اهل علم و ادب همچنان از اشعار قرآنی حافظ استفاده می‌كنند
گروه ادب: «بهاءالدين خرمشاهی» در مراسم بزرگداشت حافظ كه شب گذشته (20 مهرماه) در دفتر شعر جوان برگزار شد، تأكيد كرد: اشعار قرآنی حافظ در روزگار ما نيز همچنان مورد استفاده اهل علم و ادب قرار می‌گيرد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، مراسم «شبی با حافظ» عصر روز گذشته (20 مهرماه) به مناسبت روز بزرگداشت حافظ و به كوشش دفتر شعر جوان، با حمايت اداره كل مطالعات و برنامه‌ريزی فرهنگی و كتابخوانی در محل دفتر شعر جوان برگزار شد.
«بهاءالدين خرمشاهی»، حافظ‌شناس و قرآن پژوه، نيز در اين مراسم به بازخوانی غزلی درباره حافظ كه طی 20 سال پيش سروده شده، پرداخت.
خرمشاهی سپس با اشاره به سخنان «ضياء موحد» درباره يافتن 50 غزل از ناب‌ترين غزليات حافظ، اين شمار را اندك ندانست و گفت: تعداد 50 غزل كه شاعران همه بر سر آن اجماع داشته باشند، نه تنها كم نيست، بلكه فراوان نيز است.
خرمشاهی به تعليقاتی كه درباره 250 غزل حافظ در كتابی با عنوان «حافظ‌نامه» نوشته است، اشاره كرد و ادامه داد: آيات قرآن در شعر حافظ يكی از استشهادها به شمار می‌آيد كه استشهادی فردی است. همانند زمانی كه به مَثل، بيت، مصرع يا كلمه‌ای خوش معنی استشهاد می‌كنيم و اين نشان می‌دهد اشعار قرآنی حافظ در روزگار ما نيز همچنان مورد استفاده اهل علم و ادب قرار می‌گيرد.
خرمشاهی همچنين از «غلامعلی حداد عادل» به عنوان اهل علم و شعر و فلسفه ياد كرد و گفت: حداد عادل نيز در مراسمی به دليل ذيق وقت از اين بيت حافظ استفاده كرده بود كه «ياد باد آن كه خرابات‌نشين بودم و مست، آن‌چه در مجلسم امروز كم است آن‌جا بود».
در ادامه اين مراسم «ضياء موحد» با اشاره به دو نظريه فلسفی استشهاد و وحدت بی‌قاعده يا بی‌قانون درباره اشعار حافظ گفت: نقد ادبی فارغ از معيار است و نبود آن بشارتی در اين حوزه به شمار می‌آيد؛ چرا كه رويكرد ذهنی تحت قاعده علت و معلولی در نمی‌آيد.
وی كه چندی است تحقيقاتی را روی اين نظريه انجام می‌دهد، ادامه داد: وجود شعر وابسته به خواندن، نوشتن و يا ديدن آن نيست، بلكه فارغ از اين گونه داوری‌ها شعر وجود خارجی دارد.
موحد به ديوان حافظی ـ كه در سال 1348 با مقدمه «ايرج افشار» منتشر شده بود ـ اشاره كرد و افزود: اين نسخه با توجه ويژه «ناتل خانلری» و «مجتبی مينوی» به عنوان يكی از قديمی‌ترين نسخ معرفی شده است، ولی من در مطالعه‌ای كه روی اين كتاب داشتم، متوجه نقص‌هايی در وزن و قافيه و معنی اشعار شدم كه از آن جمله می‌توان به وارد كردن نقصی در شعر حافظ با اين مطلع كه «عشق من با خط مشكين تو امروزی نيست» اشاره كرد كه در ادامه اين مصراع، شاعر در اين نسخه آورده است كه «ديرگاهی است كزين زهر هلاهل مستم»!
اين شاعر از نگارش مقاله‌ای درباره حافظ و نقص اهل نظم ياد كرد و گفت: اين نسخه چهل و ششمين شماره از 50 نسخه ای است كه مورد توجه «سليم نيساری» قرار گرفته است، در حالی كه اين اثر نقص‌هايی دارد كه پيش از اين به آن اشاره كردم.
به عقيده موحد، بسياری از شاعران با دست بردن در اشعارشان طی سال‌های پايانی حيات، سبب وارد آمدن خلل به آثارشان می‌شوند و بر همين اساس دليل نيز وجود ندارد كه آخرين نسخه ديوان حافظ در مقايسه با ديوانی كه وی در جوانی گردآوری كرده بود، مطلوب‌تر باشد.
وی به نشستی كه پيش از اين با «روبرت براون» ـ نويسنده خارجی ـ داشت، اشاره و اظهار كرد: در مباحثه‌ای كه بين ما انجام شد، من از «شمس تبريزی» به عنوان شاعر ايرانی كه در جهان نظير ندارد ياد كرد، ولی براون تأكيد كرد كه حافظ نيز شاعری ايرانی است كه نظيرش را جهان به خود نديده است.
موحد با بيان اين كه حافظ در اشعارش ميان دنيا و آخرت به طور پيوسته در رفت و آمد بود، تصريح كرد: سعدی پايه گذار زبان فارسی است و حافظ اعجوبه شاعران جهان است.
«هادی خورشاهيان» ـ شاعر و نويسنده ـ نيز در اين مراسم بخش‌هايی از جديدترين اشعارش را بازخوانی كرد. وی پيش از اين اثری از «كافكا» را با بيتی از ديوان حافظ با اين مطلع كه «بر لب بحر فنا منتظريم ای ساقی» مورد مقايسه قرار داده بود و معتقد است، تقابل زمانی كه كافكا در اثرش به آن پرداخته، سال‌ها پيش در اشعار حافظ بيان شده است.
«رضا صفريان» نيز در اين مراسم به شعرخوانی پرداخت و يكی از جديدترين سروده های كتاب «مراحل» را بازخوانی كرد.
در ادامه «گروس عبدالملكيان» يكی از اشعار تازه‌اش را خواند كه بخش‌هايی از آن در زير آمده است:
«دراز كشيده‌ام، زنم شعری از جنگ می‌خواند
همين مانده بود كه تانك‌ها به رختخوابم بيايند
خيابانی می‌بينی كه برف رويش را سفيد كرده
كاش برف نمی‌آمد كه مرز ملافه و خيابان پيدا بود
حال تانك‌ها از خاكريز ملافه تخت گذشته‌اند
و كم كم به خوابم وارد می شوند»
همچنين «فاطمه راكعی» ـ شاعر و استاد دانشگاه الزهرا (س) ـ نيز در اين مراسم به بازخوانی اشعارش پرداخت كه بخشی از آن در زير آمده است:
«با خيالت چنان می آميزم
كه تو با خيالم بياميزی
با تو من عاشقانه خواهم زيست
با خيالی چنين دل انگيزی»
در اين مراسم درباره بنای حافظيه نيز توضيحاتی داده شد كه شرح آن در زير آمده است:
«65 سال پس از درگذشت حافظ، در سال 856 قمری(1452 م) حاكم فارس عمارت گنبدی شكلی بر فراز مقبره حافظ بنا كرد. همچنين حوضچه ای در جلوی اين عمارت كه با آب ركناباد پر می شد ساخت.
سپس در قرن 11 و دوران حكومت شاه عباس (35 سال پس از وفات حافظ)، به دستور نادرشاه افشار و دوران حكومت كريم خان زند، بارگاهی به سبك دوران زنديه ساخته شد و سنگ مرمری كه تا به امروز باقی است، بر مزار اين شاعر نهاده شد. همچنين اين بنا تالاری با چهار ستون سنگی داشت كه باغ و حوضچه ای در كنار آن ساخته شده بود.
دو غزل با اين مطلع كه «مژده وصل تو كز سر جان برخيزم» و «ای دل غلام شاه باش و شاد باش» بر روی سنگ مرمر مزار حافظ به قلم حاج «آقاسی افشار» نگاشته شده است.
سال‌ها بعد و پس از گذشت كم‌توجهی شاهان قاجار، در سال 1315 به كوشش «علی‌اصغر حكمت» و به سفارش «گودار» ـ شاعر ـ معماری جديدی برای بنای حافظيه طراحی و ساخته شد.
«هادی خورشاهيان»، «ضياء موحد»، «فاطمه راكعی»، «محمدرضا عبدالملكيان»، «بهاءالدين خرمشاهی»، «رضا صفريان»، «گروس عبدالملكيان»، «يوسفعلی ميرشكاك» و «مصطفی اميدی» ـ مديركل دفتر مطالعات و برنامه ريزی فرهنگی و كتابخوانی ـ از مهمانان و سخنرانان اين مراسم بودند.
«بهاءالدين خرمشاهی»، حافظ‌شناس و قرآن پژوه، نيز در اين مراسم به بازخوانی غزلی درباره حافظ كه طی 20 سال پيش سروده شده، پرداخت.
خرمشاهی سپس با اشاره به سخنان «ضياء موحد» درباره يافتن 50 غزل از ناب‌ترين غزليات حافظ، اين شمار را اندك ندانست و گفت: تعداد 50 غزل كه شاعران همه بر سر آن اجماع داشته باشند، نه تنها كم نيست، بلكه فراوان نيز است.
خرمشاهی به تعليقاتی كه درباره 250 غزل حافظ در كتابی با عنوان «حافظ‌نامه» نوشته است، اشاره كرد و ادامه داد: آيات قرآن در شعر حافظ يكی از استشهادها به شمار می‌آيد كه استشهادی فردی است. همانند زمانی كه به مَثل، بيت، مصرع يا كلمه‌ای خوش معنی استشهاد می‌كنيم و اين نشان می‌دهد اشعار قرآنی حافظ در روزگار ما نيز همچنان مورد استفاده اهل علم و ادب قرار می‌گيرد.
خرمشاهی همچنين از «غلامعلی حداد عادل» به عنوان اهل علم و شعر و فلسفه ياد كرد و گفت: حداد عادل نيز در مراسمی به دليل ذيق وقت از اين بيت حافظ استفاده كرده بود كه «ياد باد آن كه خرابات‌نشين بودم و مست، آن‌چه در مجلسم امروز كم است آن‌جا بود».
در ادامه اين مراسم «ضياء موحد» با اشاره به دو نظريه فلسفی استشهاد و وحدت بی‌قاعده يا بی‌قانون درباره اشعار حافظ گفت: نقد ادبی فارغ از معيار است و نبود آن بشارتی در اين حوزه به شمار می‌آيد؛ چرا كه رويكرد ذهنی تحت قاعده علت و معلولی در نمی‌آيد.
وی كه چندی است تحقيقاتی را روی اين نظريه انجام می‌دهد، ادامه داد: وجود شعر وابسته به خواندن، نوشتن و يا ديدن آن نيست، بلكه فارغ از اين گونه داوری‌ها شعر وجود خارجی دارد.
موحد به ديوان حافظی ـ كه در سال 1348 با مقدمه «ايرج افشار» منتشر شده بود ـ اشاره كرد و افزود: اين نسخه با توجه ويژه «ناتل خانلری» و «مجتبی مينوی» به عنوان يكی از قديمی‌ترين نسخ معرفی شده است، ولی من در مطالعه‌ای كه روی اين كتاب داشتم، متوجه نقص‌هايی در وزن و قافيه و معنی اشعار شدم كه از آن جمله می‌توان به وارد كردن نقصی در شعر حافظ با اين مطلع كه «عشق من با خط مشكين تو امروزی نيست» اشاره كرد كه در ادامه اين مصراع، شاعر در اين نسخه آورده است كه «ديرگاهی است كزين زهر هلاهل مستم»!
اين شاعر از نگارش مقاله‌ای درباره حافظ و نقص اهل نظم ياد كرد و گفت: اين نسخه چهل و ششمين شماره از 50 نسخه ای است كه مورد توجه «سليم نيساری» قرار گرفته است، در حالی كه اين اثر نقص‌هايی دارد كه پيش از اين به آن اشاره كردم.
به عقيده موحد، بسياری از شاعران با دست بردن در اشعارشان طی سال‌های پايانی حيات، سبب وارد آمدن خلل به آثارشان می‌شوند و بر همين اساس دليل نيز وجود ندارد كه آخرين نسخه ديوان حافظ در مقايسه با ديوانی كه وی در جوانی گردآوری كرده بود، مطلوب‌تر باشد.
وی به نشستی كه پيش از اين با «روبرت براون» ـ نويسنده خارجی ـ داشت، اشاره و اظهار كرد: در مباحثه‌ای كه بين ما انجام شد، من از «شمس تبريزی» به عنوان شاعر ايرانی كه در جهان نظير ندارد ياد كرد، ولی براون تأكيد كرد كه حافظ نيز شاعری ايرانی است كه نظيرش را جهان به خود نديده است.
موحد با بيان اين كه حافظ در اشعارش ميان دنيا و آخرت به طور پيوسته در رفت و آمد بود، تصريح كرد: سعدی پايه گذار زبان فارسی است و حافظ اعجوبه شاعران جهان است.
«هادی خورشاهيان» ـ شاعر و نويسنده ـ نيز در اين مراسم بخش‌هايی از جديدترين اشعارش را بازخوانی كرد. وی پيش از اين اثری از «كافكا» را با بيتی از ديوان حافظ با اين مطلع كه «بر لب بحر فنا منتظريم ای ساقی» مورد مقايسه قرار داده بود و معتقد است، تقابل زمانی كه كافكا در اثرش به آن پرداخته، سال‌ها پيش در اشعار حافظ بيان شده است.
«رضا صفريان» نيز در اين مراسم به شعرخوانی پرداخت و يكی از جديدترين سروده های كتاب «مراحل» را بازخوانی كرد.
در ادامه «گروس عبدالملكيان» يكی از اشعار تازه‌اش را خواند كه بخش‌هايی از آن در زير آمده است:
«دراز كشيده‌ام، زنم شعری از جنگ می‌خواند
همين مانده بود كه تانك‌ها به رختخوابم بيايند
خيابانی می‌بينی كه برف رويش را سفيد كرده
كاش برف نمی‌آمد كه مرز ملافه و خيابان پيدا بود
حال تانك‌ها از خاكريز ملافه تخت گذشته‌اند
و كم كم به خوابم وارد می شوند»
همچنين «فاطمه راكعی» ـ شاعر و استاد دانشگاه الزهرا (س) ـ نيز در اين مراسم به بازخوانی اشعارش پرداخت كه بخشی از آن در زير آمده است:
«با خيالت چنان می آميزم
كه تو با خيالم بياميزی
با تو من عاشقانه خواهم زيست
با خيالی چنين دل انگيزی»
در اين مراسم درباره بنای حافظيه نيز توضيحاتی داده شد كه شرح آن در زير آمده است:
«65 سال پس از درگذشت حافظ، در سال 856 قمری(1452 م) حاكم فارس عمارت گنبدی شكلی بر فراز مقبره حافظ بنا كرد. همچنين حوضچه ای در جلوی اين عمارت كه با آب ركناباد پر می شد ساخت.
سپس در قرن 11 و دوران حكومت شاه عباس (35 سال پس از وفات حافظ)، به دستور نادرشاه افشار و دوران حكومت كريم خان زند، بارگاهی به سبك دوران زنديه ساخته شد و سنگ مرمری كه تا به امروز باقی است، بر مزار اين شاعر نهاده شد. همچنين اين بنا تالاری با چهار ستون سنگی داشت كه باغ و حوضچه ای در كنار آن ساخته شده بود.
دو غزل با اين مطلع كه «مژده وصل تو كز سر جان برخيزم» و «ای دل غلام شاه باش و شاد باش» بر روی سنگ مرمر مزار حافظ به قلم حاج «آقاسی افشار» نگاشته شده است.
سال‌ها بعد و پس از گذشت كم‌توجهی شاهان قاجار، در سال 1315 به كوشش «علی‌اصغر حكمت» و به سفارش «گودار» ـ شاعر ـ معماری جديدی برای بنای حافظيه طراحی و ساخته شد.
«هادی خورشاهيان»، «ضياء موحد»، «فاطمه راكعی»، «محمدرضا عبدالملكيان»، «بهاءالدين خرمشاهی»، «رضا صفريان»، «گروس عبدالملكيان»، «يوسفعلی ميرشكاك» و «مصطفی اميدی» ـ مديركل دفتر مطالعات و برنامه ريزی فرهنگی و كتابخوانی ـ از مهمانان و سخنرانان اين مراسم بودند.
