به مناسبت زادروز امام محمد باقر(ع)/
تفسیر معیار در بیان باقر العلوم(ع)
گروه اندیشه: حسینی کوهساری با اشاره به روایتی از امام محمد باقر(ع) در خصوص تفسیر معیار، اظهار کرد: امام در این روایت، خطاب به یکی از مفسرین معروف آن زمانه می‌فرمایند که اگر تفسیر شما بر اساس نفس خویش باشد، هم خودت را بیچاره کرده‌ای و هم دیگران را.
حجت‌الاسلام سیداسحاق حسینی کوهساری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران پردیس قم در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، گفت: لقب «باقر» از طرف پیامبر اسلام(ص) به امام محمد باقر(ع) نسبت داده شده است. امام محمدباقر در اولین روز ماه رجب به دنیا آمدند؛ ایشان 4 یا 5 ساله بودند که واقعه کربلا را تجربه کردند و در دوران امامت امام سجاد(ع) همواره در کنار پدر بزرگوارشان بودند و بعد از پدر به مدت 18 سال امامت شیعیان را بر عهده گرفتند و در نهایت در سن 57 سالگی به شهادت رسیدند.
وی در ادامه گفت: دوران امامت امام باقر(ع) با خلافت ولید بن عبدالملک، عمربن عبدالعزیر و هاشم بن عبدالمک مقارن بود. نسب امام باقر از دو طرف هاشمی، علوی و فاطمی بودند. مادر ایشان دختر امام حسن مجتبی بود و امام باقر هم از طرف پدر و مادر به حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) می‌رسید.
نویسنده کتاب «پژواک اسارت» اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب کتابی با عنوان «انسان 250ساله» نوشته‌اند ایشان در این کتاب اعتقاد ما شیعیان مبنی برکامل بودن امامان را تشریح کرده‌اند. یکی از اساسی‌ترین تفاوت‌های اعتقادی شیعیان با اهل سنت، باور به عصمت است. اهل سنت تنها دوران رسالت را عصر عصمت می‌دانند و دوران «خلفای راشدین» را دوران عصمت برنمی‌شمارند اما از لحاظ عمل این دوران را حجت می‌دانند.
حسینی کوهساری افزود: اما دوران عصمت به باور شیعیان تا دوران غیبت کبری ادامه پیدا می‌کند. انسان کامل به عنوان امام حی در دسترس مردم بود و سخن و قول ائمه برای پیروانان آنها حجیت داشت. برای شیعیان فرقی نداشت یک سخن از امام عسگری باشد یا پیامبر(ص).
وی ادامه داد: استراتژی ائمه(ع) در این 250 سال حفظ اصل اسلام بود البته تاکتیک‌های این بزرگواران متغیر بود به همین خاطر در یک مقطع تاریخی امام حسین(ع) دست به حماسه می‌زنند و در مقطع دیگر امام حسن(ع) با معاویه صلح می‌کنند و در مقطع دیگر امام سجاد و امام باقر(ع) از سیاست کناره‌گیری می‌کنند.
این پژوهشگر تاریخ ائمه (ع) با اشاره به یک اصل سیاسی گفت: اگر یک جریان سیاسی نتواند در نقطه عطف، از خود انعطاف نشان بدهد از بین می‌رود. امامت یک جریان است و محور اصلی آن حفظ قرآن و اسلام بود. عین این مشی درباره امامان شیعه وجود داشت.
حسینی کوهساری اظهار کرد: چند نکته را می‌خواهم درباره امام محمد باقر(ع) باز کنم که بسیار اهمیت دارد نخست اینکه امام باقر خاطره تلخ عاشورا را داشتند و از نزدیک این واقعه را لمس کردند. همچنین ایشان دوران امامت امام سجاد(ع) را درک کردند و مشی ایشان مانند پدر خود دور ماندن از قیام‌های مسلحانه بود و موضعی جزء حفظ اسلام ناب از خود نشان نمی‌دادند به تعبیری امام محمد باقر(ع) بدون درگیری افشاگری می‌کردند.
این استاد دانشگاه گفت: امام علی(ع) نیز افشاگری می‌کردند تا اسلام را نجات بدهد اما وارد درگیری‌های مسلحانه نمی‌شدند به همین دلیل امام علی به خلیفه وقت مشاوره می‌دادند، اما به صورت مستقیم درگیر با آنها نمی‌شدند. به نظر من اگر مولا علی (ع) به خلیفه مشاوره نمی‌دادند عملکرد خلیفه به عنوان سنت اسلامی نهادینه می‌شد.
وی در ادامه افزود: امام سجاد و امام باقر(ع) با توجه به علم امامت خبر داشتند که قیام علویان به سامان نمی‌رسد و به همین دلیل، برای حفظ اسلام ناب وارد میدان مبارزات مسلحانه نمی‌شدند و یاران خود را نیز منع می‌کردند.
این پژوهشگر تاریخ ائمه گفت: در کافی جلد 5 صفحه 117 روایتی داریم که امام باقر(ع) خطاب به امام صادق(ع) می‌فرمایند: «به مدت 10 سال قسمتی از اموال من را وقف کسانی کنید که در ایام منا برای من گریه می‌کنند». این روایت بهترین گواه است که امام باقر(ع) چقدر در زندگی خود عذاب کشیدند.
وی در ادامه تصریح کرد: مسئله عملکرد امام باقر(ع) عبور به سلامت شیعیان از یک نقطه کور تاریخی است. امام باقر(ع) یک نهضت علمی به معنای واقعی کلمه را آغاز کردند و این نهضت در زمان امام صادق(ع) به ثمر رسید به همین خاطر مذهب ما شیعیان مذهب جعفری شده است چون امام صادق(ع) فقه علوی را نهادینه کردند.
معیار تفسیر صحیح در بیان امام باقر(ع)
حسینی‌کوهساری افزود: مبانی فکری اهل بیت(ع) را امام باقر و صادق(ع) نهادینه کردند. امام باقر(ع) یک جمله درباره تفسیر دارند که در کافی جلد 1 صفحه 399 آمده است. امام باقر(ع) خطاب به یکی مفسرین عصر خود که در زمینه علوم قرآنی و تفسیر چهره معروفی بود فرمودند: «تفسیر شما بر چه اساسی است؟ اگر تفسیر شما بر اساس نفس خویش باشد که هم خودت بیچاره شده‌ای و هم دیگران را بیچاره کرده‌ای و تفسیر به رای کرده‌ای واگر تفسیر را از اقوال رجال گرفته‌ای و دیگران این اقوال را مطرح کرده‌اند نباید برداشت‌ها شخصی باشد. تفسیر معیار دارد یا باید از طریق متن قرآن فهمیده شود یا باید ببینیم که اهل بیت(ع) چه در این باره می‌گویند».
وی افزود: منظور امام باقر(ع) این بود که اگر به شرق و غرب عالم بروید باز باید به این خانواده برگردیم و در واقع مرجعیت علمی دست ائمه(ع) است. امام مرجعیت علمی داشتند و بارها از ویژگی‌های باطنی خود بهره می‌گرفتند؛ به این معنا که ما شیعیان معتقدیم امامان شیعه علم لدنی و ولایت تکوینی دارند چون مجهز به این علوم هستند مرجعیت علمی دارند.
حسینی‌کوهساری در آخر گفت: دوران امامت امام باقر(ع) با خلافت بنی‌عباس مقارن شده بود بنی‌عباس خاندانی بود که برای خونخواهی از امام حسین(ع) قیام کردند و می‌دانستند ائمه امامت و مرجعیت علمی باطنی دارند. به نظر من اگر پختگی و از خودگذشتگی امام باقر و صادق(ع) و دیگران ائمه اطهار نبود چیزی از اسلام در دوران حکومت بنی‌امیه و بنی‌عباس باقی نمی‌ماند و چیزی به‌دست ما نمی‌رسید.
وی در ادامه گفت: دوران امامت امام باقر(ع) با خلافت ولید بن عبدالملک، عمربن عبدالعزیر و هاشم بن عبدالمک مقارن بود. نسب امام باقر از دو طرف هاشمی، علوی و فاطمی بودند. مادر ایشان دختر امام حسن مجتبی بود و امام باقر هم از طرف پدر و مادر به حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) می‌رسید.
نویسنده کتاب «پژواک اسارت» اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب کتابی با عنوان «انسان 250ساله» نوشته‌اند ایشان در این کتاب اعتقاد ما شیعیان مبنی برکامل بودن امامان را تشریح کرده‌اند. یکی از اساسی‌ترین تفاوت‌های اعتقادی شیعیان با اهل سنت، باور به عصمت است. اهل سنت تنها دوران رسالت را عصر عصمت می‌دانند و دوران «خلفای راشدین» را دوران عصمت برنمی‌شمارند اما از لحاظ عمل این دوران را حجت می‌دانند.
حسینی کوهساری افزود: اما دوران عصمت به باور شیعیان تا دوران غیبت کبری ادامه پیدا می‌کند. انسان کامل به عنوان امام حی در دسترس مردم بود و سخن و قول ائمه برای پیروانان آنها حجیت داشت. برای شیعیان فرقی نداشت یک سخن از امام عسگری باشد یا پیامبر(ص).
وی ادامه داد: استراتژی ائمه(ع) در این 250 سال حفظ اصل اسلام بود البته تاکتیک‌های این بزرگواران متغیر بود به همین خاطر در یک مقطع تاریخی امام حسین(ع) دست به حماسه می‌زنند و در مقطع دیگر امام حسن(ع) با معاویه صلح می‌کنند و در مقطع دیگر امام سجاد و امام باقر(ع) از سیاست کناره‌گیری می‌کنند.
این پژوهشگر تاریخ ائمه (ع) با اشاره به یک اصل سیاسی گفت: اگر یک جریان سیاسی نتواند در نقطه عطف، از خود انعطاف نشان بدهد از بین می‌رود. امامت یک جریان است و محور اصلی آن حفظ قرآن و اسلام بود. عین این مشی درباره امامان شیعه وجود داشت.
حسینی کوهساری اظهار کرد: چند نکته را می‌خواهم درباره امام محمد باقر(ع) باز کنم که بسیار اهمیت دارد نخست اینکه امام باقر خاطره تلخ عاشورا را داشتند و از نزدیک این واقعه را لمس کردند. همچنین ایشان دوران امامت امام سجاد(ع) را درک کردند و مشی ایشان مانند پدر خود دور ماندن از قیام‌های مسلحانه بود و موضعی جزء حفظ اسلام ناب از خود نشان نمی‌دادند به تعبیری امام محمد باقر(ع) بدون درگیری افشاگری می‌کردند.
این استاد دانشگاه گفت: امام علی(ع) نیز افشاگری می‌کردند تا اسلام را نجات بدهد اما وارد درگیری‌های مسلحانه نمی‌شدند به همین دلیل امام علی به خلیفه وقت مشاوره می‌دادند، اما به صورت مستقیم درگیر با آنها نمی‌شدند. به نظر من اگر مولا علی (ع) به خلیفه مشاوره نمی‌دادند عملکرد خلیفه به عنوان سنت اسلامی نهادینه می‌شد.
وی در ادامه افزود: امام سجاد و امام باقر(ع) با توجه به علم امامت خبر داشتند که قیام علویان به سامان نمی‌رسد و به همین دلیل، برای حفظ اسلام ناب وارد میدان مبارزات مسلحانه نمی‌شدند و یاران خود را نیز منع می‌کردند.
این پژوهشگر تاریخ ائمه گفت: در کافی جلد 5 صفحه 117 روایتی داریم که امام باقر(ع) خطاب به امام صادق(ع) می‌فرمایند: «به مدت 10 سال قسمتی از اموال من را وقف کسانی کنید که در ایام منا برای من گریه می‌کنند». این روایت بهترین گواه است که امام باقر(ع) چقدر در زندگی خود عذاب کشیدند.
وی در ادامه تصریح کرد: مسئله عملکرد امام باقر(ع) عبور به سلامت شیعیان از یک نقطه کور تاریخی است. امام باقر(ع) یک نهضت علمی به معنای واقعی کلمه را آغاز کردند و این نهضت در زمان امام صادق(ع) به ثمر رسید به همین خاطر مذهب ما شیعیان مذهب جعفری شده است چون امام صادق(ع) فقه علوی را نهادینه کردند.
معیار تفسیر صحیح در بیان امام باقر(ع)
حسینی‌کوهساری افزود: مبانی فکری اهل بیت(ع) را امام باقر و صادق(ع) نهادینه کردند. امام باقر(ع) یک جمله درباره تفسیر دارند که در کافی جلد 1 صفحه 399 آمده است. امام باقر(ع) خطاب به یکی مفسرین عصر خود که در زمینه علوم قرآنی و تفسیر چهره معروفی بود فرمودند: «تفسیر شما بر چه اساسی است؟ اگر تفسیر شما بر اساس نفس خویش باشد که هم خودت بیچاره شده‌ای و هم دیگران را بیچاره کرده‌ای و تفسیر به رای کرده‌ای واگر تفسیر را از اقوال رجال گرفته‌ای و دیگران این اقوال را مطرح کرده‌اند نباید برداشت‌ها شخصی باشد. تفسیر معیار دارد یا باید از طریق متن قرآن فهمیده شود یا باید ببینیم که اهل بیت(ع) چه در این باره می‌گویند».
وی افزود: منظور امام باقر(ع) این بود که اگر به شرق و غرب عالم بروید باز باید به این خانواده برگردیم و در واقع مرجعیت علمی دست ائمه(ع) است. امام مرجعیت علمی داشتند و بارها از ویژگی‌های باطنی خود بهره می‌گرفتند؛ به این معنا که ما شیعیان معتقدیم امامان شیعه علم لدنی و ولایت تکوینی دارند چون مجهز به این علوم هستند مرجعیت علمی دارند.
حسینی‌کوهساری در آخر گفت: دوران امامت امام باقر(ع) با خلافت بنی‌عباس مقارن شده بود بنی‌عباس خاندانی بود که برای خونخواهی از امام حسین(ع) قیام کردند و می‌دانستند ائمه امامت و مرجعیت علمی باطنی دارند. به نظر من اگر پختگی و از خودگذشتگی امام باقر و صادق(ع) و دیگران ائمه اطهار نبود چیزی از اسلام در دوران حکومت بنی‌امیه و بنی‌عباس باقی نمی‌ماند و چیزی به‌دست ما نمی‌رسید.
