نگاهی به یک پژوهش پیرامون نسخ کهن مصحف شریف

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، کتاب «قرآن‌های عصر اموی» که در بیست‌و‌سومین دوره جایزه جهانی کتاب سال اثر برگزیده حوزه مطالعات قرآنی و تاریخ کتابت قرآن شد، پژوهشی سترگ و قابل اعتنا پیرامون کهن‌ترین نسخ مصحف شریف است.

اين کتاب به بررسی جوانب مختلف تاريخ‌گذاری، مصحف‌شناسی، نگارش، رسم‌الخط، تنوع کاتبان، علائم وقف و ابتدا، بسمله، قرائات مختلف، تذهيب، سرسوره‌ها و ساير ويژگی‌های کهن‌ترين مصاحف موجود از قرآن در جهان امروز می‌پردازد.

مهم‌ترين مصحف‌های مورد بررسی در این اثر، مصحف‌های «پاریس ـ پترزبورگ»، «صنعاء»، «اموی دمشق»، «اموی فسطاط» و «اموی صنعاء» و نیز «مصحف کتابخانه‌ بريتانيا» است. ضمن اینکه به مخطوطات کتابخانه ملی فرانسه و کتابخانه‌ ملی روسيه در سن‌پترزبورگ پرداخته است.

در این اثر ديگر برگ‌نوشته‌های کهن باقی‌مانده در دارالمخطوطات مسجد جامع صنعاء و چندين مصحف و قطعه‌ قرآنی از «استانبول»، «فسطاط» و «قيروان» نیز دیده می‌‌شود.

فرانسوا دروش، نویسنده کتاب در این اثر کوشیده تاريخ‌گذاری روشنی از تمام تغييرات و تحولات صورت گرفته بر اين متون ارائه دهد و در اين راه ترکیبی از فنون مختلف از جمله خط‌شناسی، تاريخ هنر، نسخه‌شناسی، کتيبه‌شناسی و سير تحول رسم‌الخط قرآنی را به کارمی‌گيرد.

وی همچنان ــ و البته با اندکی تفاوت نسبت به رویکرد عموم تجدیدنظرطلبان ــ به روش متداول آزمایش کربن 14 برای تشخیص طول عمر قطعات کهن در باستان‌شناسی چندان روی خوش نشان نمی‌دهد و می‌کوشد برخی تاریخ‌گذاری‌های انجام گرفته بر این پایه از سوی بهنام صادقی، کریستیان ربن و دیگران در مورد پوست‌نوشته‌های کهن قرآنی صنعاء را کم‌اهمیت جلوه دهد.

فرانسوا دروش اسلام‌پژوه، مورخ و نسخه‌شناس متون عربی و محقق در حوز‌ه‌ مخطوطات کهن قرآنی در 1978 ديپلم مطالعات عالي در زمينه‌ مصرشناسی و دکترای تاريخ خود را در سال 1987 از دانشگاه سوربن دريافت کرد.

پس از سال‌ها عضويت در شماری از مهم‌ترين مراکز علمی و پژوهشی در اروپا و خاورميانه، موفق شد در سال 2014 ميلادی برای نخستين بار کرسی مطالعات تاريخ قرآن را در کلژ دوفرانس تاسيس کند که خود تاکنون عهده‌دار اين سمت بوده است.

مترجمان این اثر مرتضی کریم‌نیا و آلاء وحیدنیا در برگردان کتاب هم نهایت دقت خود را در معادل‌یابی و برگردان دقیق اصل کتاب به‌کار گرفته‌اند و هم کوشیده‌اند تا حد امکان با ساده‌سازی برخی جملات پیچیده و بلند مؤلف، خواننده‌ فارسی و اهل فن را در رسیدن مقصود وی یاری کنند.

یادآور می‌شود در بیست و سومین دوره جایزه جهانی کتاب سال از میان بیش از دو هزار عنوان كتاب شناسایی شده با موضوعات مختلف مطالعات اسلامی و مطالعات ایرانی، 252 اثر در دو بخش مذکور از سوی بیش از 94 داور ایرانی و خارجی مورد ارزیابی قرار گرفت و سرانجام از بین 36 اثر راه یافته به مرحله پایانی با مشورت هیئت علمی داوران، 10 کتاب به عنوان آثار برگزیده این دوره معرفی شد که «قرآن‌های عصر اموی» نوشته فرانسوا دروش به عنوان اثر برگزیده در بخش «مطالعات قرآنی و تاریخ کتابت قرآن» انتخاب و معرفی شد.