تعامل قدرت سیاسی حکومت با نظام اقتصادی جامعه در سیره اقتصادی حضرت علی(ع)

حجت‌الاسلام والمسلمین امین کثیری، پژوهشگر حوزه دینی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بیان نکاتی درباره دیدگاه حضرت علی(ع) نسبت به فعالان اقتصادی و نوع برخورد حکومت با فعالیت‌های اقتصادی پرداخت و اظهار کرد: یکی از موارد بسیار مهمی که معمولاً مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد جایگاه اقتصاد در جامعه و نسبت آن با قدرت سیاسی حکومت است که در این راستا اساسی‌ترین بحثی که مطرح می‌شود این است که جایگاه فعالان اقتصادی در جامعه کجاست و اقتصاد برای حکومت‌ها از چه درجه اهمیتی برخوردار هستند.

دیدگاه حضرت علی(ع) درباره فعالان اقتصادی

وی ادامه داد: تئوری‌های متنوعی در این رابطه مطرح شده و ما هم در نظام جمهوری اسلامی سعی کردیم تئوری‌های مختلفی را تجربه کنیم اما اگر نگاهی به  کتاب نهج‌البلاغه داشته باشیم متوجه می‌شویم که حضرت علی(ع) هرچند در کلمات کوتاهی این موضوع را مطرح می‌کنند اما همین کلمات کوتاه اگر به شکل عمیق‌تری بررسی شود تئوری‌های جدیدی را برای مطرح خواهد کرد.

کثیری ادامه داد: حضرت امیرالمؤمنین(ع) در نامه 53 به مالک اشتر طبقات مختلف اجتماعی را برمی‌شمارند و اهمیت هریک از این طبقات را بیان می‌کنند؛ در یکی از بخش‌های این نامه می‌فرمایند «یکی از دسته‌های اجتماعی بازرگانان و صنعتگران هستند و هیچکدام از اقشار اجتماع استوار نخواهند شد و نمی‌توانند به کار خود بپردازند مگر به واسطه تجار، بازرگانان و صنعتگران جامعه؛ چراکه این افراد هستند که در جامعه تولید ثروت کرده و زیرساخت‌های اقتصادی جامعه را مستحکم می‌کنند».

نتیجه دخالت حکومت در فعالیت‌های اقتصادی

این پژوهشگر حوزه دینی تأکید کرد: همچنین حضرت علی(ع) می‌فرمایند «نظامیان، قضات و... موقعی کارشان به سرانجام می‌رسد که با کمک تجار و صنعتگران باشد» و نکته مهم دیگری که در ادامه به آن اشاره می‌کنند این است که این افراد کاری انجام می‌دهند که دیگران از عهده آن برنمی‌آیند.

وی ادامه داد: از این سخنان نتیجه می‌گیریم زمانی‌که حکومت تصمیم بگیرد به صورت مستقیم وارد مسائل اقتصادی شود کار به سرانجام خوبی نمی‌رسد و یک سیاستمدار هرگز نمی‌تواند یک کار اقتصادی خوب را پیگیری کند و اساساً نباید چنین کاری را انجام دهد.

تأکید حضرت علی(ع) بر نظارت و رسیدگی به بازار

کثیری افزود: همچنین از این سخنان برمی‌آید که دخالت حکومت در اقتصاد، حداقل در درازمدت آسیب‌هایی را به بار خواهد آورد؛ لذا این کار کاملاً تخصصی است و متخصصان آن که تجار، صنعتگران و بازرگانان هستند باید بتوانند آزادانه به کار و فعالیت خود مشغول شوند و مهم‌ترین وظیفه‌ای که نسبت به بازار یک جامعه بر عهده حکومت وجود دارد، جنبه نظارتی و رسیدگی به آسیب‌هایی است که حضرت امیرالمؤمنین(ع) در نامه 53 نهج‌البلاغه بیان کرده‌اند.

وی اظهار کرد: این آزادی اقتصادی، بدون داشتن دغدغه دخالت از سوی حکومت باعث می‌شود که چرخه‌های اقتصادی بسیار سریع‌تر به چرخش دربیاید؛ لذا حضرت علی(ع) درباره فعالان اقتصادی می‌فرماید «این افراد کسانی هستند که کار مردم را کفایت می‌کنند در آنچه دیگران مانند آن نتوانند».

این پژوهشگر حوزه دینی در پایان تأکید کرد: حضرت علی(ع) مواردی که باعث آسیب بازار می‌شود را برشمرده‌اند و حکومت را در چنین مواردی موظف به نظارت کرده‌اند اما در رابطه با فعالیت آزادانه اقتصادی، فعالان این عرصه را آزاد گذاشته‌اند که این امر باید به عنوان یک تئوری اقتصادی مورد توجه قرار گیرد.