حسن فروغی خبر داد:
پذیرش دانشجوی دکتری «علوم فنون قرائات تطبیقی» از سال آینده
گروه دانشگاه: استاد علوم فنون و قرائات جامعةالمصطفی(ص) با اشاره به تصویب سه رشته مرتبط با فنون قرائات، اظهار کرد: گرایش علوم فنون قرائات تطبیقی در شورای عالی جامعةالمصطفی(ص) تصویب شده و در صورت تصویب نهایی در وزارت علوم، سال بعد دکتری آن را در کشور خواهیم داشت.
حسن فروغی، استاد علوم فنون و قرائات جامعةالمصطفی(ص) العالمیة در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، با اشاره به حوزه دانشی قرائت قرآن، گفت: با نگاه تاریخی، پیشینه قرائت قرآن به زمان نزول و صدر اسلام برمی‌گردد که به‌صورت شفاهی اتفاق افتاده و صحابه در محضر پیامبر(ص) به‌صورت اقراء بحث قرائت قرآن و دانش آن را دنبال می‌کردند. نگاه اولیه فرمایش پیامبر(ص) «خَیرُکُم مَن تَعَلَّمَ القُرآنَ وَ عَلَّمَه»، نیز به دانش قرائت قرآن بوده است که قرآن را به لحاظ اینکه حقیقت صوتی و لفظی است، فرا بگیرند و آموزش بدهند؛ بنا براین سنت پیامبر اکرم (ص) توجه خاص به ابتدایی ترین دانش قرآن پژوهی یعنی قرائت پژوهی بوده است. این سنت پس از رحلت نبی مکرم اسلام نیز توسط قاریان و مقریان از صحابه و تابعین به صورت کرسی اقراء در مراکز و بلاد مهم اسلامی مکه، مدینه، شام، عراق و سپس به صورت مدون و مکتوب توسط ائمه قرائت تا عصر حاضر دنبال شده است.
وی با بیان اینکه موج علاقه‌مندی به قرآن با قرائت آن آغاز شده است، گفت: اولین ابلاغی هم که خداوند به پیامبر(ص) فرموده است «اقراء» و تبعیت از یک حقیقت صوتی است که خداوند همه معارف را در آن قرار داده است، اگر با این نگاه به قضیه نگاه کنیم متوجه می‌شویم که یکی از ابعاد مهم قرآن بعد صوتی آن است و اگر نگاه دانشی به این حوزه داشته باشیم قطعاً این بعد به ابعاد دیگر هم مرتبط است؛ بحثی هم که ما در این حوزه دنبال می‌کنیم بر اساس همین نگرش است، قرائت قرآن یک واقعیت موجود است، متغیرها و کارکردهایی دارد و در حقیقت دانش مقدمی است.
گسترده‌‌ترین حوزه از علوم قرآن، دانش قرائت قرآن است
وی در مورد بحث نگارش و تدوین متون علوم و فنون قرائت قرآن، گفت: وابستگی و ارتباط دانش قرائت به دانش‌های دیگر به گستردگی این حوزه دلالت دارد، از این رو در ابتدای نهضت تدوین متون، بخشی از منابع دانش قرائت قرآن در ضمن متون دیگر همچون تفسیر و ادبیات تدوین شد. همچنین علم قرائت قرآن خود منجر به پیدایش دانش‌های دیگری همچون؛ تجوید، وقف و ابتدا، اعراب القرآن، فضایل القرآن، تنغیم و نگارش آثار اختصاصی در این حوزه‌ها شد. دانش‌های تاریخ، حدیث، موسیقی، آناتومی، علوم قرآن، خط و کتابت، نسخه‌شناسی، رجال، فقه و هنر نیز مستقیم یا غیرمستقیم با علم قرائت قرآن مرتبط هستند، از این رو می‌توان ادعا کرد گسترده‌‌ترین حوزه از علوم قرآن، دانش قرائت قرآن است.
فروغی با اشاره به پیشینه این رشته در ایران، بیان کرد: با مصوبه جلسه شماره 550 شورای گسترش آموزش عالی مورخه 4/4/ 1384 رویکرد آکادمیک به این حوزه در جمهوری اسلامی ایران تقویت و برنامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد علوم و فنون قرائات به مراکز دانشگاهی و مؤسسات آموزش عالی تحت اشراف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ گردید و زمینه‌ای فراهم شد تا به‌صورت مدون و آکادمیک علاقه‌مندان این رشته به این حوزه ورود جدی و علمی پیدا کنند. اجرای این مصوبه به‌صورت رسمی در ایران حدوداً سال 88 اتفاق افتاد و اولین دوره را برای مقطع ارشد جامعةالمصطفی(ص) العالمیة راه‌اندازی کرد آن هم نه برای دانش‌پژوهان و علاقه‌مندان ایرانی بلکه عده‌ای دانش‌پژوه خارجی وارد این رشته شدند. از بین ایرانی‌ها تنها شش نفر موفق شدند ورود به این رشته پیدا کنند و فارغ‌التحصیل شوند که به لطف خداوند اولین دانشنامه آکادمیک ارشد علوم و فنون قرائات طی مراسمی با حضور آیت‌الله صافی گلپایگانی و مسئولان جامعةالمصطفی(ص) به‌صورت رسمی به حقیر اعطا شد.
وی بیان کرد: در دوسال اخیر دانشگاه اصفهان با پیگیری‌های مؤثر استاد ستوده‌نیا که پیشکسوت و از فعالان حوزه قرائت قرآن است مقطع ارشد این رشته راه‌اندازی شده است. بحمدلله شاهد فضای رو به توسعه‌ای در این عرصه هستیم. شاید بسیاری از علاقه‌مندان اطلاعاتی در مورد این رشته ندارند که لازم است اطلاع‌رسانی در این خصوص صورت پذیرد.
عضو هیئت علمی گزینش اساتید قرائت قرآن دانشگاه آزاد گفت: ظرفیت‌های عظیمی در کشور عزیزمان داریم که مستعد هدایت در این رشته هستند، چه خوب است که علاقه‌مندان و اساتید ما عالم به مبانی علمی قرائت قرآن باشند. جوانان و دانشجویان زیادی هستند که ابراز علاقه می‌کنند به‌صورت هدفمند وارد این رشته شوند. ولی با محدودیت‌های موجود شرایط برایشان مهیا نیست. به نظر می‌رسد ایجاد رشته و گروه علمی قرائت قرآن در مراکز دانشگاهی کشور با استفاده از اساتید پیشکسوت و استخدام هیئت علمی موقت با مدرک مربی که در حال حاضر بالاترین مدرک آکادمیک در جمهوری اسلامی ایران است، راهگشا باشد.
وی اظهار کرد: لازم به ذکر است مانعی که سر راه تأسیس رشته در مراکز دانشگاهی وجود دارد، نبود هیئت علمی با مدرک مرتبط استادیار علوم و فنون قرائات است که انتظار می‌رود با نگاه راهگشا و حمایتی اساتید و مسئولان محترم در وزارت علوم تحقیقات و فناوری در تحقق این مهم تسهیل شود.
دبیر علمی گفتمان قرائت پژوهی گفت: حرکت خودجوش و علمی توسط اساتید و دانشجویان قرائت‌پژوه سراسر کشور با هدف شناساندن ساحت علمی قرائت قرآن با عنوان «گفتمان قرائت‌پژوهی» با حمایت مرکز توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی وزارت علوم و همکاری رادیو و سیمای قرآن در مراکز مختلف علمی کشور برنامه‌ریزی و تابه حال در 7 اردیبهشت و 8 اسفند‌ماه سال جاری دو نشست تخصصی در دانشگاه‌های پردیس فارابی دانشگاه تهران و آزاد اسلامی قم با حضور اساتید پرهیزگار، نجارزادگان، خوش منش، ابوالقاسمی برگزار شده است که هدف اصلی و یکی از محورهای مهم این سلسله نشست‌ها معرفی ساحت علمی و حمایت از ایجاد رشته علمی در مراکز آکادمیک است.
فروغی ادامه داد: خلأ بزرگی در زمینه عدم فعالیت آکادمیک در حوزه قرائت قرآن داشته‌ایم، در ایران نگاه به قرائت قرآن متفاوت بوده و بیشتر به قرائت تجربی و آهنگین توجه شده تا نگاه علمی تخصصی که آسیب‌هایی را هم به‌دنبال داشته است. تغییر این رویکرد زمان می‌برد که ان‌شاءلله دیر نیست.
تعداد واحدهای درسی و سرفصل‌های رشته
وی در خصوص تعداد واحدهای این رشته، بیان کرد: جامعةالمصطفی(ص) بر اساس آیین‌نامه داخلی داوطلبانی را پذیرش می‌کند که پیشینه حوزوی داشته باشند. به همین منظور 32 واحد دروس تخصصی همراه با پایان‌نامه و 32 واحد دروس حوزوی و در مجموع 64 واحد در مقطع ارشد علوم و فنون قرائات گذرانده می‌شود که در صورت ایجاد این رشته در مراکز علمی دیگر 32 واحد تخصصی خواهد بود.
فروغی با اشاره به برخی از سرفصل‌هایی که در این رشته تدریس می‌شود، گفت: حفظ قرآن، تاریخ قرائات، تفسیر موضوعی، رسم، ضبط و کتابت قرآن ، تاریخ قرائات، اصول قرائات، اعجاز بیانی، آواشناسی، تجوید عالی تخصصی، صوت و لحن، کارگاه قرائت، وقف و ابتدا و ... سرفصل‌های اصلی هستند و در نهایت هم پایان‌نامه ارائه می‌شود.
این استاد جامعةالمصطفی(ص) با اشاره به انتشار نشریه در همین رابطه، عنوان کرد: توفیق دیگری که نسیب حقیر شد پیشنهاد و طراحی انتشار نشریه علمی ـ پژوهشی قرائت قرآن و حرکت جهادی برای راه‌اندازی این دوفصل‌نامه بود که بحمد الله در تاریخ 12 تیرماه 1392 با نظر مساعد کمیسیون نشریات وزارت علوم در مسیر علمی پژوهشی تصویب و پس از آماده‌سازی و ارزیابی دو شماره در تاریخ 17 دی‌ماه 1393 با اعتبارعلمی ترویجی و عنوان مطالعات قرائت قرآن به تصویب کمیسیون نشریات وزارت علوم تحقیقات و فناوری رسید. این توفیق بزرگ و ارزشمند را مرهون الطاف الهی، حمایت ویژه اساتید و مسئولان جامعةالمصطفی(ص)، اساتید قرائت‌پژوه مراکز علمی داخل و خارج از کشور می‌دانم و اگر این حمایت‌ها نبود شاید این نتایج هم حاصل نمی‌شد که بحمدالله تاکنون 4 شماره از نشریه آماده و چاپ شده است.
پذیرش دانشجوی دکتری از سال آینده در صورت تصویب وزارت علوم
وی در مورد مقطع دکتری این رشته نیز عنوان کرد: پیشنهاد اولیه گروه قرائات راه‌اندازی سه رشته؛ قرائات و تفسیر، قرائات و ادبیات و علوم فنون قرائات با نگاه تطبیقی بین فریقین بوده است. که عناوین و سرفصل‌های آن در جلسات متعدد گروه و مدرسه عالی قرآن مطالعه، تدوین و تصویب شد، در نتیجه گرایش علوم فنون قرائات تطبیقی در شورای عالی جامعةالمصطفی(ص) تصویب شد و طبق آخرین اطلاعات، برای تصویب نهایی در راه وزارت علوم است. اگر ابلاغ شود بلافاصله سال بعد دکتری آن را هم در کشور عزیزمان خواهیم داشت.
وی با بیان اینکه موج علاقه‌مندی به قرآن با قرائت آن آغاز شده است، گفت: اولین ابلاغی هم که خداوند به پیامبر(ص) فرموده است «اقراء» و تبعیت از یک حقیقت صوتی است که خداوند همه معارف را در آن قرار داده است، اگر با این نگاه به قضیه نگاه کنیم متوجه می‌شویم که یکی از ابعاد مهم قرآن بعد صوتی آن است و اگر نگاه دانشی به این حوزه داشته باشیم قطعاً این بعد به ابعاد دیگر هم مرتبط است؛ بحثی هم که ما در این حوزه دنبال می‌کنیم بر اساس همین نگرش است، قرائت قرآن یک واقعیت موجود است، متغیرها و کارکردهایی دارد و در حقیقت دانش مقدمی است.
گسترده‌‌ترین حوزه از علوم قرآن، دانش قرائت قرآن است
وی در مورد بحث نگارش و تدوین متون علوم و فنون قرائت قرآن، گفت: وابستگی و ارتباط دانش قرائت به دانش‌های دیگر به گستردگی این حوزه دلالت دارد، از این رو در ابتدای نهضت تدوین متون، بخشی از منابع دانش قرائت قرآن در ضمن متون دیگر همچون تفسیر و ادبیات تدوین شد. همچنین علم قرائت قرآن خود منجر به پیدایش دانش‌های دیگری همچون؛ تجوید، وقف و ابتدا، اعراب القرآن، فضایل القرآن، تنغیم و نگارش آثار اختصاصی در این حوزه‌ها شد. دانش‌های تاریخ، حدیث، موسیقی، آناتومی، علوم قرآن، خط و کتابت، نسخه‌شناسی، رجال، فقه و هنر نیز مستقیم یا غیرمستقیم با علم قرائت قرآن مرتبط هستند، از این رو می‌توان ادعا کرد گسترده‌‌ترین حوزه از علوم قرآن، دانش قرائت قرآن است.
فروغی با اشاره به پیشینه این رشته در ایران، بیان کرد: با مصوبه جلسه شماره 550 شورای گسترش آموزش عالی مورخه 4/4/ 1384 رویکرد آکادمیک به این حوزه در جمهوری اسلامی ایران تقویت و برنامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد علوم و فنون قرائات به مراکز دانشگاهی و مؤسسات آموزش عالی تحت اشراف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ گردید و زمینه‌ای فراهم شد تا به‌صورت مدون و آکادمیک علاقه‌مندان این رشته به این حوزه ورود جدی و علمی پیدا کنند. اجرای این مصوبه به‌صورت رسمی در ایران حدوداً سال 88 اتفاق افتاد و اولین دوره را برای مقطع ارشد جامعةالمصطفی(ص) العالمیة راه‌اندازی کرد آن هم نه برای دانش‌پژوهان و علاقه‌مندان ایرانی بلکه عده‌ای دانش‌پژوه خارجی وارد این رشته شدند. از بین ایرانی‌ها تنها شش نفر موفق شدند ورود به این رشته پیدا کنند و فارغ‌التحصیل شوند که به لطف خداوند اولین دانشنامه آکادمیک ارشد علوم و فنون قرائات طی مراسمی با حضور آیت‌الله صافی گلپایگانی و مسئولان جامعةالمصطفی(ص) به‌صورت رسمی به حقیر اعطا شد.
وی بیان کرد: در دوسال اخیر دانشگاه اصفهان با پیگیری‌های مؤثر استاد ستوده‌نیا که پیشکسوت و از فعالان حوزه قرائت قرآن است مقطع ارشد این رشته راه‌اندازی شده است. بحمدلله شاهد فضای رو به توسعه‌ای در این عرصه هستیم. شاید بسیاری از علاقه‌مندان اطلاعاتی در مورد این رشته ندارند که لازم است اطلاع‌رسانی در این خصوص صورت پذیرد.
عضو هیئت علمی گزینش اساتید قرائت قرآن دانشگاه آزاد گفت: ظرفیت‌های عظیمی در کشور عزیزمان داریم که مستعد هدایت در این رشته هستند، چه خوب است که علاقه‌مندان و اساتید ما عالم به مبانی علمی قرائت قرآن باشند. جوانان و دانشجویان زیادی هستند که ابراز علاقه می‌کنند به‌صورت هدفمند وارد این رشته شوند. ولی با محدودیت‌های موجود شرایط برایشان مهیا نیست. به نظر می‌رسد ایجاد رشته و گروه علمی قرائت قرآن در مراکز دانشگاهی کشور با استفاده از اساتید پیشکسوت و استخدام هیئت علمی موقت با مدرک مربی که در حال حاضر بالاترین مدرک آکادمیک در جمهوری اسلامی ایران است، راهگشا باشد.
وی اظهار کرد: لازم به ذکر است مانعی که سر راه تأسیس رشته در مراکز دانشگاهی وجود دارد، نبود هیئت علمی با مدرک مرتبط استادیار علوم و فنون قرائات است که انتظار می‌رود با نگاه راهگشا و حمایتی اساتید و مسئولان محترم در وزارت علوم تحقیقات و فناوری در تحقق این مهم تسهیل شود.
دبیر علمی گفتمان قرائت پژوهی گفت: حرکت خودجوش و علمی توسط اساتید و دانشجویان قرائت‌پژوه سراسر کشور با هدف شناساندن ساحت علمی قرائت قرآن با عنوان «گفتمان قرائت‌پژوهی» با حمایت مرکز توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی وزارت علوم و همکاری رادیو و سیمای قرآن در مراکز مختلف علمی کشور برنامه‌ریزی و تابه حال در 7 اردیبهشت و 8 اسفند‌ماه سال جاری دو نشست تخصصی در دانشگاه‌های پردیس فارابی دانشگاه تهران و آزاد اسلامی قم با حضور اساتید پرهیزگار، نجارزادگان، خوش منش، ابوالقاسمی برگزار شده است که هدف اصلی و یکی از محورهای مهم این سلسله نشست‌ها معرفی ساحت علمی و حمایت از ایجاد رشته علمی در مراکز آکادمیک است.
فروغی ادامه داد: خلأ بزرگی در زمینه عدم فعالیت آکادمیک در حوزه قرائت قرآن داشته‌ایم، در ایران نگاه به قرائت قرآن متفاوت بوده و بیشتر به قرائت تجربی و آهنگین توجه شده تا نگاه علمی تخصصی که آسیب‌هایی را هم به‌دنبال داشته است. تغییر این رویکرد زمان می‌برد که ان‌شاءلله دیر نیست.
تعداد واحدهای درسی و سرفصل‌های رشته
وی در خصوص تعداد واحدهای این رشته، بیان کرد: جامعةالمصطفی(ص) بر اساس آیین‌نامه داخلی داوطلبانی را پذیرش می‌کند که پیشینه حوزوی داشته باشند. به همین منظور 32 واحد دروس تخصصی همراه با پایان‌نامه و 32 واحد دروس حوزوی و در مجموع 64 واحد در مقطع ارشد علوم و فنون قرائات گذرانده می‌شود که در صورت ایجاد این رشته در مراکز علمی دیگر 32 واحد تخصصی خواهد بود.
فروغی با اشاره به برخی از سرفصل‌هایی که در این رشته تدریس می‌شود، گفت: حفظ قرآن، تاریخ قرائات، تفسیر موضوعی، رسم، ضبط و کتابت قرآن ، تاریخ قرائات، اصول قرائات، اعجاز بیانی، آواشناسی، تجوید عالی تخصصی، صوت و لحن، کارگاه قرائت، وقف و ابتدا و ... سرفصل‌های اصلی هستند و در نهایت هم پایان‌نامه ارائه می‌شود.
این استاد جامعةالمصطفی(ص) با اشاره به انتشار نشریه در همین رابطه، عنوان کرد: توفیق دیگری که نسیب حقیر شد پیشنهاد و طراحی انتشار نشریه علمی ـ پژوهشی قرائت قرآن و حرکت جهادی برای راه‌اندازی این دوفصل‌نامه بود که بحمد الله در تاریخ 12 تیرماه 1392 با نظر مساعد کمیسیون نشریات وزارت علوم در مسیر علمی پژوهشی تصویب و پس از آماده‌سازی و ارزیابی دو شماره در تاریخ 17 دی‌ماه 1393 با اعتبارعلمی ترویجی و عنوان مطالعات قرائت قرآن به تصویب کمیسیون نشریات وزارت علوم تحقیقات و فناوری رسید. این توفیق بزرگ و ارزشمند را مرهون الطاف الهی، حمایت ویژه اساتید و مسئولان جامعةالمصطفی(ص)، اساتید قرائت‌پژوه مراکز علمی داخل و خارج از کشور می‌دانم و اگر این حمایت‌ها نبود شاید این نتایج هم حاصل نمی‌شد که بحمدالله تاکنون 4 شماره از نشریه آماده و چاپ شده است.
پذیرش دانشجوی دکتری از سال آینده در صورت تصویب وزارت علوم
وی در مورد مقطع دکتری این رشته نیز عنوان کرد: پیشنهاد اولیه گروه قرائات راه‌اندازی سه رشته؛ قرائات و تفسیر، قرائات و ادبیات و علوم فنون قرائات با نگاه تطبیقی بین فریقین بوده است. که عناوین و سرفصل‌های آن در جلسات متعدد گروه و مدرسه عالی قرآن مطالعه، تدوین و تصویب شد، در نتیجه گرایش علوم فنون قرائات تطبیقی در شورای عالی جامعةالمصطفی(ص) تصویب شد و طبق آخرین اطلاعات، برای تصویب نهایی در راه وزارت علوم است. اگر ابلاغ شود بلافاصله سال بعد دکتری آن را هم در کشور عزیزمان خواهیم داشت.
مطالب مرتبط
