بقعه حاصل سالها مطالعه، تحقیق و مشاهده میدانی محمد رضا آبرون نویسنده و پژوهشگر علوم دینی در استان آذربایجان غربی است که سالهای بسیاری از عمر خود را صرف تحقیق و شناسایی پیرامون این بقعه کرده است.