اهمیت حذف فاکتور صوری در تحقق بانکداری اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی گیلک حکیم‌آبادی، عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه مازندران، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به تبیین مفهوم بانکداری اسلامی و وضعیت کنونی آن در ایران پرداخت و اظهار کرد: بانکداری اسلامی، واسطه بین پس‌انداز‌کنندگان و متقاضیان وجود از جمله فعالان اقتصادی است؛ با این فرض، بانکداری اسلامی سعی می‌کند با دو رکن خود یعنی حذف بهره و مبتنی بر عقود اسلامی بودن، با بخش واقعی اقتصاد در تماس باشد.
عدم تطبیق بانکداری کنونی در ایران با شریعت اسلام
وی ادامه داد: بانکداری اسلامی شرایطی را فراهم می‌کند تا متقاضیان، وجوهی را که قصد دارند در اقتصاد بیرونی به کار بیاندازند را به دست آورند؛ بدین معنا که بانکداری اسلامی شرایط خرید مسکن و فراهم شدن ابزار تولید و ... را فراهم می‌کند و البته این اقدام نباید با سفته‌بازی و واسطه‌گری بانک انجام شود.
گیلک حکیم‌آبادی در مورد وضعیت کنونی بانکداری اسلامی در ایران اظهار کرد: اینکه آیا این نظام بانکداری منطبق با شریعت و اسلامی است یا نه، باید عرض کنم که ممکن است با برخی معیارهای فقهی همخوانی داشته باشد اما با اهداف اصلی بانکداری اسلامی و روح اسلام مطابقتی ندارد.
صوری بودن برخی عقود چهره بانکداری اسلامی در ایران را مخدوش کرده است
عضو هیئت‌علمی دانشگاه مازندران تأکید کرد: وظیفه بانکداری اسلامی فعالیت در بخش واقعی اقتصاد است اما در وضعیت کنونی این امر عملی نیست؛ بدین معنا که در شرایط کنونی، با صوری بودن برخی از عقود، این هدف اصلی بانکداری اسلامی فعلاً مخدوش است و هرچند دست‌اندرکارن سعی می‌کنند با تحول در بانکداری اسلامی، گامی در این راستا بردارند اما به نظرم هنوز موفقیت کامل حاصل نشده است.
وی در پاسخ به این پرسش که برای رفع این معضلات چه باید کرد، گفت: همانگونه که عرض کردم بانکداری‌ اسلامی باید به دنبال تأمین نیازهای تولید و رفع دغدغه فعالان اقتصادی و تأمین نیازهای جامعه باشد و یکی از مهم‌ترین مسائل در این زمینه حذف فاکتورهای صوری است که اکنون در نظام بانکی وجود دارد اما این هم یکی از راهکارهای تحقق این امر است.
بانک مرکزی شرایط فعالیت سالم در نظام بانکی را فراهم کند
گیلک حکیم‌آبادی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه بانک به دنبال حداکثر کردن سود خود است چگونه می‌تواند بین این هدف و تأمین نیازهای جامعه و نیازمندان تعادل برقرار کند، گفت: بنده قبول دارم که بانک قصد دارد سود خود را حداکثر کند اما پس فلسفه بانک مرکزی چیست؛ بنده معتقدم چون مسئله پول و خلق پول، یکی از مسائل سرنوشت‌ساز در زندگی مردم است و می‌تواند به تورم و گرانی دامن بزند پس همانند هر شغل دیگری باید محدودیت‌هایی برای آن وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: قصاب هم به دنبال حداکثر کردن سود است اما آیا می‌تواند هر گوشتی را عرضه کند؟ قطعا نمی‌تواند چنین اقدامی انجام دهد و باید گوشت سالم به دست مردم برساند؛ همچنین نمی‌تواند به مردم اجحاف کند؛ بنابراین چون دولت در آنجا به دلیل مصالح عمومی نظارت داشته و حتی قیمت‌گذاری می‌کند باید تلاش دولت و بانک مرکزی این باشد که پول در نظام بانکی به صورت سالم به دست مردم برسد و فعالیت‌های اقتصادی سالم باشد و بانک مرکزی جایگاه مهمی در سالم بودن فعالیت‌های اقتصادی دارد که باید شرایطی را برای تحقق این امر فراهم کند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه مازندران در پایان تأکید کرد: البته بانک مرکزی باید سعی کند تا آنجایی‌که می‌تواند این حداکثر کردن سود بانک‌ها را حفظ کند و یارانه لازم را مثلاً برای وام ازدواج در اختیار آنان قرار دهد اما گاهی باید ضوابطی هم برای نحوه فعالیت بانک‌ها تعیین کرده و مثلاً اعلام کند طبق فلان ضابطه باید وام پرداخت کنید.