ایجاد توازن در برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های قرآنی؛ مهم‌ترین مؤلفه عملکردی شورای توسعه

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با وجود گذشت پنج سال از ابلاغ منشور توسعه فرهنگ قرآنی اظهار نظر در مورد عملکرد این منشور و شورای توسعه فرهنگ قرآنی که بازوی اجرایی آن است در دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود، عده‌ای عملکرد منشور را موفقیت‌آمیز دانسته و عده‌ای دیگر نیز عملکرد این سند بالادستی را در حد و اندازه‌‌هایی که انتظار می‌رفته است، نمی‌دانند.
در ادامه گفت‌وگوهایی که در زمینه عملکرد منشور توسعه فرهنگ قرآنی صورت گرفته است به گفت‌وگو با دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی پرداخته‌ایم تا این بار نظر وی را در مورد منشور، شورا و عملکرد آنها جویا شویم.
به عنوان اولین سؤال، در مورد مهم‌ترین رسالت منشور توسعه فرهنگ قرآنی بگوئید و اینکه با گذشت پنج سال از ابلاغ منشور، تا چه میزان به عملی شدن این رسالت نزدیک شده‌ایم؟
تمسک به قرآن به عنوان شاخص اکمل ارتباط با قرآن به تصریح آیه 170 سوره اعراف «وَالَّذینَ یُمَسِّکُونَ بِالکِتاب وَ أَقامُواالصَّلاةَ إِنَّا لانُضیعُ أَجرَالْمُصلِحینَ» در برگیرنده تمام شاخص‌های مطلوب ارتباط مسلمانان با قرآن است که نیل به آن، بلند آرمان نظام اسلامی بوده و تأکید بر آن بر تارک منشور توسعه فرهنگ قرآنی می‌درخشد. در منشور توسعه فرهنگ قرآنی آمده است که «دستیابی به جامعه‌ای متمسک به قرآن و عترت» به عنوان یکی از آرمان‌های جامعه اسلامی ذکر شده است. لازمه تحقق این مهم این است که به فرمایش امام راحل، حقایق قرآن را از گورستان‌ها نجات داده و به عنوان بزرگترین نسخه نجات دهنده بشر از جمیع قیود بردگى و بندگى طاغوتیان به جهانیان معرفی کنیم. قطعاً رسالت شورای توسعه فرهنگ قرآنی همین است منتها اکنون در اول راه هستیم.
برای رسیدن و نزدیک شدن به این رسالت چه اقداماتی صورت گرفته است؟
یکی از کارهای شورای توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان رکن سیاست‌گذاری و راهبری منشور توسعه فرهنگ قرآنی مطالعه بر روی شاخص‌های مطلوب تعامل فردی و اجتماعی با قرآن بوده است. از آن جمله می‌توان به طرح پژوهشی شاخص‌های مطلوب قرآنی و جلسات مختلف بررسی این شاخص‌ها و نهایتاً تصویب مصوبه‌ای در این زمینه اشاره کرد. مصوبه «اهداف آموزش عمومی قرآن»؛ این مصوبه به تعیین شاخص‌های تمسک به قرآن و نرخ مطلوب سواد قرآنی در میان عموم مردم می‌پردازد. براساس این مصوبه شاخص‌های سواد عمومی قرآن که می‌توان از آن به انس و تمسک پایه یاد کرد در 9 مؤلفه تجمیع شده است که عبارت از گرایش به قرآن و عترت، توانایی خواندن قرآن کریم، درک معنای آیات قرآن کریم، توانایی و التزام به تدبر در آیات قرآن کریم، حفظ قرآن کریم، انس با قرآن کریم، آشنایی با علوم و معارف قرآن کریم، توانایی استفاده از قرآن کریم و تبعیت از قرآن و عترت است.
گستره فراگیر آثار این مصوبه از آموزش و پرورش شروع شده و مؤسسات قرآنی ـ مردمی و دارالقرآن‌های دستگاه‌ها را در بر می‌گیرد. البته بر طبق همین روال، شاخص‌های تمسک به قرآن در حوزه‌ها و سطوح عالی نیز در دست بررسی و تدوین است. همچنین براساس منشور توسعه فرهنگ قرآنی، اولین وظیفه شورای توسعه فرهنگ قرآنی «تهیه و تصویب شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی و تصویب شاخص‌های ارزیابی و نظارت بر فعالیت‌های قرآنی» است که در این زمینه نیز اقداماتی از سوی شورا و کمیسیون‌های تخصصی در حال انجام است.
با توجه به صحبت‌هایی که مطرح شد، مهم‌ترین دستاورد شورای توسعه فرهنگ قرآنی طی پنج سال گذشته چه مواردی بوده است؟ 
همان‌طور که می‌دانید تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی در آغاز سال 1388 توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی و به دنبال آن تشکیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی را می‌توان نقطه عطف فعالیت‌های قرآنی کشور دانست. برآیند اقدامات این شورا طی پنج سال گذشته را شاید بتوان تحول سطح فعالیت‌های قرآنی مبتنی بر نگرش راهبردی، نظام‌مند و سیستمی به فعالیت‌های قرآنی دانست. به طوری که مقایسه سطح کمّی و کیفی فعالیت‌های قرآنی با قبل از تصویب منشور ممکن نیست.
شاهد بر این مدعا ارتقای سطح مطالبات مقام معظم رهبری از جامعه قرآنی است که در سال 90 بیان تاریخی خود مبنی بر ضرورت تربیت 10 میلیون حافظ قرآن را اعلام داشتند و در آستانه ماه مبارک رمضان سال 93 از کار فعالان قرآنی در کشور به عنوان یک امر راهبردی و مهم در جمهوری اسلامی ایران یاد کردند.
از جمله انتظاراتی که جامعه قرآنی از منشور توسعه فرهنگ قرآنی داشته‌اند بحث هماهنگی نهادها و دستگاه‌های قرآنی و نیز میزان التزام نهادها به مصوبات شورا است، به نظر شما عملکرد منشور در این زمینه به چه صورت بوده است؟
مهم‌ترین اقدام مؤثر شورا، علاوه بر سیاست‌گذاری جهت هماهنگی و ارتقای سطح فعالیت‌های قرآنی، بسترسازی نهادی جهت جاری‌سازی سیاست‌ها است. این مهم از دو طریق صورت گرفته است. اول، تشکیل شوراهای هماهنگی و هم افزایی اعم از خود شورای توسعه فرهنگ قرآنی، کمیسیون‌های سه‏گانه تبلیغی و ترویجی، آموزش عمومی، پژوهش و آموزش عالی قرآنی، شورای هماهنگی و گسترش فعالیت‌های قرآنی استان‌ها و ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن بوده است.
در بخش دوم نیز ارتقاء تشکیلات و ساختارهای قرآنی بوده است که می‌توان به تشکیل اداره کل دبیرخانه شورا، ارتقای مرکز به معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ایجاد مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور در وزارت علوم، ایجاد مرکز قرآن و عترت حوزه‌های علمیه کشور، احیای اداره کل قرآن، نماز و وزارت آموزش و پرورش، استقلال اداره کل و تشکیل مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امورخیریه و ایجاد مرکز قرآن و عترت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اشاره کرد.
شاخص های عملکردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی به مثابه نهاد ملّی تولیت نظام توسعه فرهنگ قرآنی مرجعیت سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری امور قرآنی کشور را دارد. چه اینکه این مهم در قالب شبکه تصمیم‌گیری مشارکتی شورایی که کارآمدی آن هم براساس تجربه و هم براساس مطالعات پژوهشی به اثبات رسیده است، با حضور مدیران ارشد حوزه قرآنی و نمایندگان بخش مردمی انجام می‌گیرد. مهم‌ترین مؤلفه عملکردی شورا ایجاد توازن در برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های قرآنی در بین دستگاه‌های مجری و سیاست‌گذار است. به تعبیر دیگر با تقسیم کار ملی و پیش‌بینی ساختارهای وابسته در دولت در قالب کمیسیون‌های تخصصی فرادستگاهی و واگذاری بخش عمده راهبری فعالیت‌ها در سه حوزه آموزش عمومی، پژوهش و آموزش عالی و تبلیغ و ترویج قرآن در کمیسیون‌ها با مسئولیت وزرای مرتبط صورت می‌گیرد و آنچه به عنوان مدیریت کلان به شورای توسعه فرهنگ قرآنی واگذار شده منحصر در سیاست‌گذاری، هماهنگی و نظارت راهبردی است.
علت استقرار دبیرخانه شورا در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز دقیقاً به دلیل ایفای این نقش کلان در یک نهاد فرادستی غیر ذی‌نفع و ارتباط تنگاتنگ با دفتر مقام معظم رهبری و نیز کوچک کردن ستاد بوده است.
منشور توسعه فرهنگ قرآنی بیشتر در چه زمینه‌هایی موفق عمل کرده است؟
از بدو تشکیل شورا، موضوع تقویت منابع مالی در دستور کار دبیرخانه شورا بود و این موضوع به صورت اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی در قوانین بودجه کل کشور از سال 89 پیش‌بینی شد. با پیگیری‌های بسیار نهایتاً در پایان سال 90 نزدیک به دو هزار میلیارد ریال اعتبار به دبیرخانه آمد و طبق مصوبات کمیسیون‌های تخصصی شورا تخصیص داده شد. متأسفانه به دلیل بحران‌های اقتصادی کشور این مهم در سال‌های بعد تحقق نیافت. در پایان سال 92 از سه هزار میلیارد ریال پیش‌بینی شده در قانون بودجه 250 میلیارد ریال به شورای عالی انقلاب فرهنگی تخصیص داده شد.
در سال 93 نیز قسط اول به میزان 600 میلیارد ریال دیگر به دبیرخانه آمده است که طبق مصوبات کمیسیون‌ها و از طریق استقرار صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است تخصیص می‌یابد. گزارش آثار مثبت این اعتبارات مفصل است.

ادامه دارد...