ایجاد بالاترین سازگاری زندگی مشترک در الگوی قرآن کریم
گروه اندیشه: در قرآن کریم الگویی که از خانواده ارایه می‌کند طوری است که بالاترین میزان سازگاری زناشویی را دربر دارد، بنابراین مفهوم کفویتی که قرآن به آن اشاره می‌کند دقیقا بالاترین حد سازگاری را بین زن و شوهر به وجود می‌آورد.
قرآن تأکید بسیاری در صلاحیت زوجین دارد و بسیاری از دعاهای قرآنی را می‌توان در این امر جست که از میزان اهمیت و لزوم آن خبر میدهد: «رَبَّنا وادخِلهُم جَنتِ عَدنٍ الَّتى وعَدتَّهُم ومَن صَلَحَ مِن ءابائهِم وازوجِهِم ...؛ پروردگارا، تو آنها را به بهشت عدنى كه وعدهشان فرمودى با پدران (و مادران) صالح و هم جفت و فرزندانشان و اصل گردان، كه همانا تويى خداى با حكمت و اقتدار »، (غافر آیه 8)
خانواده بستری است که تمام خصوصیات و خلقیات فرد در آن شکل می‌گیرد که در آینده فردی و اجتماعی وی بالاترین تأثیر را خواهد داشت به هر اندازه فرد در ارتباط با اعضای خانواده خود از سازگاری و ایمنی رفتاری بیشتری برخوردار باشد تعادل شخصیتی وی ارتقاء خواهد یافت.
ارتباط‌های فرد با والدین سطوح مختلفی را داراست که هر کدام از آنها جنبه‌ای از شخصیت فرد را تشکیل می‌دهند و لایه‌های عاطفی و رفتاری وی از درون نهاد خانواده برخواسته می‌شود، بنابراین می‌توان خانواده را پردوام‌ترین، اثرگذارترین و نزدیک‌ترین لایه از محیط دانست که بر تمام جنبه‌های رشد فردی تأثیر می‌گذارد از جمله زبان، تغذیه، ایمنی، سلامت، و باورها همگی از طریق تغذیه رفتاریِ درون خانواده رشد پیدا می‌کنند.
اینگونه می‌توان گفت که براساس این دیدگاه تمامی انتخاب‌های فرد از قبیل راه و روش زندگی وی، کار و درآمد و مسلک او و یک انتخاب مهم که موضوع بحث مورد نظر ماست و آن هم «ازدواج» است که از درون خانواده او که در آن رشد و نمو پیدا کرده است و لایه‌های شخصیتی او یا به تعبیر قرآن شاکله او از نهاد خانواده‌اش نشأت گرفته است، قرآن در این آیه به اصل مهمی اشاره می‌کند که عمل و رفتار فرد بر اساس شاکله او شکل می‌گیرد: «قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِه؛ بگو كه هر كس بر حسب ذات و طبيعت خود عملى انجام خواهد داد» (اسراء/ آیه84)
در این گفتار به این خواهیم پرداخت که زندگی زناشویی فرد و میزان سازگاری او در زندگی زناشویی به چه اندازه به الگو‌گیری و تربیت و شاکله‌سازی او در خانواده‌ایی که از بدو تولد در آن چشم گشوده است مرتبط است، تعریفی که می‌توان از سازگاری زناشویی ارایه داد این است که: در آن زن و شوهر در اکثر مواقع احساس خوشبختی و رضایت از همدیگر دارند، روابط رضایت بخش بین زوجین از طریق علاقه متقابل، میزان مراقبت از همدیگر و پذیرش و تفاهم یکدیگر قابل ارزیابی است.
سازگاری زناشویی در واقع یک مفهوم چند بعدی است و در بر گیرنده عوامل گوناگونی است که همگی در رضایت یا عدم رضایت در روابط سهم دارند؛ عواملی چون اجتماعی، روان‌شناختی، شخصیتی و جمعیت شناختی مختلفی که با سازگاری زناشویی در ارتباط‌اند، که نوع دلبستگی فرد و سبک‌های مختلف دلبستگی که در این گفتار نمی‌گنجد در سازگاری زناشویی وی و آینده زناشویی او بسیار مؤثر و تعیین کننده است.
تعارض والدین به آسیب دیدن روابط منجر می‌شود
همانطور که گفته شد تمامی عوامل اجتماعی، محیطی، روان شناختی و ... فرد از میزان تأثیر‌پذیری و شاکله‌گیری او ازنهاد خانواده‌اش تأثیر می‌گیرد به این ترتیب سلامت والدین و نوع تعامل آنها با زندگی زناشویی و سازگاری زناشویی فرزندانشان در آینده در ارتباط خواهد بود، تعاملات رفتاری والدین یکی از ابزارهای مهمی است که از آن طریق محیط بلا واسطه، رشد روانی و شخصیتی افراد را تحت تأثیر قرار میدهد به طوری که تعارض والدین می‌تواند به آسیب دیدن روابط خانواده و رفتارهای فرزند‌پروری والدین منجر شود.
یکی از فرایندهای غیرمستقیم تأثیر تعارض، اختلال یا فروپاشی خانواده است، وقتی نظام خانواده عملکرد سالمی داشته باشد، اعضای خانواده یک گروه منسجم و یکپارچه را می‌سازند اما تحت شرایط فشار، توازن روابط خانواده از بین می‌رود و چندین جنبه از کاهش انسجام خانواده از جمله گرمی، رضایت، اعتماد تحت استرس ناشی از تعارض زناشویی قرار دارند.
کفویت بالاترین حد سازگاری در خانواده را به وجود می‌آورد
در قرآن کریم الگویی که از خانواده ارایه می‌کند طوری است که بالاترین میزان سازگاری زناشویی را دربر دارد، هنگامی که زوجین از بالاترین حد کفویت برخوردار باشند، همانگونه كه خداوند، شب را لباس (مايه آرامش و سكون) دانسته و می‌فرمایند: «هُنَّ لِباسٌ لَكُم و انتُم لِباسٌ لَهُنّ كه آنها جامه عفاف شما و شما نيز لباس عفّت آنها هستيد» (بقره،آیه 187). بنابراین مفهوم کفویتی که قرآن به آن اشاره می‌کند دقیقا بالاترین حد سازگاری را بین زن و شوهر به وجود می‌آورد که در این صورت می‌توان خانواده‌ای با میزان تعامل بالا و مثبت را انتظار داشت که بهترین و سالم ترین تأثیر را در شخصیت‌سازی فرزندان دارا باشند.
قرآن تأکید بسیاری در صلاحیت زوجین دارد و بسیاری از دعاهای قرآنی را می‌توان در این امر جست که از میزان اهمیت و لزوم آن خبر میدهد: «رَبَّنا وادخِلهُم جَنتِ عَدنٍ الَّتى وعَدتَّهُم ومَن صَلَحَ مِن ءابائهِم وازوجِهِم ...؛ پروردگارا، تو آنها را به بهشت عدنى كه وعدهشان فرمودى با پدران (و مادران) صالح و هم جفت و فرزندانشان و اصل گردان، كه همانا تويى خداى با حكمت و اقتدار »، (غافر آیه 8)
اهمیت وافر تحکیم و سلامت خانواده در صلاحیت زوجین است که سرنوشت و سلامت فرزندان خود را نیز تعیین می‌کنند در حديثى از امام صادق(ع) می‌فرمایند: «با خانواده شايسته ازدواج كنيد؛ زيرا خصايص والدين و اجداد، به نسل بعد سرايت مىكند»، در این حدیث به وضوح می‌توان نوع تأثیر والدین و رفتار آنها بر نسل بعد خود و فرزندان را مشاهده نمود.
صلاحیت و سازگاری والدین ایمنی کودک را حفظ می‌کند
صلاحیت و سازگاری والدین و رابطه خوب آنان با فرزندانشان، می‌تواند ایمنی کودک را حفظ کند و به منزله حائلی برای دامنه‌ای از عوامل استرس‌زا از قبیل تعارض زناشویی به کار رود به میزانی که والدین حمایت‌گر، از نظر عاطفی در دسترس باشند می‌توانند در شکل‌گیری صحیح شخصیت و شاکله افراد مؤثر باشند.
بنابراین هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند ادعا سلامت کند، چنانچه از خانواده‌هایی سالم برخوردار نباشد، هیچ یک از آسیب‌های اجتماعی نیست که فارغ از تأثیر خانواده پدید آید و حقیقت حفظ و تداوم این نهاد مقدس در گرو سلامت رابطه بین زن و شوهر و تأثیر آنها بر سرنوشت خوب یا بد فرزندان خود است.
رابطه زناشویی که زیربنای نظام خانواده باشد در زمره پیچیده‌ترین روابط انسانی است، حال چنانچه انتخاب همسر بر پایه شناخت و به کارگیری معیارهای حساب شده و عمیق‌تری صورت گیرد، احتمال این که زندگی در مسیرسازنده‌تری بیافتد و آن تسکینی که قرآن آن را وعده داده است محقق شود خداوند می‌فرمایند:«و مِن ءايتِهِ ان خَلَقَ لَكُم مِن انفُسِكُم ازوجًا لِتَسكُنوا اليها ... براى شما از جنس خودتان جفتى بيافريد كه در كنار او آرامش يافته و با هم انس گيريد » (روم/آیه 21)
یادداشت از: محمد گلشنی‌جم
خانواده بستری است که تمام خصوصیات و خلقیات فرد در آن شکل می‌گیرد که در آینده فردی و اجتماعی وی بالاترین تأثیر را خواهد داشت به هر اندازه فرد در ارتباط با اعضای خانواده خود از سازگاری و ایمنی رفتاری بیشتری برخوردار باشد تعادل شخصیتی وی ارتقاء خواهد یافت.
ارتباط‌های فرد با والدین سطوح مختلفی را داراست که هر کدام از آنها جنبه‌ای از شخصیت فرد را تشکیل می‌دهند و لایه‌های عاطفی و رفتاری وی از درون نهاد خانواده برخواسته می‌شود، بنابراین می‌توان خانواده را پردوام‌ترین، اثرگذارترین و نزدیک‌ترین لایه از محیط دانست که بر تمام جنبه‌های رشد فردی تأثیر می‌گذارد از جمله زبان، تغذیه، ایمنی، سلامت، و باورها همگی از طریق تغذیه رفتاریِ درون خانواده رشد پیدا می‌کنند.
اینگونه می‌توان گفت که براساس این دیدگاه تمامی انتخاب‌های فرد از قبیل راه و روش زندگی وی، کار و درآمد و مسلک او و یک انتخاب مهم که موضوع بحث مورد نظر ماست و آن هم «ازدواج» است که از درون خانواده او که در آن رشد و نمو پیدا کرده است و لایه‌های شخصیتی او یا به تعبیر قرآن شاکله او از نهاد خانواده‌اش نشأت گرفته است، قرآن در این آیه به اصل مهمی اشاره می‌کند که عمل و رفتار فرد بر اساس شاکله او شکل می‌گیرد: «قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِه؛ بگو كه هر كس بر حسب ذات و طبيعت خود عملى انجام خواهد داد» (اسراء/ آیه84)
در این گفتار به این خواهیم پرداخت که زندگی زناشویی فرد و میزان سازگاری او در زندگی زناشویی به چه اندازه به الگو‌گیری و تربیت و شاکله‌سازی او در خانواده‌ایی که از بدو تولد در آن چشم گشوده است مرتبط است، تعریفی که می‌توان از سازگاری زناشویی ارایه داد این است که: در آن زن و شوهر در اکثر مواقع احساس خوشبختی و رضایت از همدیگر دارند، روابط رضایت بخش بین زوجین از طریق علاقه متقابل، میزان مراقبت از همدیگر و پذیرش و تفاهم یکدیگر قابل ارزیابی است.
سازگاری زناشویی در واقع یک مفهوم چند بعدی است و در بر گیرنده عوامل گوناگونی است که همگی در رضایت یا عدم رضایت در روابط سهم دارند؛ عواملی چون اجتماعی، روان‌شناختی، شخصیتی و جمعیت شناختی مختلفی که با سازگاری زناشویی در ارتباط‌اند، که نوع دلبستگی فرد و سبک‌های مختلف دلبستگی که در این گفتار نمی‌گنجد در سازگاری زناشویی وی و آینده زناشویی او بسیار مؤثر و تعیین کننده است.
تعارض والدین به آسیب دیدن روابط منجر می‌شود
همانطور که گفته شد تمامی عوامل اجتماعی، محیطی، روان شناختی و ... فرد از میزان تأثیر‌پذیری و شاکله‌گیری او ازنهاد خانواده‌اش تأثیر می‌گیرد به این ترتیب سلامت والدین و نوع تعامل آنها با زندگی زناشویی و سازگاری زناشویی فرزندانشان در آینده در ارتباط خواهد بود، تعاملات رفتاری والدین یکی از ابزارهای مهمی است که از آن طریق محیط بلا واسطه، رشد روانی و شخصیتی افراد را تحت تأثیر قرار میدهد به طوری که تعارض والدین می‌تواند به آسیب دیدن روابط خانواده و رفتارهای فرزند‌پروری والدین منجر شود.
یکی از فرایندهای غیرمستقیم تأثیر تعارض، اختلال یا فروپاشی خانواده است، وقتی نظام خانواده عملکرد سالمی داشته باشد، اعضای خانواده یک گروه منسجم و یکپارچه را می‌سازند اما تحت شرایط فشار، توازن روابط خانواده از بین می‌رود و چندین جنبه از کاهش انسجام خانواده از جمله گرمی، رضایت، اعتماد تحت استرس ناشی از تعارض زناشویی قرار دارند.
کفویت بالاترین حد سازگاری در خانواده را به وجود می‌آورد
در قرآن کریم الگویی که از خانواده ارایه می‌کند طوری است که بالاترین میزان سازگاری زناشویی را دربر دارد، هنگامی که زوجین از بالاترین حد کفویت برخوردار باشند، همانگونه كه خداوند، شب را لباس (مايه آرامش و سكون) دانسته و می‌فرمایند: «هُنَّ لِباسٌ لَكُم و انتُم لِباسٌ لَهُنّ كه آنها جامه عفاف شما و شما نيز لباس عفّت آنها هستيد» (بقره،آیه 187). بنابراین مفهوم کفویتی که قرآن به آن اشاره می‌کند دقیقا بالاترین حد سازگاری را بین زن و شوهر به وجود می‌آورد که در این صورت می‌توان خانواده‌ای با میزان تعامل بالا و مثبت را انتظار داشت که بهترین و سالم ترین تأثیر را در شخصیت‌سازی فرزندان دارا باشند.
قرآن تأکید بسیاری در صلاحیت زوجین دارد و بسیاری از دعاهای قرآنی را می‌توان در این امر جست که از میزان اهمیت و لزوم آن خبر میدهد: «رَبَّنا وادخِلهُم جَنتِ عَدنٍ الَّتى وعَدتَّهُم ومَن صَلَحَ مِن ءابائهِم وازوجِهِم ...؛ پروردگارا، تو آنها را به بهشت عدنى كه وعدهشان فرمودى با پدران (و مادران) صالح و هم جفت و فرزندانشان و اصل گردان، كه همانا تويى خداى با حكمت و اقتدار »، (غافر آیه 8)
اهمیت وافر تحکیم و سلامت خانواده در صلاحیت زوجین است که سرنوشت و سلامت فرزندان خود را نیز تعیین می‌کنند در حديثى از امام صادق(ع) می‌فرمایند: «با خانواده شايسته ازدواج كنيد؛ زيرا خصايص والدين و اجداد، به نسل بعد سرايت مىكند»، در این حدیث به وضوح می‌توان نوع تأثیر والدین و رفتار آنها بر نسل بعد خود و فرزندان را مشاهده نمود.
صلاحیت و سازگاری والدین ایمنی کودک را حفظ می‌کند
صلاحیت و سازگاری والدین و رابطه خوب آنان با فرزندانشان، می‌تواند ایمنی کودک را حفظ کند و به منزله حائلی برای دامنه‌ای از عوامل استرس‌زا از قبیل تعارض زناشویی به کار رود به میزانی که والدین حمایت‌گر، از نظر عاطفی در دسترس باشند می‌توانند در شکل‌گیری صحیح شخصیت و شاکله افراد مؤثر باشند.
بنابراین هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند ادعا سلامت کند، چنانچه از خانواده‌هایی سالم برخوردار نباشد، هیچ یک از آسیب‌های اجتماعی نیست که فارغ از تأثیر خانواده پدید آید و حقیقت حفظ و تداوم این نهاد مقدس در گرو سلامت رابطه بین زن و شوهر و تأثیر آنها بر سرنوشت خوب یا بد فرزندان خود است.
رابطه زناشویی که زیربنای نظام خانواده باشد در زمره پیچیده‌ترین روابط انسانی است، حال چنانچه انتخاب همسر بر پایه شناخت و به کارگیری معیارهای حساب شده و عمیق‌تری صورت گیرد، احتمال این که زندگی در مسیرسازنده‌تری بیافتد و آن تسکینی که قرآن آن را وعده داده است محقق شود خداوند می‌فرمایند:«و مِن ءايتِهِ ان خَلَقَ لَكُم مِن انفُسِكُم ازوجًا لِتَسكُنوا اليها ... براى شما از جنس خودتان جفتى بيافريد كه در كنار او آرامش يافته و با هم انس گيريد » (روم/آیه 21)
یادداشت از: محمد گلشنی‌جم
