سیره اقتصادی معصومین(ع)/ علی‌اکبری تشریح کرد:
شیوه نظارتی علی(ع) بر رفتار اقتصادی کارگزاران
گروه اقتصاد: علی‌اکبری اظهار کرد: بخشی از نظارت حضرت علی(ع) بر عملکرد اقتصادی کارگزاران خود به صورت علنی و بخشی به صورت مخفیانه بود؛ ایشان دارای مأمورانی بودند که از این طریق کارگزاران خود را زیر نظر می‌گرفتند و در نهایت اگر لازم بود وی را عزل می‌کردند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در هفته‌های اخیر موضوع فیش‌های حقوقی نجومی، موجی از واکنش‌ها در میان مردم و برخی از مسئولان را در پی داشت؛ به گونه‌ای که موجبات سخنان صریح رهبر معظم انقلاب علیه چنین وضعیتی و اخلاق اشرافی که در میان برخی مسئولان وجود دارد را فراهم کرد.
چنین وضعیتی در نحوه استفاده از بیت‌المال از جانب مسئولان باعث برکناری و استعفای تعدادی از مدیران اقتصادی کشور شد اما مسلما چنین دستمزدهایی از جانب برخی مسئولان در یک کشور اسلامی می‌تواند آثار و تبعات ناخوشایندی را در پی داشته باشد؛ موضوعی که قطعا در تاریخ اسلام و در سیره اقتصادی معصومین(ع) جایگاهی نداشته و مورد شدیدترین برخوردها از جانب ائمه(ع) واقع شده است.
برای بررسی سیره اقتصادی حضرت علی(ع) و نحوه استفاده ایشان از بیت‌المال در دوران خلافت، با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین علی‌اکبری، پژوهشگر سیره معصومین(ع) گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که وی در این‌باره می‌گوید: امیرالمؤمنین علی(ع) در عرصه‌اقتصادی دارای زندگی دوگانه‌ای بوده و در مقطعی از زندگی خود بسیار تهیدست و در برخی مواقع در مضیقه بودند به گونه‌ای که گاهی ناچار بودند برای تأمین خوراک خود و عیال خود، برای دیگران اجیر شوند.
زندگی در فقر و تنگدستی
وی ادامه داد: در روایت آمده است که آن حضرت شبی را تا صبح برای یک یهودی اجیر شدند تا نخلستان آن شخص را آبیاری کرده و در مقابل هر دبه آبی که کشیده می‌شود یک دانه خرما بگیرند و زندگی خود را بگذراند. حتی گاهی بوده است که آن حضرت از شدت گرسنگی، سنگ به شکم خود می‌بستند.
علی اکبری افزود: این مسئله صراحت داشته و وجه دیگری ندارد. هرچند گاهی اوقات بستن سنگ به شکم برای خودسازی بوده است اما براساس روایات براثر شدت گرسنگی سنگ به شکم خود می‌بستند. هرچند این مسئله برای بسیاری تعجب‌آور است که سنگ چگونه چنین تأثیری دارد و مانع گرسنگی می‌شود اما باید گفت آن موقع چنین چیزی در نزد اعراب رسم بوده است که اگر کسی بسیار گرسنه می‌شد بر شکم خود سنگ می‌بست.
بستن سنگ به شکم برای رفع گرسنگی
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) تأکید کرد: در روایات آمده است سنگی به نام سنگ قناعت وجود داشته است که آن را بر شکم خود می‌بستند و از نظر علمی هم ثابت شده است که سنگ‌ها چنین خواصی را دارند. خود آن حضرت هم در جایی به صراحت فرموده‌اند که در زمان پیامبر(ص) از شدت گرسنگی، سنگ به شکم خودم می‌بستم اما اکنون میزان ثروتم به حدی رسیده است که می‌توانم همه بنی‌هاشم را تأمین کنم یا صدقه اموال من، همه بنی‌هاشم را کفایت می‌کند.
وی ادامه داد: چنین مسئله‌ای نشان‌دهنده زندگی اقتصادی دوگانه ایشان و فقر و برخورداری از نعمت توسط ایشان بوده است. زمانی توسط طلحه و زبیر شایع شده بود که ایشان بسیار فقیر هستند. چنین اقدامی زمینه سیاسی هم داشت تا فقرا را از حضرت علی(ع) دور کرده و به سوی معاویه بکشانند. حضرت علی تا چنین مسئله‌ای را متوجه شد دستور داد که همه غلات مزارع را جمع کرده و آنچه به عنوان صدقه پرداخت می‌کردند را تا آخر سال نگه داشته و آنگاه به فقرا پرداخت کنند.
استفاده از اموال و ذخایر شخصی در دوران خلافت
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) ادامه داد: وقتی این ثروت جمع‌آوری شده و به سکه تبدیل شد، حضرت علی(ع) به دنبال طلحه و زبیر فرستادند و آنان با دیدن این صحنه بسیار تعجب کرده و از سخن خود عقب نشستند.
علی‌اکبری اظهار کرد: حضرت علی(ع) بعد از دوران خلافت، با وجود اینکه این همه ثروت و باغ و مزارع وجود داشت اما از ذخیره قبل از دوران خلافت استفاده می‌کردند. هنگامی‌که قصد داشتند از بصره به کوفه رفته و در آنجا حکومت تشکیل دهند به مردم بصره فرمودند که من با همین غلام و مرکبی که دارم، حکومتم را تشکیل می‌دهم، اگر در پایان حکومتم مشاهده کردید که چیزی غیر از این برای خودم ذخیره کرده‌ام، بدانید که من خائن هستم.
نظارت شدید حضرت علی(ع) بر کارگزاران
وی گفت: حضرت علی(ع) در جایی دیگر به لباس خود اشاره کردند و فرمودند به خدا قسم این پیراهنی که بر تن دارم دستبافت عیال من بوده و از بیت‌المال نیست. حتی فرموند تا زمانی که در مدینه نخلی دارم از بیت‌المال شما استفاده نخواهم کرد. البته حضرت علی(ع) از بیت‌المال دارای سهمی بودند اما همواره آن سهم را در اختیار فقرا و نیازمندان قرار می‌دادند و خودشان از ذخیره قبل از خلافت استفاده می‌کردند.
وی ادامه داد: کارگزاران و مسئولان حکومت ایشان باید تأمین می‌شدند اما ایشان نظارت شدیدی بر آنان داشتند تا دچار فسادی نشوند. بخشی از این نظارت به صورت علنی و بخشی به صورت مخفیانه بود. حضرت علی(ع) دارای جاسوسانی بودند که از این طریق کارگزاران خود را زیر نظر می‌گرفتند و اگر متوجه می‌شدند که کارگزاری به اموال بیت‌المال دست برده یا سوء‌استفاده‌ای می‌کردند فورا آن شخص را احظار کرده و یا به وی نامه می‌نوشتند و در نهایت اگر لازم بود وی را عزل می‌کردند.
توصیه‌هایی به مالک اشتر
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) در پاسخ به این پرسش که وضعیت دستمزد خود ایشان و کارگزاران آن حضرت در دوران خلافت چگونه بود؟ اظهار کرد: در زمان خلیفه اول رسم نبود که خلیفه و حاکم دستمزد و حقوقی داشته باشد اما در نهایت قرار شد که خلیفه هم درآمدی داشته باشد تا زندگی وی در حد کفاف تأمین شود. در زمان خلیفه اول این اتفاق رخ داد اما همانگونه که عرض کردم حضرت علی(ع) همانند دیگران از بیت‌المال سهمی داشتند اما در اختیار فقرا قرار می‌دادند و از آن استفاده نمی‌کردند.
علی‌اکبری در پایان گفت: کارمندان ایشان هم از لحاظ مالی تأمین می‌شدند و حتی در نهج‌البلاغه آمده است که به مالک اشتر می‌‌فرمایند: اول کارگزارانت را تأمین کرده و بعدا از وی کاری را طلب کن. حتی ایشان برای مسئولان قضایی، حقوق بالاتری را در نظر گرفته بودند که چشم طمع به مال دیگران نداشته باشند، به انحراف کشیده نشده و دچار فساد مالی نشود و ای کاش این توفیق به وجود بیاید که هر کارگزاری در هر جایی تصمیم‌گیرنده است چنین عمل کرده و فسادهایی که هر از گاهی شاهد آن هستیم کمتر شود.
چنین وضعیتی در نحوه استفاده از بیت‌المال از جانب مسئولان باعث برکناری و استعفای تعدادی از مدیران اقتصادی کشور شد اما مسلما چنین دستمزدهایی از جانب برخی مسئولان در یک کشور اسلامی می‌تواند آثار و تبعات ناخوشایندی را در پی داشته باشد؛ موضوعی که قطعا در تاریخ اسلام و در سیره اقتصادی معصومین(ع) جایگاهی نداشته و مورد شدیدترین برخوردها از جانب ائمه(ع) واقع شده است.
برای بررسی سیره اقتصادی حضرت علی(ع) و نحوه استفاده ایشان از بیت‌المال در دوران خلافت، با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین علی‌اکبری، پژوهشگر سیره معصومین(ع) گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که وی در این‌باره می‌گوید: امیرالمؤمنین علی(ع) در عرصه‌اقتصادی دارای زندگی دوگانه‌ای بوده و در مقطعی از زندگی خود بسیار تهیدست و در برخی مواقع در مضیقه بودند به گونه‌ای که گاهی ناچار بودند برای تأمین خوراک خود و عیال خود، برای دیگران اجیر شوند.
زندگی در فقر و تنگدستی
وی ادامه داد: در روایت آمده است که آن حضرت شبی را تا صبح برای یک یهودی اجیر شدند تا نخلستان آن شخص را آبیاری کرده و در مقابل هر دبه آبی که کشیده می‌شود یک دانه خرما بگیرند و زندگی خود را بگذراند. حتی گاهی بوده است که آن حضرت از شدت گرسنگی، سنگ به شکم خود می‌بستند.
علی اکبری افزود: این مسئله صراحت داشته و وجه دیگری ندارد. هرچند گاهی اوقات بستن سنگ به شکم برای خودسازی بوده است اما براساس روایات براثر شدت گرسنگی سنگ به شکم خود می‌بستند. هرچند این مسئله برای بسیاری تعجب‌آور است که سنگ چگونه چنین تأثیری دارد و مانع گرسنگی می‌شود اما باید گفت آن موقع چنین چیزی در نزد اعراب رسم بوده است که اگر کسی بسیار گرسنه می‌شد بر شکم خود سنگ می‌بست.
بستن سنگ به شکم برای رفع گرسنگی
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) تأکید کرد: در روایات آمده است سنگی به نام سنگ قناعت وجود داشته است که آن را بر شکم خود می‌بستند و از نظر علمی هم ثابت شده است که سنگ‌ها چنین خواصی را دارند. خود آن حضرت هم در جایی به صراحت فرموده‌اند که در زمان پیامبر(ص) از شدت گرسنگی، سنگ به شکم خودم می‌بستم اما اکنون میزان ثروتم به حدی رسیده است که می‌توانم همه بنی‌هاشم را تأمین کنم یا صدقه اموال من، همه بنی‌هاشم را کفایت می‌کند.
وی ادامه داد: چنین مسئله‌ای نشان‌دهنده زندگی اقتصادی دوگانه ایشان و فقر و برخورداری از نعمت توسط ایشان بوده است. زمانی توسط طلحه و زبیر شایع شده بود که ایشان بسیار فقیر هستند. چنین اقدامی زمینه سیاسی هم داشت تا فقرا را از حضرت علی(ع) دور کرده و به سوی معاویه بکشانند. حضرت علی تا چنین مسئله‌ای را متوجه شد دستور داد که همه غلات مزارع را جمع کرده و آنچه به عنوان صدقه پرداخت می‌کردند را تا آخر سال نگه داشته و آنگاه به فقرا پرداخت کنند.
استفاده از اموال و ذخایر شخصی در دوران خلافت
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) ادامه داد: وقتی این ثروت جمع‌آوری شده و به سکه تبدیل شد، حضرت علی(ع) به دنبال طلحه و زبیر فرستادند و آنان با دیدن این صحنه بسیار تعجب کرده و از سخن خود عقب نشستند.
علی‌اکبری اظهار کرد: حضرت علی(ع) بعد از دوران خلافت، با وجود اینکه این همه ثروت و باغ و مزارع وجود داشت اما از ذخیره قبل از دوران خلافت استفاده می‌کردند. هنگامی‌که قصد داشتند از بصره به کوفه رفته و در آنجا حکومت تشکیل دهند به مردم بصره فرمودند که من با همین غلام و مرکبی که دارم، حکومتم را تشکیل می‌دهم، اگر در پایان حکومتم مشاهده کردید که چیزی غیر از این برای خودم ذخیره کرده‌ام، بدانید که من خائن هستم.
نظارت شدید حضرت علی(ع) بر کارگزاران
وی گفت: حضرت علی(ع) در جایی دیگر به لباس خود اشاره کردند و فرمودند به خدا قسم این پیراهنی که بر تن دارم دستبافت عیال من بوده و از بیت‌المال نیست. حتی فرموند تا زمانی که در مدینه نخلی دارم از بیت‌المال شما استفاده نخواهم کرد. البته حضرت علی(ع) از بیت‌المال دارای سهمی بودند اما همواره آن سهم را در اختیار فقرا و نیازمندان قرار می‌دادند و خودشان از ذخیره قبل از خلافت استفاده می‌کردند.
وی ادامه داد: کارگزاران و مسئولان حکومت ایشان باید تأمین می‌شدند اما ایشان نظارت شدیدی بر آنان داشتند تا دچار فسادی نشوند. بخشی از این نظارت به صورت علنی و بخشی به صورت مخفیانه بود. حضرت علی(ع) دارای جاسوسانی بودند که از این طریق کارگزاران خود را زیر نظر می‌گرفتند و اگر متوجه می‌شدند که کارگزاری به اموال بیت‌المال دست برده یا سوء‌استفاده‌ای می‌کردند فورا آن شخص را احظار کرده و یا به وی نامه می‌نوشتند و در نهایت اگر لازم بود وی را عزل می‌کردند.
توصیه‌هایی به مالک اشتر
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) در پاسخ به این پرسش که وضعیت دستمزد خود ایشان و کارگزاران آن حضرت در دوران خلافت چگونه بود؟ اظهار کرد: در زمان خلیفه اول رسم نبود که خلیفه و حاکم دستمزد و حقوقی داشته باشد اما در نهایت قرار شد که خلیفه هم درآمدی داشته باشد تا زندگی وی در حد کفاف تأمین شود. در زمان خلیفه اول این اتفاق رخ داد اما همانگونه که عرض کردم حضرت علی(ع) همانند دیگران از بیت‌المال سهمی داشتند اما در اختیار فقرا قرار می‌دادند و از آن استفاده نمی‌کردند.
علی‌اکبری در پایان گفت: کارمندان ایشان هم از لحاظ مالی تأمین می‌شدند و حتی در نهج‌البلاغه آمده است که به مالک اشتر می‌‌فرمایند: اول کارگزارانت را تأمین کرده و بعدا از وی کاری را طلب کن. حتی ایشان برای مسئولان قضایی، حقوق بالاتری را در نظر گرفته بودند که چشم طمع به مال دیگران نداشته باشند، به انحراف کشیده نشده و دچار فساد مالی نشود و ای کاش این توفیق به وجود بیاید که هر کارگزاری در هر جایی تصمیم‌گیرنده است چنین عمل کرده و فسادهایی که هر از گاهی شاهد آن هستیم کمتر شود.
مطالب مرتبط
مهدی
| 
۱۳۹۹/۰۸/۱۲ - ۱۶:۱۰
پاسخ
سلام . نوشتار خوبی بود لطفا منابع این نوشتار را هم بنویسید. با تشکر 
