جایگاه روزه در جهان از هم‌گسیخته مدرن

سیدجواد میری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در پاسخ به باین پرسش که نسبت روزه با انسان مدرن چیست؟ گفت: نمی‌توان دین، مسلمات و احکام دستورات دینی را به صورت علمی بیان کرد و نمی‌توان گفت روزه چه فوایدی دارد.
نقش روزه در جهان از هم گسیخته مدرن
وی ادامه داد: باید نگاه کرد که اساسا خودآگاهی دینی و مذهبی چه نقشی می‌تواند در زندگی انسان بازی کند. انسان در طول تاریخ حیاتش، دست به گریبان و درگیر نوعی اضطراب است. مشخصا یکی از مشکلات انسان امروز نیز اضطراب و تشویش و از هم گسیختگی معنوی است. در جهان معاصر چیزی که به انسانیت انسان و هستی‌اش جهت می‌دهد در حال تهدید است.
میری با طرح این سؤال که انسان و جامعه از هم گسیخته امروزی، به چه چیزی می‌تواند اتکا کند و وجود خود را به آن مبتنی سازد، گفت: این جاست که تحول، خودآگاهی مذهبی یا خودآگاهی معنوی مطرح می‌شود و یکی از ابزارهای انسان در دوران مدرن برای سامان دادن به جهان از هم‌گسیخته، روزه است.
وی تصریح کرد: وضعیت انسان امروز به گونه‌ای است که ایدئولوژی‌ها یا روش‌های سنتی و کلاسیک در حوزه دین و دیانت برای بسیاری از انسان‌های امروز جذابیت ندارد و این می‌تواند به خاطر دلایل فرهنگی سیاسی و ... باشد. قرن بیست و یکم قرن اشباع انسان‌ها از گفتمان‌هایی است که در حال ایده‌آل‌پردازی هستند. در چنین شرایطی است که می‌توان پرسید خودآگاهی معنوی چه کاری می‌تواند برای ما انجام دهد.
میری ادامه داد: اگر ما بتوانیم خودآگاهی معنوی را به عنوان یک چارچوب و ایدآل مطرح کینم، می‌توانیم بپرسیم دستورات دینی چه نقشی در بازسازی انسان پسا مدرن خواهد داشت و او را از تشویش، خودبیگانگی، اضطراب و تشتت نجات خواهد داد و می‌تواند، راهکاری برای انسان مدرن داشته باشد.
وی افزود: روزه به عنوان یکی از مؤلفه‌هایی است که می‌تواند به انسان تمرین استقامت دهد. جهان و هستی عالم همیشه با چالش‌هایی روبرو بوده است اما وجود انسان با اراده می‌تواند بر آن‌ها فائق شود.
میری با بیان اینکه اگر قدرت اراده به منصه ظهور برسد می‌تواند بر مشکلات فائق آمد، گفت: روزه از این طریق آماده‌کننده زمینه برای ایجاد حیاتی طیبه برای فرد و جامعه است. از این رو روزه می‌تواند مفید باشد، اما تأثیر روزه بر سلامتی فردی و یا راندمان کاری جایگاه چندانی در معنای روزه نخواهد داشت.
وی ادامه داد: یک موقع شاخصه‌های زندگی به گونه‌ای تبیین می‌شود که باید مبتنی بر سود باشد، از این منظر وقتی انسان غذا نخورد راندمان کار پایین می‌آید و باعث می‌شود که سود فرد یا جامعه پایین بیاید. اما ممکن است منظر مبتنی بر سود قرار نگیرد و مبتنی بر ارزش و ارزش مداری باشد.
میری افزود: به زبان جامعه‌شناسان انتقادی یکی از مضرات زندگی یا نظام سرمایه‌داری این است که توازن حوزه یا ساحت زندگی و هستی و حوزه سیستم‌ها و ابزار‌ها به هم خورده است و حوزه هستی و حیات کوچک‌تر شده و حوزه ابزارها گسترده‌تر می‌شود. در چنین فضایی عقلانیت انسان لطیف نیست و به عقلانیت ابزاری می‌رسد. در نظام سرمایه انسان خود یک ابزار در کنار ابزار های دیگر خواهد بود. در چنین فضایی اگر بخواهیم در مورد نماز، روزه و دین صحبت کنیم، بی‌معنا  خواهد بود.
روزه با جهان‌بینی مدرن قابل درک نیست
وی با بیان اینکه بحثی به نام شرایط روزه وجود دارد که واجد آن باید روزه را بگیرد، گفت: اما کسانی که با داشتن این شرایط روزه نمی‌گیرند، باور و اراده لازم برای روزه‌داری را ندارند.
میری افزود: بنای جهان‌بینی‌های دینی این است که رابطه انسان و خالقش رابطه‌ای مبتنی بر مفهوم میثاق بین خدا و انسان است، که این میثاق یک سری ملزوماتی دارد و چون این رابطه عاشقانه بوده در این رابطه عابد و معبودی است نقشه راهی وجود دارد که شما باید به آن تن در دهید.
وی افزود: اما در جهان‌بینی مدرن و یا مادی رابطه انسان و خالق حذف شده و تبدیل به رابطه انسان و دیگری می‌شود که دیگری می‌تواند خانواده، جامعه، دولت و ... باشد و این رابطه رابطه‌ای مبتنی براساس قرارداد اجتماعی است.
میری تصریح کرد: وقتی شما زندگی و وجودتان را بر اساس قرارداد اجتماعی تعبیر کنید، به گونه‌ای دیگر اراده خود را بازتعریف کرده و نخواهید توانست روزه را درک کنید، از این رو روزه آن تاثیر لازم را نخواهد داشت؛ نمی‌توان روزه را با جهان‌بینی مدرن تعبیر کرد. برخی تلاش کرده‌اند که از عبادات به عنوان درمان استفاده کنند، این‌ها احکام دین را از بستر خود خارج کرده‌اند و به آنها می‌توان در قالب جامعه‌شناسی عرفان‌های نوظهور پرداخت.