راه‌های رسيدن به فيوضات الهی /1
آسيب‌شناسی راه‌های رسيدن به فيوضات الهی
گروه فعاليت‌های قرآنی: راه‌های رسيدن به فيوضات الهی، ايمن نيست و در اين راه با آفات و آسيب‌هايی روبرو هستيم كه بايد از قبل با آنها آشنا باشيم.
دكتر سيد حميد حسينی از پژوهشگران قرآنی در نخستين كنگره بين‌المللی بزرگداشت حافظ كل قرآن، كربلايی كاظم ساروقی با ارائه مقاله‌ای تحت عنوان «آسيب‌شناسی راه‌های رسيدن به فيوضات الهی» به بررسی آسيب‌های موجود در اين راه پرداخت، كه در زير اين مقاله را می‌خوانيم:
در راه رسيدن به فيوضات الهی آفات و آسيب‌هايی وجود دارد كه برخی از مهمترين آنها عبارتند از:
نخستين و مهمترين معيار در قرب و بعد نسبت به حضرت حق و دريافت فيض او، رعايت تكاليف شرع يعنی انجام واجبات و ترك محرمات و توجه به مستحبات و مكروهات است. تلاش در اين راه برای سالك الی‌الله و سالك راه فيض او تعطيل‌بردار نيست. بنابراين با رسيدن به هرمقام و منزل برتر و هر فيضی، بار تكليف و وظايف دينی، بيشتر بر دوش او سنگينی خواهد كرد.
با كمال تأسف در تاريخ عرفان می‌بينيم كه برخی از مدعيان سلوك و واصلان به فيض الهی بی‌باكانه بر شريعت طعنه زده‌اند و آن را پوسته‌ای دانسته‌اند كه پس از طی مراحل طريقت و حقيقت خود به خود از سالك جدا می‌شود، اينان هنگامی كه به پندار خود به مرحله‌ای از سير و سلوك می‌رسند، شريعت را رها می‌سازند همچنان كه مغز بعد از پخته‌شدن، پوسته را رها می‌كند. روشن است كه اين خام‌فكران به بيراهه رفته‌اند، چرا كه همه عارفان واقعی و همه انبياء الهی، امامان و پيشوايان ديگر دينی تا آخرين لحظه حيات خود به احكام و دستورات شريعت مطهر كاملا التزام داشته و با حساسيت خاصی از حريم و حدود شريعت مواظبت نموده و به احكام شرعی تقيد داشته‌اند.
كسانی كه در سلوك عرفانی و طی راه رسيدن به فيض الهی خود ادعای پيروی از اسلام می‌كنند، سلوكشان بايد به گونه‌ای باشد كه به اصل اساسی كرامت انسانی خود هيچ‌گاه لطمه‌ای وارد نياورند. يكی از شاخصه‌های مهم در شناخت عرفان مثبت از عرفان منفی همين است. در تاريخ تصوف شاهديم كه بعضی از مشايخ صوفيه توصيه می‌كنند كه برای مبارزه با هوای نفس و رسيدن به فيض بايد عزت و كرامت خود را لگدمال كرد. در حالی كه پی‌بردن به ارزش و عظمت كرامت نفسی كه در وجود انسان به وديعه نهاده شده است، يكی ازمهمترين توانايی‌ها و قابليت‌های ذاتی خود واقف نشود، نمی‌تواند در مسير و دريافت فيض الهی و تكامل و تعالی گام بردارد و آن قابليت‌ها و كرامات نفسانی را به فعليت برساند.
خداوند متعال از طريق انبياء و اوليای كه خود، آنها را آفريده و خود، آنها را به كمال رسانده، به بندگان خود افاضه می‌فرمايد و اين با غنی‌بودن خداوند ناسازگار نيست. بايد توجه كرد كه انسان‌ها برای هدايت و دريافت فيض الهی به واسطت پيامبران اوليای الهی و نيز فرشتگان، نيازمندند و فياضيت خداوند اقتضا كرده است كه برای نيل آدمی به سعادت واسطه‌هايی قرار دهد حقيقت نبوت و رسالت و معنای امامت و ولايت نيز همين ارشاد و دستگيری از ديگران و رسانيدن فيض الهی به آنان است و انبياء و اولياء شخصيت‌های بزرگی هستند كه پس از آنكه خود به فيض و كمال مطلق می‌رسند و به حق واصل می‌شوند برآنند تا ديگران را نيز با خود ببرند و به فيض مطلق الهی و كمال نهايی برسانند. بنابراين توجه كامل به واسطه‌های فيض در آفرينش و طی مسير الی‌الله و درك فيوضات پروردگار از ضروريات و غفلت از آنها از آسيب‌ها و آفت‌های راه‌های درك فيوضات الهی است.
رحمت واسعه الهی و فيوضات صوری و معنوی غير متناهی كه نزد خداوند است موقوف بر شخص و يا صنفی معين از بندگانش نيست و هيچ استثنايی نمی‌تواند حكم افاضه علی‌الاطلاق خداوند را مقيد كند و هيچ چيزی نمی‌تواند او را ملزوم بر امساك و خودداری از افاضه نمايد مگر اين كه طرف افاضه استعداد آن را نداشته باشد و يا خودش مانعی را به سوی اختيار خود پديد آورد و يا فضائل ديگران را كه به فيض الهی رسيده‌اند، انكار نموده و فقط كسی چون خودش را سزاوار و شايسته دريافت فيض الهی بداند يعنی گرفتار حساسيت و خود بزرگ‌بينی شود و در نتيجه خود را از فيض پروردگار محروم كند.
عرفا و آنها كه خود واصل به فيض الهی بوده‌اند در التزام به اين شرط، مبالغه و اصرار فراوان داشته‌اند خواه در عمل و اوراد، خواه در حالات و واردات حاليه و مقاميه و آنها كه تخلف و تجاوز از آن را محل مقصد و مانع مطلوب شمرده و توريه در كلام و مخالفت عزم را در هنگام اشراف بر فيض الهی از لوازم ماندگاری آن می‌دانند.
از جمله آفات و آسيب‌های جدی در مسير دريافت فيوضات الهی آن است كه دارنده فيض احساس كند كه اساسا خود او چنين ليافت و شايستگی را داشته است كه فيض الهی را دريافت نمايد به تعبير ديگر خود او دارای ويژگی‌هايی بوده كه مثلا به واسطه عبادت‌ها، رياضيت‌ها، ايثارها و تقوای خودش حاصل شده و خداوند (كه چاره‌ای جز دادن آن فيوضات به او نداشته) به او افاضه فيض نموده است.
در راه رسيدن به فيوضات الهی آفات و آسيب‌هايی وجود دارد كه برخی از مهمترين آنها عبارتند از:
نخستين و مهمترين معيار در قرب و بعد نسبت به حضرت حق و دريافت فيض او، رعايت تكاليف شرع يعنی انجام واجبات و ترك محرمات و توجه به مستحبات و مكروهات است. تلاش در اين راه برای سالك الی‌الله و سالك راه فيض او تعطيل‌بردار نيست. بنابراين با رسيدن به هرمقام و منزل برتر و هر فيضی، بار تكليف و وظايف دينی، بيشتر بر دوش او سنگينی خواهد كرد.
با كمال تأسف در تاريخ عرفان می‌بينيم كه برخی از مدعيان سلوك و واصلان به فيض الهی بی‌باكانه بر شريعت طعنه زده‌اند و آن را پوسته‌ای دانسته‌اند كه پس از طی مراحل طريقت و حقيقت خود به خود از سالك جدا می‌شود، اينان هنگامی كه به پندار خود به مرحله‌ای از سير و سلوك می‌رسند، شريعت را رها می‌سازند همچنان كه مغز بعد از پخته‌شدن، پوسته را رها می‌كند. روشن است كه اين خام‌فكران به بيراهه رفته‌اند، چرا كه همه عارفان واقعی و همه انبياء الهی، امامان و پيشوايان ديگر دينی تا آخرين لحظه حيات خود به احكام و دستورات شريعت مطهر كاملا التزام داشته و با حساسيت خاصی از حريم و حدود شريعت مواظبت نموده و به احكام شرعی تقيد داشته‌اند.
كسانی كه در سلوك عرفانی و طی راه رسيدن به فيض الهی خود ادعای پيروی از اسلام می‌كنند، سلوكشان بايد به گونه‌ای باشد كه به اصل اساسی كرامت انسانی خود هيچ‌گاه لطمه‌ای وارد نياورند. يكی از شاخصه‌های مهم در شناخت عرفان مثبت از عرفان منفی همين است. در تاريخ تصوف شاهديم كه بعضی از مشايخ صوفيه توصيه می‌كنند كه برای مبارزه با هوای نفس و رسيدن به فيض بايد عزت و كرامت خود را لگدمال كرد. در حالی كه پی‌بردن به ارزش و عظمت كرامت نفسی كه در وجود انسان به وديعه نهاده شده است، يكی ازمهمترين توانايی‌ها و قابليت‌های ذاتی خود واقف نشود، نمی‌تواند در مسير و دريافت فيض الهی و تكامل و تعالی گام بردارد و آن قابليت‌ها و كرامات نفسانی را به فعليت برساند.
خداوند متعال از طريق انبياء و اوليای كه خود، آنها را آفريده و خود، آنها را به كمال رسانده، به بندگان خود افاضه می‌فرمايد و اين با غنی‌بودن خداوند ناسازگار نيست. بايد توجه كرد كه انسان‌ها برای هدايت و دريافت فيض الهی به واسطت پيامبران اوليای الهی و نيز فرشتگان، نيازمندند و فياضيت خداوند اقتضا كرده است كه برای نيل آدمی به سعادت واسطه‌هايی قرار دهد حقيقت نبوت و رسالت و معنای امامت و ولايت نيز همين ارشاد و دستگيری از ديگران و رسانيدن فيض الهی به آنان است و انبياء و اولياء شخصيت‌های بزرگی هستند كه پس از آنكه خود به فيض و كمال مطلق می‌رسند و به حق واصل می‌شوند برآنند تا ديگران را نيز با خود ببرند و به فيض مطلق الهی و كمال نهايی برسانند. بنابراين توجه كامل به واسطه‌های فيض در آفرينش و طی مسير الی‌الله و درك فيوضات پروردگار از ضروريات و غفلت از آنها از آسيب‌ها و آفت‌های راه‌های درك فيوضات الهی است.
رحمت واسعه الهی و فيوضات صوری و معنوی غير متناهی كه نزد خداوند است موقوف بر شخص و يا صنفی معين از بندگانش نيست و هيچ استثنايی نمی‌تواند حكم افاضه علی‌الاطلاق خداوند را مقيد كند و هيچ چيزی نمی‌تواند او را ملزوم بر امساك و خودداری از افاضه نمايد مگر اين كه طرف افاضه استعداد آن را نداشته باشد و يا خودش مانعی را به سوی اختيار خود پديد آورد و يا فضائل ديگران را كه به فيض الهی رسيده‌اند، انكار نموده و فقط كسی چون خودش را سزاوار و شايسته دريافت فيض الهی بداند يعنی گرفتار حساسيت و خود بزرگ‌بينی شود و در نتيجه خود را از فيض پروردگار محروم كند.
عرفا و آنها كه خود واصل به فيض الهی بوده‌اند در التزام به اين شرط، مبالغه و اصرار فراوان داشته‌اند خواه در عمل و اوراد، خواه در حالات و واردات حاليه و مقاميه و آنها كه تخلف و تجاوز از آن را محل مقصد و مانع مطلوب شمرده و توريه در كلام و مخالفت عزم را در هنگام اشراف بر فيض الهی از لوازم ماندگاری آن می‌دانند.
از جمله آفات و آسيب‌های جدی در مسير دريافت فيوضات الهی آن است كه دارنده فيض احساس كند كه اساسا خود او چنين ليافت و شايستگی را داشته است كه فيض الهی را دريافت نمايد به تعبير ديگر خود او دارای ويژگی‌هايی بوده كه مثلا به واسطه عبادت‌ها، رياضيت‌ها، ايثارها و تقوای خودش حاصل شده و خداوند (كه چاره‌ای جز دادن آن فيوضات به او نداشته) به او افاضه فيض نموده است.
