حجتالاسلام اکبری:
دلیل کم‌رنگ شدن اصالت و تقوا در مداحی
کانون خبرنگاران نبأ: مداحی عملی است که در رابطه با آن سفارش شده است، شکل صحیح این عمل باعث ترویج فرهنگ اسلامی می‌شود اما گاهی انحراف این عمل از مسیر تقوا باعث پدید آمدن نوحه‌هایی می‌شود که در شأن امامان معصوم(ع) نیستند، همچنین در این گزارش به نظر فقهی و اولویت وظایف یک بانوی مذهبی نیز پرداخته شده است.
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، مداحی و نوحه‌سرایی برای امامان معصوم(ع) مخصوصاً حضرت امام حسین(ع) بسیار سفارش شده است، این عمل اگر به شکل صحیح صورت بگیرد باعث ترویج فرهنگ و تبلیغ دین مبین اسلام می‌شود.
حجتالاسلام حسین اکبری، استاد مقتل‌خوانی و مداحی، در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، به موضوع اصالت و تقوا در مداحی و مداحی کردن بانوان پرداخت.
نظر فقهی در رابطه با مداحی بانوان
حسین اکبری، به مداحی بانوان از نظر فقهی پرداخت و گفت: تنها مطلبی که در رابطه با مداحی بانوان وجود دارد این است که نامحرم نباید آن‌ها را ببیند و نباید صدای آن‌ها را بشنود و مداحی باید بین خودشان باشد، در این‌صورت مداحی بانوان مشکلی ندارد، در مداحی آقایان، مخاطب عام هستند، هم آقایان و هم خانم‌ها می‌توانند به مداحی یک آقا گوش دهند، اما در رابطه با مداحی بانوان، مستمع افراد خاص بوده و فقط خانم‌ها مستمع هستند.
وی در این رابطه گفت: مداح کسی است که مدح اهل‌بیت(ع) را ذکر کند، در روایات و آیات قرآن داریم که با عمل خود افراد را به سمت دین جذب کنید، فردی که خوش‌صدا است و مطالبی نیز از مداحی آموخته است و به سبک‌ها و مقتل‌ها مسلط شده است و آن‌ها را ارائه می‌دهد، اگر خود به مرام امام حسین(ع) وارد شود و خودش را به صفات معصومین(ع) نزدیک کند، اثر عمل او متفاوت خواهد بود و کلام فقط از زبان سرچشمه نمی‌گیرید، کسی که معرفت معصومین(ع) در قلب او است و کلامش از قلبش سرچشمه می‌گیرد و سعی دارد به اخلاق امام حسین(ع) نزدیک شود، کلامش بر قلب افراد اثر می‌گذارد و مصداق جمله، کلامی که از دل برآید لاجرم بر دل نشیند می‌شود، ولی کسی که نسبت به معصومین(ع) معرفت ندارد، زبانش مانند یک دستگاه فقط صوت را پخش می‌کند، لذا این تأثیرگذاری در برخی مداحان دیده می‌شود و در برخی دیگر، وجود ندارد.
مداحی یک شغل نیست یک وظیفه است
اکبری بیان کرد: در این زمان عمل شاگردپروری کمتر شده است؛ در شاگردپروری، شاگر تحت تعلیم استاد آموزه‌هایی را یاد می‌گیرید که در هیچ کتابی نیامده است، مرام هم یکی از همین آموزه‌ها است، جریان امام حسین(ع) یک توفیق خدمت به اهل‌بیت(ع) است و نباید منبع درآمد باشد، نباید به این جریان به شکل راهی برای درآمد نگاه شود.
وی افزود: برخی افراد مداحی را شغل می‌دانند که این اشتباه است و نباید مداحی و سخنرانی شغل کسی باشد، در این عمل هیچ توجیحی قابل قبول نیست؛ اینکه می‌گویند این پول را برای خیریه و افتتاح مؤسسه دریافت می‌کنند، درست نیست؛ به برخی از افراد اگر کمتر از سال گذشته پول بدهند، به آن مجلس نمی‌رود و ناراحت می‌شود، اما صاحب جلسه امام زمان(عج) است و برای صاحب جلسه که استعداد، صدا، توفیق و ذهن باز عنایت فرموده‌اند باید این عمل را انجام داد؛ برای کسی که این همه عنایت داشته است، جایز نیست چیزی طلب شود، امام حسین(ع) از شیعیان خود خواسته‌اند تا حتی با نوشیدن آب و یک سلام ایشان را یاد کنند، زیرا یاد جریان امام حسین(ع) یاد جریان حق و باطل و امر به معروف و نهی از منکر است، پس این یک وظیفه است.
وی ادامه داد: کسی که پنجاه سال از عمر خود را در راه امام حسین(ع) گذاشته است، چیزهایی را درک کرده که افراد جوان‌تر هنوز درک نکرده‌اند؛ او که عمر خود را در این راه گذاشته است می‌تواند تشخیص دهد که کدام شاگردش می‌تواند کدام ظرفیت امام حسین(ع) را درک کند و به او بازگو کند و بسیاری از معارف معصومین(ع) سینه به سینه منتقل شده است، یعنی کسی که محرم اهل‌بیت(ع) بوده، یک فرد محرم را پیدا کرده و به او این معارف را سپرده است، لذا این یک وظیفه است که وقتی به معرفتی از امامان معصوم(ع) می‌رسیم، آن‌را به افراد طالب برسانیم و در غیر این صورت، این جریان قطع می‌شود و این شکل شاگرپروری است که آینده به آن نیاز دارد.
پدید آمدن سبک‌های ناپسند
اکبری در رابطه با اشعار سروده شده‌ای که در شأن اهل‌بیت(ع) نیست، اذعان کرد: وقتی برای رشد دادن و ارتقای جریان اهل‌بیت(ع) از هر ابزاری استفاده می‌کنیم، در جامعه این اتفاق رخ می‌دهد، نباید با هر ابزاری به مسئله معصومین(ع) پرداخته شود؛ این ابزار تعریف شده است، گاهی شعری انتخاب می‌شود که وزن و محتوای خاصی ندارد، این بی‌حرمتی نسبت به اهل‌بیت(ع) است، کسی که به عنوان سخنران و مداح به مجلسی وارد می‌شود یک رسالتی دارد که مستنع را به عالی‌ترین درجه معرفتی نسبت به امام معصوم(ع) برساند، حداقل به آن میزان که خودش درک کرده است و هر شب به معرفت مستمعان بیافزاید، اگر محرم هر سال با محرم سال قبل یک سخنران از لحاظ معرفتی فرقی نکند، او دچار کم‌کاری شده است، چرا که هر چقدر امام معصوم صحیح‌تر به مردم معرفی شود، دین مردم نیز دقیق‌تر می‌شود اما با اشعار و مطالب ضعیف مقام معصوم تنزل پیدا می‌کند که این کار غلط و پست است.
حکم امام‌صادق(ع) در رابطه با اشعار نامناسب
وی روایتی را از امام صداق(ع) نقل کرد و گفت: روزی شخصی به امام‌صادق(ع) عرض کرد؛ منزل ما حیاطی دارد که در انتهای آن، مستراح وجود دارد، همسایه ما در خانه خود مطرب می‌آورد و زمانی که ما در مستراح هستیم صدای آن را می‌شنویم، چه باید بکنیم، حضرت در پاسخ فرمودند: کار طهارت تمام شد باید سریع از آن‌جا خارج شوی.
وی ادامه داد: دین اسلام، در مستراح گوش دادن به صدای مطرب را برای ما ممنوع کرده است، آن‌وقت ما در مجالس خود مطرب می‌آوریم و پایین سی‌دی‌ها می‌نویسیم صدای آقای فلانی به سبک فلان خانم و یا فلان آقای خواننده، این درست نیست، ما مخاطب را به جلسه امام حسین می‌آوریم که معرفت امام حسین(ع) را به او آموزش دهیم و همه توجه‌ها به امام حسین(ع) باشد، اما سبک و شعری استفاده می‌شود که توجه‌ها به سمت دیگری می‌رود، این خیانت به‌حساب می‌آید.
وسعت دستگاه امام‌حسین(ع) نباید با بی‌بند و باری اشتباه گرفته شود
حسین اکبری ادامه داد: دستگاه امام حسین(ع) وسیع است اما بی‌بند و بار نیست، بعضی‌ها این وسعت را با بی‌بند و باری و بی‌قیدی اشتباه می‌گیرند، باتوجه حدیث امام حسن عسگری(ع)؛ همه معصومین(ع) کشتی نجات هستند اما کشتی نجات و هدایت امام حسین(ع) بسیار وسیع‌تر و سریع‌تر است، وسعت آن به‌اندازه تمام مخلوقات عالم است، اما این وسعت با بی‌بند و باری و بی‌قیدی نباید اشتباه گرفته شود، در کشتی حضرت نوح(ع) برای خیلی‌ها جا وجود داشت اما پسر حضرت نوح(ع) از کشتی جا ماند چون بی‌قید بود، لذا این از عدم معرفت به دستگاه امام حسین(ع) است که این اتفاقات رخ می‌دهد.
دلیل ماندگاری سبک‌های قدیمی
اکبری دلیل ماندگاری سبک‌های قدیمی را تقوا دانست و خاطرنشان کرد: دلیل ماندگاری سبک‌های قدیمی، وجود تقوا در آن‌ها است، در روز عاشورا هرچقدر سبک‌های مختلف خوانده شود بازهم نوحه‌های قدیمی مانند؛ ای اهل حرم... و یا مکن ای‌صبح طلوع...، خوانده می‌شود، به‌خاطر اینکه این سبک‌ها با دستگاه امام حسین(ع) هم‌خوانی دارد، چراکه قلب مداح و سازنده این سبک با دستگاه امام‌حسین(ع) هم‌خوانی پیدا کرده و کاملاً مطیع دستگاه امام حسین(ع) بوده است، امروزه اتفاقی رخ داده که هرکس می‌خواهد خودش محور باشد و خودش شهرت پیدا کند و همین باعث می‌شود تا خروجی‌های نا پسند پدید آید، مداحان قدیمی توجه خود را بر امام معصوم(ع) داشته‌اند و امامان نیز به برکت می‌دادند.
اصالت در مداحی
وی به اصالت در مداحی پرداخت و گفت: در جریان مداحی چیزی که خواسته شده، اشک است، اشک یک جریان سازنده است، اشک از نظر پزشکی مستقیم از خون گرفته می‌شود، در روایت داریم که قلب آتش می‌گیرد و اشک جاری می‌شود و این آتش گرفتن در روایات آمده است که از قتل امام حسین(ع) آتشی در قلب‌های مؤمنین است که تا روز قیامت و حتی تا ابد ادامه دارد، لذا این اشک اتحاد وجودی بین ما و معصومین(ع) ایجاد می‌کند، حرارت و وجود معصوم(ع) جوششی ایجاد کرده است که باعث این اتحاد می‌شود، شاید در هیچ کدام از آداب عزاداری مانند سینه‌زنی، زنجیرزنی و... این اتحاد برقرار نشود.
اکبری به نکته‌ای در عزاداری اشاره کرد و گفت: در این رابطه یک تخفیف به ما داده شده است؛ در روایت‌ها آمده است که با اینکه اصالت در اشک است اما گریه کن، گریه بیاور و اگر نتوانستید خود را به گریه کردن بزنید حتی اگر از روی ریا باشد، در این جا ریا نیز قبول می‌شود چراکه باعث رونق و گرم شدن مجلس امام حسین(ع) و معصومین(ع) می‌شود.
اولویت برای یک بانو مذهبی چیست؟
حجتالاسلام اکبری، در پایان راجع به اولویت در وظایف بانوان مذهبی مداح بیان کرد: در روایات آمده که یک مستحبی است که نباید انجام داده شود، آن هم مستحبی است که به امر واجب لطمه وارد می‌کند، اگر نماز شب کسی به نماز صبح او لطمه وارد می‌کند، نباید نماز شب را بخواند، در رابطه با اولویت فعالیت‌های بانوان باید توجه شود که امر واجب چیست، نوحه‌سرایی برای امام حسین(ع) یک مستحب تأکید شده است اما رسیدگی و تربیت فرزند و رسیدگی به همسر واجب‌تر است؛ اینکه در ماه محرم هر شب به مداحی پرداخته شود، فرزند، همسر و زندگی او چه می‌شود؟ روایت است که در مسجد نماز خواندن ثواب بسیار زیادی دارد اما در همان روایت داریم برای یک خانم داخل منزل ماندن و نماز خواندن از مسجد آمدن فضیلت بیشتری دارد، زیرا خانم دارای یک حیا است که ممکن است این رفت و آمدها باعث فروپاشی آن حیا شود.
*امیر صالحی
حجتالاسلام حسین اکبری، استاد مقتل‌خوانی و مداحی، در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، به موضوع اصالت و تقوا در مداحی و مداحی کردن بانوان پرداخت.
نظر فقهی در رابطه با مداحی بانوان
حسین اکبری، به مداحی بانوان از نظر فقهی پرداخت و گفت: تنها مطلبی که در رابطه با مداحی بانوان وجود دارد این است که نامحرم نباید آن‌ها را ببیند و نباید صدای آن‌ها را بشنود و مداحی باید بین خودشان باشد، در این‌صورت مداحی بانوان مشکلی ندارد، در مداحی آقایان، مخاطب عام هستند، هم آقایان و هم خانم‌ها می‌توانند به مداحی یک آقا گوش دهند، اما در رابطه با مداحی بانوان، مستمع افراد خاص بوده و فقط خانم‌ها مستمع هستند.
وی در این رابطه گفت: مداح کسی است که مدح اهل‌بیت(ع) را ذکر کند، در روایات و آیات قرآن داریم که با عمل خود افراد را به سمت دین جذب کنید، فردی که خوش‌صدا است و مطالبی نیز از مداحی آموخته است و به سبک‌ها و مقتل‌ها مسلط شده است و آن‌ها را ارائه می‌دهد، اگر خود به مرام امام حسین(ع) وارد شود و خودش را به صفات معصومین(ع) نزدیک کند، اثر عمل او متفاوت خواهد بود و کلام فقط از زبان سرچشمه نمی‌گیرید، کسی که معرفت معصومین(ع) در قلب او است و کلامش از قلبش سرچشمه می‌گیرد و سعی دارد به اخلاق امام حسین(ع) نزدیک شود، کلامش بر قلب افراد اثر می‌گذارد و مصداق جمله، کلامی که از دل برآید لاجرم بر دل نشیند می‌شود، ولی کسی که نسبت به معصومین(ع) معرفت ندارد، زبانش مانند یک دستگاه فقط صوت را پخش می‌کند، لذا این تأثیرگذاری در برخی مداحان دیده می‌شود و در برخی دیگر، وجود ندارد.
مداحی یک شغل نیست یک وظیفه است
اکبری بیان کرد: در این زمان عمل شاگردپروری کمتر شده است؛ در شاگردپروری، شاگر تحت تعلیم استاد آموزه‌هایی را یاد می‌گیرید که در هیچ کتابی نیامده است، مرام هم یکی از همین آموزه‌ها است، جریان امام حسین(ع) یک توفیق خدمت به اهل‌بیت(ع) است و نباید منبع درآمد باشد، نباید به این جریان به شکل راهی برای درآمد نگاه شود.
وی افزود: برخی افراد مداحی را شغل می‌دانند که این اشتباه است و نباید مداحی و سخنرانی شغل کسی باشد، در این عمل هیچ توجیحی قابل قبول نیست؛ اینکه می‌گویند این پول را برای خیریه و افتتاح مؤسسه دریافت می‌کنند، درست نیست؛ به برخی از افراد اگر کمتر از سال گذشته پول بدهند، به آن مجلس نمی‌رود و ناراحت می‌شود، اما صاحب جلسه امام زمان(عج) است و برای صاحب جلسه که استعداد، صدا، توفیق و ذهن باز عنایت فرموده‌اند باید این عمل را انجام داد؛ برای کسی که این همه عنایت داشته است، جایز نیست چیزی طلب شود، امام حسین(ع) از شیعیان خود خواسته‌اند تا حتی با نوشیدن آب و یک سلام ایشان را یاد کنند، زیرا یاد جریان امام حسین(ع) یاد جریان حق و باطل و امر به معروف و نهی از منکر است، پس این یک وظیفه است.
وی ادامه داد: کسی که پنجاه سال از عمر خود را در راه امام حسین(ع) گذاشته است، چیزهایی را درک کرده که افراد جوان‌تر هنوز درک نکرده‌اند؛ او که عمر خود را در این راه گذاشته است می‌تواند تشخیص دهد که کدام شاگردش می‌تواند کدام ظرفیت امام حسین(ع) را درک کند و به او بازگو کند و بسیاری از معارف معصومین(ع) سینه به سینه منتقل شده است، یعنی کسی که محرم اهل‌بیت(ع) بوده، یک فرد محرم را پیدا کرده و به او این معارف را سپرده است، لذا این یک وظیفه است که وقتی به معرفتی از امامان معصوم(ع) می‌رسیم، آن‌را به افراد طالب برسانیم و در غیر این صورت، این جریان قطع می‌شود و این شکل شاگرپروری است که آینده به آن نیاز دارد.
پدید آمدن سبک‌های ناپسند
اکبری در رابطه با اشعار سروده شده‌ای که در شأن اهل‌بیت(ع) نیست، اذعان کرد: وقتی برای رشد دادن و ارتقای جریان اهل‌بیت(ع) از هر ابزاری استفاده می‌کنیم، در جامعه این اتفاق رخ می‌دهد، نباید با هر ابزاری به مسئله معصومین(ع) پرداخته شود؛ این ابزار تعریف شده است، گاهی شعری انتخاب می‌شود که وزن و محتوای خاصی ندارد، این بی‌حرمتی نسبت به اهل‌بیت(ع) است، کسی که به عنوان سخنران و مداح به مجلسی وارد می‌شود یک رسالتی دارد که مستنع را به عالی‌ترین درجه معرفتی نسبت به امام معصوم(ع) برساند، حداقل به آن میزان که خودش درک کرده است و هر شب به معرفت مستمعان بیافزاید، اگر محرم هر سال با محرم سال قبل یک سخنران از لحاظ معرفتی فرقی نکند، او دچار کم‌کاری شده است، چرا که هر چقدر امام معصوم صحیح‌تر به مردم معرفی شود، دین مردم نیز دقیق‌تر می‌شود اما با اشعار و مطالب ضعیف مقام معصوم تنزل پیدا می‌کند که این کار غلط و پست است.
حکم امام‌صادق(ع) در رابطه با اشعار نامناسب
وی روایتی را از امام صداق(ع) نقل کرد و گفت: روزی شخصی به امام‌صادق(ع) عرض کرد؛ منزل ما حیاطی دارد که در انتهای آن، مستراح وجود دارد، همسایه ما در خانه خود مطرب می‌آورد و زمانی که ما در مستراح هستیم صدای آن را می‌شنویم، چه باید بکنیم، حضرت در پاسخ فرمودند: کار طهارت تمام شد باید سریع از آن‌جا خارج شوی.
وی ادامه داد: دین اسلام، در مستراح گوش دادن به صدای مطرب را برای ما ممنوع کرده است، آن‌وقت ما در مجالس خود مطرب می‌آوریم و پایین سی‌دی‌ها می‌نویسیم صدای آقای فلانی به سبک فلان خانم و یا فلان آقای خواننده، این درست نیست، ما مخاطب را به جلسه امام حسین می‌آوریم که معرفت امام حسین(ع) را به او آموزش دهیم و همه توجه‌ها به امام حسین(ع) باشد، اما سبک و شعری استفاده می‌شود که توجه‌ها به سمت دیگری می‌رود، این خیانت به‌حساب می‌آید.
وسعت دستگاه امام‌حسین(ع) نباید با بی‌بند و باری اشتباه گرفته شود
حسین اکبری ادامه داد: دستگاه امام حسین(ع) وسیع است اما بی‌بند و بار نیست، بعضی‌ها این وسعت را با بی‌بند و باری و بی‌قیدی اشتباه می‌گیرند، باتوجه حدیث امام حسن عسگری(ع)؛ همه معصومین(ع) کشتی نجات هستند اما کشتی نجات و هدایت امام حسین(ع) بسیار وسیع‌تر و سریع‌تر است، وسعت آن به‌اندازه تمام مخلوقات عالم است، اما این وسعت با بی‌بند و باری و بی‌قیدی نباید اشتباه گرفته شود، در کشتی حضرت نوح(ع) برای خیلی‌ها جا وجود داشت اما پسر حضرت نوح(ع) از کشتی جا ماند چون بی‌قید بود، لذا این از عدم معرفت به دستگاه امام حسین(ع) است که این اتفاقات رخ می‌دهد.
دلیل ماندگاری سبک‌های قدیمی
اکبری دلیل ماندگاری سبک‌های قدیمی را تقوا دانست و خاطرنشان کرد: دلیل ماندگاری سبک‌های قدیمی، وجود تقوا در آن‌ها است، در روز عاشورا هرچقدر سبک‌های مختلف خوانده شود بازهم نوحه‌های قدیمی مانند؛ ای اهل حرم... و یا مکن ای‌صبح طلوع...، خوانده می‌شود، به‌خاطر اینکه این سبک‌ها با دستگاه امام حسین(ع) هم‌خوانی دارد، چراکه قلب مداح و سازنده این سبک با دستگاه امام‌حسین(ع) هم‌خوانی پیدا کرده و کاملاً مطیع دستگاه امام حسین(ع) بوده است، امروزه اتفاقی رخ داده که هرکس می‌خواهد خودش محور باشد و خودش شهرت پیدا کند و همین باعث می‌شود تا خروجی‌های نا پسند پدید آید، مداحان قدیمی توجه خود را بر امام معصوم(ع) داشته‌اند و امامان نیز به برکت می‌دادند.
اصالت در مداحی
وی به اصالت در مداحی پرداخت و گفت: در جریان مداحی چیزی که خواسته شده، اشک است، اشک یک جریان سازنده است، اشک از نظر پزشکی مستقیم از خون گرفته می‌شود، در روایت داریم که قلب آتش می‌گیرد و اشک جاری می‌شود و این آتش گرفتن در روایات آمده است که از قتل امام حسین(ع) آتشی در قلب‌های مؤمنین است که تا روز قیامت و حتی تا ابد ادامه دارد، لذا این اشک اتحاد وجودی بین ما و معصومین(ع) ایجاد می‌کند، حرارت و وجود معصوم(ع) جوششی ایجاد کرده است که باعث این اتحاد می‌شود، شاید در هیچ کدام از آداب عزاداری مانند سینه‌زنی، زنجیرزنی و... این اتحاد برقرار نشود.
اکبری به نکته‌ای در عزاداری اشاره کرد و گفت: در این رابطه یک تخفیف به ما داده شده است؛ در روایت‌ها آمده است که با اینکه اصالت در اشک است اما گریه کن، گریه بیاور و اگر نتوانستید خود را به گریه کردن بزنید حتی اگر از روی ریا باشد، در این جا ریا نیز قبول می‌شود چراکه باعث رونق و گرم شدن مجلس امام حسین(ع) و معصومین(ع) می‌شود.
اولویت برای یک بانو مذهبی چیست؟
حجتالاسلام اکبری، در پایان راجع به اولویت در وظایف بانوان مذهبی مداح بیان کرد: در روایات آمده که یک مستحبی است که نباید انجام داده شود، آن هم مستحبی است که به امر واجب لطمه وارد می‌کند، اگر نماز شب کسی به نماز صبح او لطمه وارد می‌کند، نباید نماز شب را بخواند، در رابطه با اولویت فعالیت‌های بانوان باید توجه شود که امر واجب چیست، نوحه‌سرایی برای امام حسین(ع) یک مستحب تأکید شده است اما رسیدگی و تربیت فرزند و رسیدگی به همسر واجب‌تر است؛ اینکه در ماه محرم هر شب به مداحی پرداخته شود، فرزند، همسر و زندگی او چه می‌شود؟ روایت است که در مسجد نماز خواندن ثواب بسیار زیادی دارد اما در همان روایت داریم برای یک خانم داخل منزل ماندن و نماز خواندن از مسجد آمدن فضیلت بیشتری دارد، زیرا خانم دارای یک حیا است که ممکن است این رفت و آمدها باعث فروپاشی آن حیا شود.
*امیر صالحی
