چرخش جهت‌دار «اردوغان» در نگاه به داعش و تلاش برای اتخاذ رویکردی ایجابی
گروه بین‌الملل: در میانه کشمکش‌ها، اختلافات و دوستی‌های ایران و ترکیه، رسانه‌های جهان از سفر هیئت ترکیه‌ای به ریاست رجب طیب اردغان، رئیس‌جمهور ترکیه به تهران و دیدار وی با مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران خبر دادند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که ظهر دیروز به تهران سفر کرده بود در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد مورد استقبال حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان قرار گرفت.
وی در این سفر با رهبر معظم انقلاب و رئیس جمهور کشورمان دیدار و گفت‌وگو کرد؛ همچنین در این سفر 8 سند همکاری و یک بیانیه مشترک بین ایران و ترکیه به امضا رسید.
آنچه در جریان این سفر حائز اهمیت بود، این که اردوغان درحالی عازم تهران شد که در فضای بی‌اعتمادی ناشی از مداخلات کشورش در سوریه و عراق یکبار دیگر تلاش کرد که به تهران اطمینان دهد که کشورش نیات بدی در مورد ایران در سر ندارد و این مسئله کاملا در چرخش جهت‌دار نگاه وی به داعش عنوان شد؛ آنجا که در دیدار با مقام معظم رهبری با تأکید بر لزوم حل مسائل و مشکلات دنیای اسلام در درون آن و بدون دخالت غرب، گفت: «مشکلات زیادی در منطقه وجود دارد که باید با کمک یکدیگر، آنها راحل کنیم و نباید برای حل این مسائل منتظر غرب ماند».
رئیس‌جمهور ترکیه، همچنین با بیان اینکه جنایت‌های گروه تروریستی داعش را محکوم می‌کند، تأکید کرد: «من داعش را مسلمان نمی‌دانم و علیه آن نیز موضع‌گیری کرده‌ام» و از دیگر سو در جریان دیدار با روحانی نیز مدعی شد «معتقدیم عراق جایی است که ما خون گریه می‌کنیم. حدود ۳۵۰ کیلومتر مرز مشترک داریم و ۱۰۰ هزار نفر متأسفانه در آنجا کشته شدند. تاریخ و فرهنگ در آنجا از بین رفته است. در سوریه نیز تاکنون ۳۰۰ هزار نفر از مردم کشته شدند که همه مسلمانند. نمی‌خواهیم چه کسی، چه کسی را می‌کشد. کاری به مسائل مذهبی نداریم. همه ما مسلمان هستیم و به عنوان مسلمان به قضایای کشورهای اسلامی نگاه می‌کنیم... دین ما می‌گوید که انسان اشرف مخلوقات است، اما می‌بینیم که آدم‌ها به راحتی همدیگر را می‌کشند. باید با هم متحد شویم و جلوی قتل و خونریزی را بگیریم».
این موضع واضح اردوغان بار دیگر سیاست یک بام و دوهوای ترکیه در برخورد با مسائل منطقه‌ای را به منصه ظهور رساند. موضع دولت ترکیه در قبال مبارزه با گروه تروریستی داعش در عراق سؤالات، ابهامات و تردیدهای زیادی را درخصوص رابطه آنکارا با این گروه تروریستی در اذهان افکار عمومی زنده کرد؛ اردوغان از روزهای نخست بحران‌آفرینی دولت‌های غربی و متحدان منطقه‌ای و در رأس آنها ترکیه در سوریه، امیدوار بود با براندازی دولت اسد، دولتی همسو با آنکارا در سوریه روی کار آید.
پس از مشخص شدن ناتوانی گروه‌هایی چون «ارتش آزاد» در مقابله با دولت دمشق، ترکیه حمایت خود را متوجه گروه‌های تروریست افراطی چون «جبهه النصره» و سپس داعش کرد که نهایتاً به بزرگترین معضل امنیتی در منطقه تبدیل شدند. با وجود مشکلات امنیتی که داعش و گروه‌های تروریستی همسو با این گروه تکفیری برای منطقه ایجاد کردند، دولت ترکیه همچنان راه را برای انتقال نیرو و سلاح برای گروه‌های تروریستی در سوریه و عراق باز گذاشت. در مدت کوتاهی مرزهای ترکیه، انتخاب اول تروریست‌ها برای رفتن به سوریه و عراق شد. ترکیه به دنبال حوادث سوریه مرزهایش را به دروازه‌های ورودی ده‌ها گروه تروریستی از جمله داعش تبدیل کرد و شهرهای مرزی این کشور به محل تجمع تروریست‌ها و استراحتگاه‌های آنان و نیز مراکز فرماندهی این گروه تبدیل شد. عدم مشارکت این کشور در ائتلاف ضد تروریسم آمریکایی نیز به این ابهامات دامن زد تا جایی که مسئولان حزب جمهوری خلق ترکیه، رجب طیب اردوغان، را متهم کردند که از نیروهای مسلح داعش در سوریه و عراق حمایت می‌کند. همچنین اذعان کردند که برخی از عناصر داعش از طریق ترکیه به عراق و سوریه می‌روند و دولت این کشور در حال خرید نفت‌های به سرقت رفته توسط داعش است. بر طبق گزارش رسانه‌های خود ترکیه، انواع مهمات با نشانه‌های صنایع شیمیایی و ماشین آلات ترکیه در دست گروه تروریستی داعش دیده شد؛ این مهمات در درگیری اعضای گروه داعش با پیشمرگ‌ها و نیروهای آمریکایی در اربیل بدست آمد. دولت ترکیه حتی مجروحان داعش را در بیمارستان‌های این کشور جهت درمان پذیرش کرد.
با این حال اردوغان اما در سخنرانی‌های خود ضمن تأکید بر این که کشورش همچنان در صف مخالفان تروریسم قرار دارد، اخبار رسانه‌ها مبنی بر خرید نفت از داعش، ارسال جنگ‌افزار برای این گروه تروریستی و معالجه شبه‌نظامیان زخمی داعش در خاک ترکیه را تکذیب می‌کرد.
حقیقت امر این بود که ترکیه در تحولات سوریه و تنظیم موازنه در سیاست خارجی و داخلی خود به‌ویژه در ارتباط با داعش دچار مشکلاتی شد؛ اشغال بیش از 60 روستای مرزی سوریه توسط داعش، خطر جانی کردهای سوریه و اتهام تبعیض نژادی از سوی کردهای ترکیه، مشکلات مرزی متعدد، حضور هزاران آواره سوریه، این کشور را با مشکلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی روبه‌رو ساخت. آنکارا تمایل داشت با ایجاد منطقه امن در آن سوی مرزهای خود در سوریه و عراق، نیروهای این کشور و نیروهای بین‌المللی در آن مستقر شوند.
مشخص بود که اطلاعات نادرستی در مورد تحولات سوریه و عراق به مقامات ترکیه داده می‌شد و آنها نیز بر اساس محاسبات نادرست و اقدام‌های ناشایست از گروه تروریستی و تکفیری داعش حمایت کردند. این موضوع که داعش در سوریه و عراق مورد حمایت ترکیه قرار داشت قابل کتمان نیست، با تریلرها به سوریه سلاح حمل شد، عناصر تروریستی به آسانی از مرزهای ترکیه گذشتند و شخصی مانند «طارق الهاشمی» که سردسته تروریست‌ها در عراق بود(معاون سابق رییس جمهوری عراق) مانند یک رئیس‌جمهوری در ترکیه مورد استقبال و حمایت قرار گرفت.
دولت حزب حاکم عدالت و توسعه به ریاست اردوغان، سیاست‌های ساده‌لوحانه‌ای در قبال سوریه و عراق اتخاذ کرد؛ این امر موجب شد تا داعش در عراق اقدام به تقویت خود کند و با بی‌آبرویی‌هایی که ایجاد کرد، به‌طور فزاینده‌ای آشکار شد که این گروه یک تهدید عمده برای ترکیه است و در نهایت دولت ترکیه مجبور شد که این گروه را یک گروه تروریستی بنامد. با این حال هنوز بین آنچه که حزب عدالت و توسعه درباره داعش می‌گوید و آنچه که در عمل انجام می‌دهد فاصله زیادی است.
به قول بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه «اردوغان کسی است که از جنون سیاسی انجام کارهای بزرگ رنج می‌برد و فکر می‌کند در حال تبدیل‌شدن به سلطان عصر جدید قرن ۲۱ است».
سیاست‌های اردوغان در قبال اسرائیل نیز انباشته از تضادها و ضد و نقیض‌گویی‌ها است؛ اظهارات ضد اسرائیلی اردوغان فقط صرفا دارای مصرف داخلی است زیرا درافتادن با اسرائیل در داخل برای او همواره رأی‌آور بوده است. در عین حال با وجود این شعارها و مواضع ضد اسرائیلی، حزب حاکم به تجارت و تعاملات خود با اسرائیل ادامه می‌دهد.
در هرصورت این سیاست‌های دوگانه هزینه‌های بسیار زیادی را برای ترکیه در پی داشته است زیرا ترکیه قدرت و جایگاه منطقه‌ای و اعتبار خود را از دست داده و دیگر در روند صلح خاورمیانه یک بازیگر به حساب نمی‌آید.
شاید بتوان گفت، اتخاذ این رویکرد ایجابی اردوغان در اعلام موضع صریح علیه داعش و تأکید بر ضرورت دفاع از مردم مسلمان با حفظ اتحاد بین کشورهای اسلامی، راهبرد جدید ترکیه پس از مدت‌ها انزوا در عرصه بین‌الملل است؛ حال آنکه در این مدت جمهوری اسلامی ایران با راه حل خود مبنی بر کمک به دولت مردمی عراق و سوریه بیش از راه حل ترکیه که حضور در ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا را برگزیده بود، در عرصه بین‌الملل خوش درخشید؛ مسئله‌ای که موجب نگرانی بیش از پیش اردوغان نیز شد.
