جایگاه عقلانیت در حرکت‌های شیعی/ عشق عقلانی است
گروه جامعه: معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی به تشریح جایگاه عقلانیت در حرکت‌های شیعی پرداخت و تصریح کرد که باید دینمان را از دین شناس بگیریم.
حجت‌الاسلام والمسلمین سید جواد موسوی‌هوایی، معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به تحلیل دیدگاه خود در خصوص جایگاه عقلانیت در حرکت‌های شیعی پرداخت و عنوان کرد: نکته اساسی که در معارف اسلامی و شیعی وجود دارد این است که این معارف با واسطه یا بدون واسطه عقلانی هستند. یعنی به عقل فطری انسان‌ها ارجاع داده می شوند و قابل اثبات و درک و فهم هستند.
وی به عنوان مثال گفت: فردی برای رشد بدن خود یا دفع بیماری‌ها از خود، نسخه‌ای را می نویسد، چرا که او دکتر و در این زمینه توانمند است؛ کار این پزشک بدون واسطه توسط عقل مورد تأیید است. زمانی نیز وجود دارد که عقل استفاده از چنین نسخه‌ای را با واسطه می پذیرد، یعنی فردی که تخصص پزشکی ندارد، نسخه فرد متخصصی را استفاده می‌کند.
حجت الاسلام موسوی هوایی تصریح کرد: تمام اصول عقاید، فروع دین، اخلاقیات، سیاسیات و اجتماعیات ما تماماًٌ عقلایی هستند یا باواسطه یا بدون واسطه به عقل محض یا قضاوت عقلانی باز می‌گردد و به لحاظ فطری قابل درک است.
وی قبول نبوت پیامبران، ادله معجره بودن قرآن و بحث امامت و ولایت را مباحثی عقلانی تحلیل کرد که هم عقل محض و هم عقلای عالم و فطرت انسان آنها را می پذیرد و ادامه داد: پذیرش بحث امامت از لحاظ کلان تکوینی خلقت غریزی است و حتی موجودات پایین‌تر از انسان یعنی حیوانات هم در زندگی دسته جمعی باید رهبر داشته باشند.
فردی که بخش‌هایی از دین را نمی‌پذیرد خلاف خلقت تکوینی عمل می‌کند
معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی با اشاره به اینکه اصل بحث رهبری در بین فرق اسلامی کاملاً روشن است و فقط در مصادیق اختلاف وجود دارد، اظهار کرد: فردی که بخش هایی از دین را نمی پذیرد باید بداند که خلاف خلقت تکوینی عمل می کند. یعنی فردی که امامت را قبول ندارد نتوانسته لزوم رهبری در زندگی جمعی را حتی به اندازه موجودات پایین تر از انسان نیز فهم و درک کند.
مسئله ساده‌ای که لجاجت مانع پذیرش آن می‌شود
وی ادامه داد: انسان خلیفه الله است، پس افرادی که تجلی صفات و اسماء الهی هستند باید امامت و رهبری جامعه انسانی را بر عهده داشته باشند. اثبات این مسئله بسیار ساده است و افرادی که زیربار نمی روند مشخص است که به دلیل لجاجت، منافع مادی یا بحث های سیاسی است که نمی خواهند مسئله ای به این سادگی را بپذیرند.
حجت الاسلام موسوی هوایی پذیرش هدایت ارائه شده توسط معصومین را دارای منشأ عقلانی دانست و گفت: این پذیرش عین مراجعه کردن یک غیر متخصص به فرد متخصص است. البته با این تفاوت که در سایر امور متخصصان را خودمان پیدا می کنیم یا توسط افراد عادی به ما معرفی می شوند اما متخصصان در دین را خداوند متعال به ما معرفی کرده است.
وی ادامه داد: و این متخصصان در طول تاریخ چه در هنگام جنگ و چه در هنگام صلح و لطف آزمایش خود را پس داده اند. مثلاً در تاریخ هست که حضرت علی(ع) چه قدر با خوارج صحبت کردند، چه قدر برای آنها استدلال آوردند، حتی حقوق آنها از بیت المال پرداخت می شد و در جامعه کسی متعرض آنها نبود تا زمانی که دست به کشتار زدند. در هر دو لبه هدایت یعنی هم در انزار دادن و هم بشارت دادن و محبت کردن اهل بیت(ع) بسیار عاقلانه و قابل پسند عقلای عالم رفتار کرده اند.
معنا کردن عقلانیت؛ از عقلانیت انسان گرا تا عقلانیت فطری
معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی در پاسخ به این سؤال که گاهی ما از دو جهت دچار انحراف می شویم یعنی یا در دینداری مباحثی غیر عقلایی را انجام می دهیم و یا اینکه از دین خارج می شویم و عملکردی غیر عقلانی داریم، آیا این روند نشانگر این نیست که عقلانیت دینی درست به ما معرفی نشده است، گفت: معنا کردن عقلانیت بسیار مهم است. منظور ما عقل تجربه گرا، منفعت طلب و انسان محوری که منافع مادی انسان محور تمام تصمیماتش است، نیست بلکه عقل فطری انسانی را مد نظر داریم. عقلی که خداوند متعال آن را تأیید کرده و به وسیله آن قرآن را می فهمیم و وجود پیامبر (ص) برای ما اثبات می شود.
از خود اهل بیت(ع) باید پرسید که عزاداری باید چگونه باشد
وی تصریح کرد: بر همین اساس است که وقتی وارد صحنه دین و دینداری می شویم از خود اهل بیت(ع) باید پرسید که عزاداری باید چگونه باشد. آیا در عزاداری کسی اجازه دارد لطمه ای به خود بزند به نحوی که از بدنش خون بیرون بزند؟ اهل بیت(ع) چنین اجازه ای به ما نداده اند بلکه انجام این کار سلیقه ماست. حتی فقهای بزرگ ما روایتی که در آن مطرح شده حضرت زینب(س) سرشان را به چوبه محمل زده اند، سند نگرفته اند، چون اسناد آن برای تصمیم فقهی و فقاهتی قوی نیست.
عملی که استحباب آن را نمی دانیم اگر موجب بدنامی دین شود باید از آن دست برداشت
حجت الاسلام موسوی هوایی در ادامه گفت: از سوی دیگر عملی که مستحب بودن آن را نمی دانیم و ولی فقیه باید استحباب آن را اعلام کند، اگر مورد استهزاء کفار و دشمنان دین قرار گرفته و به بدنامی دین منجر شود، این عمل قطعاً غیر عقلایی است و باید از آن دست برداشت.
وی با تأکید بر اینکه دین اسلام دین جامعی است، اظهار کرد: همانطور که ائمه(ع) به ما دستور داده اند متعبد باشیم و حق نداریم به نمازمان کلمه ای اضافه کنیم، در مسائل مناسکی هم که باید طبق قرآن و روایت ها عمل کنیم. مثلاً در خصوص عزاداری برای اهل بیت(ع) و به خصوص برای امام حسین(ع)، امام صادق(ع) فرموده اند مانند مادران جوان مرده گریه کنید و تجلی این امر را می توان در پیاده روی اربعین دید.
موسوی هوایی ادامه داد: این سنت اهل بیت(ع) است و باید آن را حفظ کرد؛ سنتی عقلایی که دنیا را به تعجب و عبرت واداشت و به حدی بزرگ است که علی رغم اینکه رسانه ها نمی خواستند این حرکت عظیم را انعکاس دهند، مجبور به پوشش خبری آن شدند. البته گزارش ندادند و فقط خبر آن را منتشر کردند که اگر این امر را به اندازه بزرگی که دارد گزارش می دادند برای مردم دنیا این سؤال پیش می آمد که این امام حسین(ع) کیست و چه کرده است که چندین میلیون نفر در یک روز خاص به سمت بارگاه ایشان حرکت می کنند.
مقدمه ظهور امام زمان(عج) جهانی شدن سید الشهدا(ع) است
وی با اشاره به سخن حاج آقا مجتبی تهرانی که عنوان کرده اند: «مقدمه ظهور امام زمان(ص) جهانی شدن سید الشهدا(ع) است» ، گفت: وقتی که سید الشهدا(ع) جهانی شد و همه مردم راه ایشان را فهمیدند زمانی که حضرت مهدی(عج) می فرمایند که من فرزند حسین(ع) هستم همه جهان متوجه می شوند که ایشان فرزند چه کسی هستند؛ همه این امور یک منشور به هم پیوسته عقلایی است.
ایجاد دهه‌های متعدد عزاداری بر خلاف سنت اهل بیت(ع) است
معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی با انتقاد از ایجاد دهه‌های متعدد عزاداری، این عمل را برخلاف سنت اهل بیت(ع)، مراجع عظام تقلید، امام و رهبر معظم انقلاب عنوان و اظهار کرد: اینکه مدام دهه‌های متعدد عزاداری درست کنیم این امر درست نیست باید جایز بودن انجام این امور از آیات عظام سؤال شود. اینکه مدام دهه به دهه اضافه کنیم و مردم را در حزن و اندوه نگه داریم جایز نیست و سیره اهل بیت(ع) هم اینگونه نبوده است.
پوشیدن لباس مشکی از سنت های اهل بیت (ع) نبوده؛ فقها باید نظر دهند
وی در ادامه به عنوان مثالی دیگر از مباحثی که باید در انجام آنها به نظر فقها مراجعه شود، با اشاره به اینکه لباس مشکی پوشیدن از سنت‌های اهل بیت (ع) نبوده است، گفت: البته عرف متشرعه را می‌توان به عنوان دلیل پذیرفت ولی یک فقیه و مجتهد است که می تواند نظر دهد که آیا کراهت پوشیدن لباس مشکی وقتی برای سید الشهدا(ع) باشد از بین می رود یا خیر؟ تا جایی که ما می دانیم عبای مشکی، امامه مشکی و لباس مشکی برای سید الشهداء (ع) بر اساس دیدگاه بسیاری از فقها و امام راحل مجاز است.
حجت الاسلام موسوی هوایی تصریح کرد: اینها جزو شعائر است و نباید شعائر را از خودمان در بیاوریم بلکه باید از اهل بیت(ع) بگیریم و چه کسی اهل بیت(ع) را می شناسد؟ مراجع عظام تقلید.
باید از مرجع تقلید سؤال کرد
وی در ادامه بحث خود گفت: اصل بحث دین ما عقلایی است. لباس مشکی پوشیدن غیر عقلایی نیست و کاری است که انسان ها بر اساس تلقیات اجتماعی برای عزاداری انجام می دهند. اما آیا تسری دادن این امر به تمامی دهه ها و دهه درست کردن، امری صحیح است؟ باید از مرجع تقلید سؤال کرد.
دینمان را از دین شناس بگیریم
موسوی هوایی افزود: ما باید دینمان را از دین شناس بگیریم. عقلایی یعنی مراجعه عقل انسانی که متخصص نیست به کسی که متخصص و دین شناس است. عقل به ما می گوید به متخصص مراجعه و سؤال کن آیا قمه زدن درست است یا خیر. قمه زدن که در دین نبوده است و کسی این را باب کرده و چه بسا به قول شهید مطهری از مسیحیت در مسائل عزاداری ما وارد شده باشد. باید از مرجع تقلید و خصوصاً چون مسئله اجتماعی است از ولی فقیه زمان سؤال شود که ایشان هم فرموده اند که قمه زدن اشکال دارد و موجب وهن شیعه است.
عشق عقلانی است
معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی در پایان سخنانش عنوان کرد: مراسم های ما، فداکاری ما در مسیر امام حسین(ع)، پا زخم شدن ها، زمین خوردن ها، شیرخواره آوردن ها در مسیر 80 کیلومتری پیاده روی اربعین همه و همه عقلایی است چرا که عشق خود عقلانی است.
وی افزود: چون عقل انسان را عاشق می کند و عشق انسان را به جلو می برد؛ عقلی که انسان را عاشق نکند عقل نیست. بنابراین همه انبیاء عقلایی حرکت می کردند و در عین حال عاشقانه مسیر رسیدن به خدا را طی می کردند. ما در مسیر رسیدن به حرم های مطهر که پایگاه‌های توحید هستند و آنجا عبد خدا حضور دارد، عبدی که در راه خدا و آرمان های بشیری فداکاری کرده است، سختی و رنج می کشیم به آنجا رفته و آنها را تعظیم و در مصیبت آنها گریه می کنیم، همه اینها عقلانی و عاشقانه است.
