از حساسیت نقش شهید «حاجی‌حسنی» تا نبود ظرفیت برای لغزش‌های متعارف

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، وقتی فاجعه منا رخ داد تمامی ایران و جهان اسلام دستخوش شوک بزرگی شدند که باورش برای همه دشوار بود. این حادثه نیز نشئت گرفته از بی‌مبالاتی حاکمان سعودی بود و تا روز جزا تاوان آن گریبان آنها را رها نخواهد کرد. در آن ایام تظاهرات و اعلام انزجار بسیاری را نسبت به سعودی‌ها در سراسر جهان اسلام شاهد بودیم، اما پس از گذر زمان تا حدودی از شدت این اعتراضات کاسته شد. در این میان سینماگران کشورمان هم در بیانات مختلفی که داشتند، این فاجعه را محکوم کردند و همانند دیگر اقشار از حکام سعوی اعلام انزجار کردند، اما وظیفه سینما فراتر از این اعتراضات است، چون قدرتی که این رسانه دارد می‌تواند جهان را تحت تاثیر خود قرار دهد. با این توضیح می‌خواهیم به فیلمی بپردازیم که به نوعی این اتفاق را محور خود قرار داده است و «خانم سادات» نام دارد.

«خانم سادات» از جمله فیلم‌های پرلوکیشن سینمای ایران است که نمای بیرونی بسیاری دارد، اما برای تهیه گزارش پشت صحنه معمولاً سکانس‌های داخلی برای گرفتن مصاحبه و کار بهتر هستند، چون زمان مصاحبه تمرکز برای گفت‌و‌گو بیشتر است. با این توضیح (خبرنگار و عکاس ایکنا) روزی را برای این کار انتخاب کردند که گروه در نمایشگاه قرآن و عترت حضور داشتند. نزدیک ظهر بود که به محل فیلمبرداری رسیدیم. در این سکانس گلاره عباسی که در آن صحنه نقش یکی از مسئولان نمایشگاه را ایفا می‌کرد با بازیگر رو به روی خود مشغول بازی بخشی از فیلم بود. در این صحنه قرار بود به سجایای اخلاقی شهید پرداخته شود.

درباره این سکانس می‌توان به این نکته اشاره کرد که  با چند برداشت گرفته شد، چون بار احساسی این صحنه به اندازه‌ای سنگین بود که نمی‌گذاشت صحنه مورد نظر گرفته شود، اما در نهایت با 5 برداشت کار گرفته شد. در سکانسی دیگر، صوت قرائت این قاری پخش شد و زیبایی این صوت همه عوامل پشت دوربین را تحت تاثیر قرار داد. پس از گرفتن این سکانس فرصتی شد تا با امین زندگانی بازیگر اصلی این فیلم که نقش محسن حاجی حسنی را ایفا کرده گفت‌وگو کنیم.

امین زندگانی، بازیگر «خانم سادات» درباره دلایل حضورش در این سریال گفت: متاسفانه چند وقت پیش اتفاقی رخ داد که بسیاری از مردم کشورمان را متأثر کرد. این اتفاق نیز فاجعه‌ای بود که در منا به وجود آمد و در آن بسیاری از هموطنان ما به شهادت رسیدند. این اتفاق به اندازه‌ای سنگین بود که هنوز بعد از چند ماه، هضم آن برای مردم ساده نیست، برای همین وظیفه تمامی بخش‌هاست که به این موضوع در حد خود بپردازند. در این میان سینما به عنوان ابزاری فراگیر، باید در حد توان خود گوشه‌ای از اتفاق رخ داده را به تصویر کشد.

وی افزود: اهمیت توجه سینما به این موضوع در کارکرد بین‌المللی آن نهفته است، چون زبان هنر هفتم بین‌المللی است. برای همین این ویژگی می‌تواند گوشه‌ای از مظلومیت شهدای منا را به تصویر کشد. بر این اساس وقتی پیشنهاد بازی در فیلمی با این محوریت به من داده شد در قبول آن تردیدی نکردم، چون هر کس به اندازه‌ خود موظف است که در این حوزه ایفای نقش کند. برای من هم حضور در این کار از نظر اخلاقی واجب بود که باید در حد توانم بهترین بازی را ارائه دهم، البته زمانی که فیلمنامه به من پیشنهاد شد متوجه شدم که کار از انسجام خوبی بهره برده است، چون شخصیت‌ها انسجام خوبی داشتند، همچنین تیمی که  قرار بود کار را جان بخشد، از کارگردان گرفته تا عوامل پشت و جلوی دوربین به کار خود کاملاً آشنا بودند، از این رو انگیزه خوبی برای حضور در کار وجود داشت.

بازیگر فیلم «ملک سلیمان(ع)» در پاسخ به این سؤال که بازی در نقش یک قاری شهید چه ویژگی‌های دارد؟ گفت: نقش‌آفرینی در این قبیل نقش‌ها بسیار حساس و سخت است، چون قرار است نقش کسی را بازی کنی که در عالم واقعیت وجود داشته، برای همین ممکن است با کمی لغزش با اعتراض خانواده یا آشنایان وی رو‌به‌رو شویم. این سختی درباره شخصیت‌های برجسته‌ای چون شهید حاجی‌حسنی بسیار سخت‌تر می‌شود، زیرا این بزرگان، الگوهای شایسته‌ای برای جامعه بودند که عمر خود را صرف تبلیغ قرآن کرد‌ه‌اند، پس هیچ لغزشی در این حوزه نمی‌توان انجام داد.

بعد از گفت‌وگو با زندگانی گروه برای انجام فریضه نماز، کار را تعطیل کرد و استراحتی یک ساعته به عوامل داد. این زمان فرصتی شد تا با گلاره عباسی، دیگر بازیگر این سریال که این روزها با سریال «شهرزاد» برای خود نامی دست و پا کرده، گفت‌وگویی داشته باشیم. وی در سخنانی تصریح کرد: پیشنهاد برای بازی در فیلم «خانم سادات» برای بار دوم بود که به من ارائه می‌شد. ابتدا با فیلمنامه‌ای که سناریوی متفاوت داشت، دومین بار هم پیشنهاد اخیر بود که خوشبختانه به خط تولید رسید، اما جدا از این موضوع من همیشه علاقه‌مند هستم در کارهایی که به نوعی بازسازی از وقایع حقیقی است، حضور داشته باشم. با این توضیح وقتی متوجه شدم فیلم با محوریت شهدای مناست با کمال میل بازی در این کار را پذیرفتم.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا محور بودن یک قاری قرآن در این فیلم انگیزه وی را برای بازی در آن بیشتر کرده است؟ گفت: مسلماً این موضوع نیز در جای خود دلیلی برای حضورم در این کار بوده، اما عمق فاجعه (منا) به اندازه‌ای وسیع و دردآور بود که هر شهید دیگری هم که در این حادثه وجود داشت و محور کار قرار می‌گرفت، همکاری در «خانم سادات» را قبول می‌کردم، چون خود را موظف می‌دانستم که با حضورم گوشه‌ای از ظلمی که به این شهدا شده را تصویر کنم.

بازیگر سریال «شهرزاد» ادامه داد: ساخت چنین کارهایی یک نکته را به همه مردم یادآور می‌کند، آن هم این‌که این تصور که سینماگران نسبت به اتفاقات جامعه بی‌تفاوت هستند را کاملاً رد می‌کند و نشان می‌دهد، هنرمندان هر آنچه که از دستشان بر می‌آید انجام می‌دهند تا دردها و مشکلاتی که در جامعه‌شان مطرح است نشان دهند، البته در کنار نشان دردها به داشته‌های خودمان نیز می‌بایست توجه کنیم تا به نوعی توازن لازم برقرار شود.

پس از این گفت‌وگو، گروه آماده گرفتن سکانس‌های جدید شد. در این بخش قرار بود، امین زندگانی نقش‌آفرینی کند و تلاوتی از شهید حاجی‌حسنی را شاهد باشیم. در این صحنه صدای شهید حاجی‌حسنی پخش شد و امین زندگانی نیز لب‌خوانی کرد. این بخش یکی از ماندگارترین بخش‌های فیلم بود، حتی برای من به عنوان خبرنگاری که بارها پشت صحنه این دست فیلم‌ها رفته‌ام، این سکانس فراموش نشدنی بود.

بعد از گرفتن این قسمت قرار شد گروه آماده گرفتن بخشی دیگر شود. در این کار یک نکته را به وضوح می‌شد مشاهده کرد، آن هم انرژی بود که کل گروه داشت. این مسئله را با هر کدام از عوامل هم در میان می‌گذاشتیم معترف بود و بیان می‌کرد که برای ارائه بهترین کیفیت از تمام وجودشان مایه می‌گذارند تا ادای دینی خوب به شهدا باشد.

آخرین فردی که فرصت شد در این گزارش پشت صحنه با وی حرف بزنیم، مریم ابراهیم‌وند، کارگردان کار بود که با ما به گفت‌وگو نشست. وی در این گفت‌وگو تصریح کرد: شهریور امسال ما فیلمنامه‌ای به اداره نظارت و ارزشیابی با عنوان «خانم سادات» ارائه دادیم و در همان زمان متاسفانه فاجعه منا رخ داد. برای همین تصمیم گرفتیم فیلمنامه را تغییر دهیم و آن را مرتبط با فاجعه منا بسازیم. در ضمن دلبستگی من به قرآن از دوره کودکی نشئت می‌گیرد و هیچ گاه خود را از قرآن جدا ندانسته‌ام و هم اکنون نیز در حال حفظ قرآن کریم هستم و تا امروز 15 جزء را بر مبنای تفسیر آیت‌الله مکارم شیرازی حفظ کرده‌ام. این نکته را نگفته‌ام تا به نوعی خودنمایی کرده باشم، بلکه می‌خواستم علائق واقعی خود را به این موضوع تشریح کرده و بگویم با قاریان و حافظان قرآنی همیشه در ارتباط بودم.

این فیلمساز ادامه داد: در همان زمانی که فاجعه منا رخ داد متوجه شهادت قاری بزرگ کشورمان «محسن حاجی حسنی» شدم؛ فردی که با کمالاتش آشنا بودم و می‌دانستم حضور این افراد چه نعمتی برای جامعه قرآنی است. به هر حال نزد خانواده وی رفتم و از آنها اجازه گرفتم تا براساس بخشی از زندگی این شهید فیلمی بسازم. با نویسنده‌های مختلفی برای نگارش فیلمنامه این کار صحبت کردیم و در نهایت با علی‌اکبر محلوجیان به توافق رسیدیم. با این توضیح بعد از نگارش فیلمنامه از اواسط دی‌ماه پیش‌تولید این کار آغاز شد و هم اکنون نیز مراحل پایانی فیلمبرداری در حال طی شدن است. طبق پیش‌بینی‌های در نظر گرفته شده مراحل پس از تولید فروردین آغاز می‌شود و در اردیبهشت چند نمایش خصوصی برای فیلم خواهیم داشت.

وی در انتهای سخنانش درباره سرمایه‌گذاران این فیلم قرآنی چنین توضیح داد: من به اتفاق دولت‌آبادی و زنگنه، سرمایه‌گذاران این فیلم قرآنی هستیم. البته این را بگویم زمانی که می‌خواستیم ساخت فیلم را آغاز کنیم به خیلی از ارگان‌ها و مراکز مراجعه کردیم، اما متاسفانه جواب منطقی دریافت نکردیم و تنها این جمله بیان می‌شد که ما حامی معنوی هستیم، ولی قادر به حمایت مادی نیستیم. این برخورد کمی ناراحت کننده بود چون «خانم سادات» اولین فیلم درباره شهدای مناست.

پس از این گفت‌و‌گو، کار گروه نیز به اتمام رسید و قرار شد فردا سکانس‌های مربوط به تشییع پیکر شهید گرفته شود. ما نیز با اتمام کار نمایشگاه قرآن و عترت را ترک کردیم با این امید که در آینده نزدیک شاهد تولید یک اثر خوب قرآنی باشیم.

گزارش تصویری پشت صحنه این فیلم را در اینجا ببینید.