ماه ربیع‌الاول و اعمالی که برای مؤمن بهار به ارمغان می‌آورد
گروه جامعه: فضیلت ماه ربیع‌الاول مانند نامش؛ بهار ماه‌های دوازده‌گانه، بسیار است، چرا که ولادت رسول خدا (ص) در این ماه اتفاق افتاده است؛ ماهی که برای روزهای متعددی از آن اعمال عبادی مشخصی با فضیلت‌های فراوان ذکر شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) ماه «ربیع الاول» همانگونه که از اسم آن پیداست بهار ماه‌ها است. «لیلة المبیت»، شهادت امام حسن عسکرى(ع)، روز ازدواج رسول خدا(ص) با حضرت خدیجه کبرى، ولادت با سعادت نبىّ مکرّم اسلام و ... از مهمترین رخ‌دادهای این ماه قمری است.
برای این ماه، اعمال مختلف و برای هر عمل فضیلت‌های گوناگون ذکر شده است.
مهمترین اعمال ماه ربیع‌الاول
شب اوّل:
این شب به نام «لیلة المبیت» مزیّن است، در این شب یک حادثه مهم تاریخى واقع شد و آن این که در سال سیزدهم بعثت، رسول خدا(ص) از مکه به قصد هجرت به سوى مدینه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان گردید و امیر مۆمنان على(ع) براى اغفال دشمنان، فداکارانه در بستر رسول خدا(ص) خوابید. آیه شریفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ ؛ بعضى از مردمِ (با ایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودى خدا مى‌فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است»(1) در حق آن حضرت نازل شد.(2)
سال هجرت رسول خدا(ص) مبدأ تاریخ مسلمانان است و تحولى عظیم در جهان اسلام روى داد.
اعمالی که برای این روز توصیه شده است شامل: روزه گرفتن به شکرانه سلامتی پیامبر اعظم و امیرمومنان از گزند کفار و مشرکان و خواندن زیارت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (ع) است.
روز هشتم:
در روز هشتم ربیع الأول، سال 206، شهادت امام حسن عسکرى(ع) طبق روایتى واقع شده است و از همان روز، امامت حضرت صاحب الزمان، حجة بن الحسن ـ عجل الله تعالى فرجه الشریف ـ آغاز شد.(3)
در این روز شایسته است زیارت امام حسن عسکری (ع) خوانده شود.
روز دهم :
روز ازدواج رسول خدا(ص) با حضرت خدیجه کبرى(ع) است در حالى که رسول خدا(ص) 25 ساله بود و حضرت خدیجه(ع) 40 ساله. به همین مناسبت روزه این روز به عنوان شکرگزارى مستحب شمرده شده است.(4)
روز دوازدهم:
این روز مطابق نظر مرحوم شیخ کلینى و مسعودى و همچنین مشهور میان اهل سنت، روز ولادت با سعادت نبى مکرم اسلام(ص)است.(5)
همچنین در این روز، رسول خدا(ص) بعد از 12 روز که مسیر راه میان مکه و مدینه را پیمود وارد مدینه شدند.(6) و نیز روز انقراض دولت بنى مروان در سال 132 است.(7)
اعمال مستحب در این روز به شکرانه انقراض دولت اموی دو مورد است:
روزه گرفتن. دو رکعت نماز مستحبی که در رکعت اول بعد از حمد، سه بار سوره کافرون و در رکعت دوم بعد از حمد سه بار سوره توحید خوانده می‌شود.
روز چهاردهم:
در سال 64 در چنین روزى، یزید بن معاویه به هلاکت رسید.(8)
وى پس از سه سال و نُه ماه خلافت که همراه با جنایات عظیمى بود - که مهمترین آن واقعه کربلا و شهادت ابى عبداللّه الحسین(ع) و یارانش است ـ در سن سى و هفت سالگى در منطقه «حوران» زندگى ننگینش به پایان رسید جنازه‌اش را در دمشق دفن کردند ولى اکنون اثرى از او نیست.(9)
شب هفدهم:
طبق روایات مشهور شیعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبیا، رسول معظم اسلام(ص) است و شب بسیار مبارکى است.(10)
غسل به نیت روز هفدهم ربیع الاوّل.(فلاح السائل، صفحه 61 ) روزه: که براى آن فضیلت بسیار نقل شده است، از جمله در روایاتى از ائمّه معصومین(ع) آمده است: کسى که روز هفده ربیع را روزه بدارد، خداوند براى او ثواب روزه یکسال را مقرر مى‌فرماید.(اقبال، صفحه 603 )، دادن صدقه، احسان نمودن و خوشحال کردن مومنان، به زیارت مشاهد مشرّفه رفتن، قرائت زیارت امیر مومنان على(ع) و قرائت زیارت رسول خدا(ص) از دور و نزدیک از اعمالی است که برای این روز توصیه شده است.
روز هفدهم:
مشهور میان علماى امامیّه آن است که روز هفدهم ربیع الأوّل، روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمّد بن عبداللّه(صلى الله علیه وآله) است و معروف آن است که ولادتش در مکه معظمه، واقع شده است، و زمان ولادتش هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام الفیل بوده است.(11) همچنین در چنین روزى در سال 83 هجرى قمرى، ولادت امام صادق(ع) واقع شده است و از این جهت نیز بر اهمیت این روز افزوده شده است.(12)
ماه ربیع الأوّل گرچه آغاز آن آمیخته با خاطره غم انگیز و اندوهبار شهادت امام حسن عسکرى(ع)است، ولى از آن جا که میلاد مبارک حضرت ختمى مرتبت رسول گرامى اسلام(ص) مطابق روایت معروف، در هفدهم این ماه و طبق روایت غیرمعروف، در دوازدهم آن واقع شده و میلاد حضرت صادق(ع) نیز در هفدهم این ماه است، ماه شادى و جشن و سرور است.
از آن جا که هجرت پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) که سرچشمه دگرگونىِ عمیق در جهانِ اسلام و عزّت و شوکت مسلمین شد، و همچنین داستان «لیلة المبیت» در این ماه واقع شده و آغاز امامت پربرکت حضرت بقیة اللّه (ارواحنا فداه) همزمان با شهادتِ پدر بزرگوارش نیز هست در مجموع از ماه‌هاى بسیار پربرکت و پرخاطره است که سزاوار است همه علاقه‌مندان مکتب اهل بیت (ع) آن را ارج نهند و گرامى بدارند.
لازم به ذکر است که دق‌الباب مساجد در شب اول ربیع الاول پیشینه روایی ندارد و خرافه و بدعت در دین است.
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره بقره، آیه 207.
2. اقبال الاعمال، صفحه 592 و تفسیر نمونه، جلد 2، صفحه 78.
3. کافى، جلد 1، صفحه 503.
4. اقبال، صفحه 599.
5. زاد المعاد، صفحه 412.
6. اقبال، صفحه 599 و کامل ابن اثیر، جلد 2، صفحه 7 (حوادث سال اوّل هجرت).
7. مصباح المتهجّد، صفحه 791.
8. اقبال، صفحه 601 (سید بن طاووس، در همین کتاب از شیخ مفید، استحباب روزه در این روز را به خاطر هلاکت یزید نقل کرده است).
9. تتمة المنتهى، صفحه 64.
10. مصباح المتهجّد، صفحه 791 و اقبال، صفحه 603.
11. مصباح المتهجّد، صفحه 791 و اقبال، صفحه 603.
12.بحارالانوار، جلد 47، صفحه 1، حدیث 2.
منابع: کتاب ارزنده المراقبات مرحوم آیت الله حاج میرزا جواد ملکى تبریزى (ره)
