کاهش آسیب‌های اجتماعی در نتیجه رسیدن به نشاط اجتماعی از مسیر دین
گروه جامعه: وجود نشاط اجتماعی در میان شهروندان یک جامعه، به سلامت روانی و اجتماعی افراد منجر و سبب می‌شود شهروندان از مسیر آسیب‌های اجتماعی به دور نگاه داشته شوند به شرطی که مسیر شادی آفرینی اصیل به درستی از منابع دینی استخراج شده باشد.
در این میان شناخت راه‌های ایجاد نشاط از اهمیت فراوانی برخورداراست، آنچه در غرب بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد شادی‌های آنی و زودگذر است در صورتی که مبانی دینی به دنبال شادی آفرینی‌های پایدار در روح و روان انسان است.
زندگی دنیوی همراه با اضطراب و وابسته به موقعیت است به همین دلیل اسلام با ارائه مفهوم زندگی جاویدان به ارائه هدف می‌پردازد تا فرد بتواند در راستای اهداف کلان خود برنامه‌ریزی و در جریان زندگی قرار گیرد.
زندگی وابسته به زمان در دنیای مادی شادی‌های مقطعی می‌طلبد که اثر ماندگار در روح و روان فرد به جا نمی‌گذارد، در صورتی که داشتن نگاه معنوی و ارتباط با معبود به عنوان یک نیروی حمایت گر سبب تسکین روان و آرامش می‌شود.
در این راستا درصد برآمدیم تا از نظرات جامعه‌شناسانی که با نگاه دین به موضوعات پیرامون جامعه خود می‌نگرند بهره‌مند شویم تا به احصای راهکارهای افزایش نشاط اجتماعی با تمسک به مبانی دینی بپردازیم.
به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمين شمس‌الله مريجی، جامعه شناس و رئیس دانشگاه باقرالعلوم(ع)رفتیم. وی با بیان اینکه در مورد اهمیت شور، نشاط و سرور ۲۵ مرتبه با الفاظ مختلف در قرآن سخن به میان آمده است، گفت: از مجموع شش هزار آیه قرآن کریم، ۵۰۰ مورد آیة الاحکام هستند. در این میان ۲۵ مورد به موضوع شادی و نشاط اختصاص یافته است.
حجت‌الاسلام مریجی یکی از راه‌هایی که سبب ایجاد نشاط پایدار در بستر
جامعه می‌شود را استفاده از رهنمودهای دینی در ارتباطات اجتماعی دانست و گفت: به
طور مثال عدم رعایت احترام و حق پدر و مادر سبب آق والدین می‌شود. در این میان آق
دوست نیز وجود دارد که به واسطه عدم رعایت حق و حقوق دوستان و انجام وظایفی که در
قبال آنان بر دوشمان است رخ می‌دهد.
بداخلاقی‌های اجتماعی نتیجه شادی آفرینی‌هایی که اصالت ندارن
حجت‌الاسلام مریجی با تأکید بر اینکه شادی حقیقی اثر وضعی بر رفتار و گفتار انسان دارد، اظهار کرد: اگر فردی پس از شرکت در مراسمی شاد و یا در ارتباط دوستانه با سایرین احساس نشاط نکند و یا بدخلق و بی‌حوصله باشد باید به ماهیت مراسم و یا ارتباطی که داشته است شک کند، چرا که به طور حتم نتوانسته است شرایط یک شادی حقیقی که در برگیرنده لذت‌های حلال است را برای خود ایجاد کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پیروزمند، عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم با بیان اینکه اسلام نسبت به مفهوم و مقصد شادی نگاه ویژه‌ای دارد، گفت: ابزارها و روش‌های ایجاد شادی که از سوی اسلام تجویز شده است متفاوت با فرهنگ‌های مادی سایر ملل است، به نحوی که در برخی کشورهای غربی شادی اسباب از خود بیخود شدن از شرایط محیط پیرامونی و مقارن با گسست از مسئولیت‌پذیری‌ها محسوب می‌شود. شادی‌های کاذبی که تأثیرات مقطعی دارد همچون رقص و آواز، مواد مخدر، روابط جنسی نامتعارف و ورزش‌های غیراصولی و غیراخلاقی به عنوان راه‌های ایجاد نشاط در برخی جوامع دنبال می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه اگر فرهنگ حاکم بر جامعه، اسلامی شده باشد، برپایی محفل انس با قرآن، ایام ولادت ائمه معصومین(ع) و اعیاد مذهبی، پیشرفت علمی کشور و اعتلای عزت و اقتدار کشور سبب غرور ملی و نشاط اجتماعی می‌شود تصریح کرد: لازمه چنین شرایطی درک فرهنگ اسلامی است.
شوخی‌های حلال را دریابیم
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی مبشری، رئیس پژوهشکده مطالعات معارف اسلامی در تبیین جنبه های نشاط آفرین با اشاره به اینکه اسلام نگرشی جامع و همه جانبه نگر دارد اظهار کرد: لذت‌های حلال و زیبا برای انسان نشاط ایجاد می‌کند. در درون انسان هیجانات و انرژی‌هایی به صورت فطری وجود دارد که اگر تخلیه نشود ممکن است سمت و سوی منفی پیدا می‌کند. تفرج در طبیعت از دیگر راهکارهای ایجاد نشاط و فرح در وجود انسان است که در تعالیم دینی نیز مورد توجه و تأکید قرار گرفته است.
وی شوخی‌های حلال که فارغ از تهمت، استهزا و مسخره کردن باشد را نیز از دیگر راهکارهای ایجاد نشاط خواند و گفت: در سیره پیشوایان دینی برای تمامی ابعاد زندگی انسان الگو وجود دارد به طور مثال تأکید بر ورزش از جنبه‌های برجسته سیره امام علی(ع) است که نشاط و فرح را نیز به دنبال دارد.
غفلت مسئولان فرهنگی در بیان جنبه‌های نشاط‌آفرین اسلام
حجت‌الاسلام والمسلمین صادق گلزاده، معاون فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی از دیگر کارشناسانی بود که پای صحبت‌هایشان نشستیم. وی با تأکید بر اینکه نشاط و شادابی نباید از دایره ایمان خارج شود گفت: نشاط باید به نحوی باشد که زندگی ایمانی را تحت تأثیر خود قرار دهد و بر مدار این نشاط جامعه ایمانی شکل گیرد. یعنی زیر ساخت حکومت اسلامی باید سرزنده ترین و بانشاط ترین شرایط را برای مردم جامعه ایجاد کند چرا که قرآن توصیه به رحمانیت و رحیمیت می‌کند و نشاط ثمره رحمانیت است.
معاون فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با تأکید بر اینکه اسلام از حیث مفاهیم نشاط آفرینی ممتاز و منحصر به فرد است گفت: غفلت در معرفی ابعاد این فرهنگ والا سبب شد، ظرفیت‌های برجسته دین اسلام در نشاط‌آفرینی کمتر مورد توجه قرار گیرد.
گلزاده با تأکید بر اینکه جلوه‌های برجسته‌ای از نشاط و شادابی از نگاه اسلام در اجتماع و خانواده وجود دارد اظهار کرد: رعایت حق همسایگی یکی از مواردی است که در مبانی دینی به آن توجه ویژه‌ای شده است. این توجه و رعایت حقوق همسایه سبب رضایتمندی و ایجاد حس آرامش می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد داوری، جامعه شناس، برای تبیین راهکارهای ایجاد نشاط اجتماعی با تمسک به دین به حکمت ۳۹۰ نهج البلاغه اشاره و عنوان کرد: امام علی(ع) می‌فرمایند: انسان با ايمان ساعات شبانه‌روز خود را به سه بخش تقسيم مى‌كند: قسمتى را صرف مناجات با پروردگارش مى‌كند و قسمت ديگرى را براى تأمین معاش و كسب و كار زندگى قرار مى‌دهد و قسمت سوم را براى بهره‌گيرى از لذات حلال و دلپسند مى‌گذارد.
شادی آفرینی با حمایت‌های اجتماعی
وی هدایت شادی در جامعه را با گره گشایی از مشکلات مؤمنان همراه دانست و تصریح کرد: شاد کردن افراد با حمایت‌های اجتماعی، ارائه مشاوره و گره کشایی از مشکلات نیز امکان پذیر است. اگر برای اوقافت فراغت شهروندان برنامه ریزی نکنیم افراد به سوی لذت‌های غیرحلال پیش می‌روند و در چنین شرایطی تغییر دادن ذائقه آنان به سوی لذت‌های حلال سخت و دشوار است. انسانی که حض نفس از امور حلال نبرد نمی‌تواند به درستی تفکر کند، چنین فردی به پیکره جامعه ضربه می‌زند و مسبب ایجاد بداخلاقی و بدرفتاری می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد داوری صله رحم و دید بازدید با دوستان و آشنایان و فامیل را یکی از راه‌های ایجاد نشاط برشمرد و گفت: از این ظرفیت می‌توان با بیان مطالب طنز، ابراز محبت، رفع مشکلات دیگری به بهترین نحو استفاده کرد اما گاهی همین ابزار نشاط آفرین وسیله‌ای برای غیبت و تهمت شده و باب گناه باز می‌شود.
ارتباط امنیت فضای عمومی جامعه و تأثیر آن بر نشاط اجتماعی
حجت‌الاسلام والمسلمین کمال عابدینی، کارشناس دینی به تبیین ارتباط امنیت و آرامش فضای عمومی جامعه و تأثیر آن بر نشاط اجتماعی پرداخت و گفت: پیامبراکرم(ص) می‌فرمایند: «لا خیر فِی الوَطَنِ إلّا مَعَ الأَمنِ وَالسُّرورِ؛ در وطن بدون امنیت و شادمانى، خیرى نیست». در صورت نا‌امن شدن فضای عمومی جامعه میزان نشاط نیز کاهش می‌یابد،
وی گفت: حیا و نجابت می‌تواند به تقویت امنیت اجتماعی کمک کند، به طور مثال وقتی بانویی همراه با خانواده خود برای تفریح به خارج از منزل می‌رود و با محیطی روبرو می‌شود که افراد زیبایی‌های جسمی خود را بی محابا به نمایش گذاشته‌اند از بودن در بستر اجتماع لذت نمی‌برد، بلکه حس ناامنی نسبت فرزند و همسر خود دارد و یا هنگامی که همسر وی خارج از منزل است دچار اضطراب و عدم حس امنیت می‌شود.
این کارشناس دینی وجود آرامش در خانواده را نیز سبب شکل گیری نشاط اجتماعی برشمرد و گفت: وقتی در داخل خانواده هر یک از اعضا به طور صحیح به ایفای نقش و وظایف محوله خود بپردازند آرامش در خانواده حکم فرما می‌شود و افرادی صبور، خوش اخلاق و سرزنده از خانه راهی جامعه می‌شوند که تنش ایجاد نمی‌کنند و در ارتباط با سایر افراد جامعه معقول رفتار می‌کنند.
ضرورت نگاه همه جانبه به نیازهای انسان
به سراغ عماد افروغ، جامعه‌شناس نیز رفتیم. وی بر ضرورت نگاه همه جانبه به نیازهای انسان تأکید و تصریح کرد: انسان در کنار نیاز به معیشیت به عدالت، اخلاق و معنویت نیز دارد. نشاط نیز از جنبه‌های مختلف مادی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی برخوردار است. انبیا و اولیا دنیا را محصور در این حیات جسمانی نمی‌بینند و این نگاه منظومه‌ای آنان به دنیا و آخرت باید بازتابی بر نشاط آفرینی و نشاط خواهی انسان‌ها باشد.
وی با بیان اینکه اسلام دارای جامعیتی است که انسان را از توجه صرف به نشاط اخروی و یا دنیوی و اجتماعی برحذر می‌دارد اظهار دارد: توجه همه جانبه به حقوق انسان که حفظ حیات دنیوی و اخروی وی است می‌تواند الگویی برای شادی آفرینی نیز باشد.
افروغ بر ضرورت توجه به سه سطح مهم تأکید و تصریح کرد: توجه به نیازهای اولیه بشر همچون معیشت، حفظ اعتدال در بین خواسته‌ها و نیازهای دنیوی و اخروی و انفاق و احسان مرتبه عالی حیات بشری برای نشاط و شادی‌آفرینی است. در چنین جامعه‌ای افراد سعادت خود را منوط به سعادت دیگران می‌بینند و این همان وعده الهی و بالاترین فعل اخلاقی است. ولی نگاه به هر یک از این جنبه‌ها به صورت صرف نیز نمی‌تواند راهگشا باشد بلکه نیاز ما نگاه منظومه‌ای به این سه سطح عالی انسانی است.
محمدحسن قدیری ابیانه، استاد دانشگاه از دیگر مصاحبه شوندگان این گزارش بود. وی خواستار توجه بیشتر به برپایی باشکوه مراسم ولادت ائمه اطهار(ع) شد و گفت: این مقاطع زمانی بهترین ظرفیت برای برپایی جشن‌های عمومی در سطح شهر هستند. به همان میزان که برای ایام شهادت امامان معصوم(ع) مراسم عزا برپا می‌شود باید به ایام ولادت و اعیاد مذهبی نیز توجه داشت.
برخی مداحان در ایجاد لحن شاد با مشکل روبرو هستند
وی ادامه داد: در برخی موارد مداحان حتی در مراسم‌های ولادت ائمه اطهار(ع) نیز روضه خوانی می‌کنند، در صورتی که بیان هر نکته‌ای زمانی مناسب را می‌طلبد. این گونه افراط‌ها به جامعه و افراد و عقاید دینی جوانان لطمه وارد می‌کند. برخی مداحان در ایجاد لحن شاد با مشکل روبرو هستند.
قدیری ابیانه ازدواج در زمان مناسب و بهره‌مندی از لذایذ زندگی مشترک را یکی از راهکارهای ایجاد نشاط اجتماعی انداخت و گفت: تأخیر در امر ازدواج نه تنها نشاط فردی را دچار خدشه می‌کند بلکه آسیب‌های اجتماعی و بروز مفاسد را نیز به دنبال دارد.
با توجه به نظرات یاد شده می‌توان چنین نتیجه گرفت که شادی، از مهم ترین احساسات و نیازهای بشر به شمار می‌رود، در این میان اسلام نه تنها این احساسات را سرکوب نمی کند، بلکه بر اساس برخی آیات و روایات آن را امری ضروری می‌داند، اگر چه برای آن حد و مرز و خطوط قرمزی قائل شده است تا به نتیجه مطلوب که ایجاد حس رضایت حقیقی در افراد است منجر شود.
در این میان وظیفه مسئولان و رسانه‌ها بیش از سایرین در زمینه ایجاد زمینه‌های نشاط آفرینی خودنمایی می‌کند، چرا که نه تنها با ایجاد شادی‌های حلال اجتماعی بستر سلامت روانی افراد را ایجاد می‌کنند بلکه در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی نیز گام برمی‌دارند.
