آموزش عمومی قرآن ویژه یک مرکز نیست/ معلم زبده؛ نیاز مؤسسات قرآنی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، همانطور که می‌دانیم، آموزش عمومی قرآن کریم در سطح کشور از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در گذشته آموزش قرآن کریم در کشور به صورت کاملاً سنتی و یا نهایتاً در سطح مساجد و زیر نظر برخی از افراد خاص صورت می‌گرفت.

با به وجود آمدن مؤسسات قرآنی در کشور به نظر می‌رسید که بحث آموزش عمومی قرآن کریم در کشور به شیوه‌ای جدیدتر مطرح شده است و با ایجاد این مراکز امید آن می‌رود که آموزش عمومی قرآن کریم به صوورت گسترده در دستور کار مؤسسات قرار گیرد.

اما تا به حال مؤسسات قرآنی در زمینه آموزش عمومی تا چه میزان موفق بوده‌اند و یا اینکه در این زمینه موفقیت چندانی به دست نیامده است؟، از موضوعاتی است که می‌توان به صورت مشخص به آن پرداخت که با وجود این همه مؤسسه قرآنی که در کشور مجوز دریافت کرده و فعالیت می‌کنند، آیا آموزش عمومی قرآن کریم در سطح مطلوبی قرار دارد یا خیر؟.

بنابراین، یکی از موضوعات مهمی که در زمینه آموزش عمومی قرآن کریم در سطح جامعه می‌توان به آن پرداخت، بررسی نقش و تأثیر مؤسسات قرآنی در امر آموزش عمومی قرآن است. رسیدن به نتیجه مطلوب در زمینه تأثیر مؤسسات قرآنی در آموزش عمومی قرآن و اینکه این تأثیر در جامعه تا چه حد و آیا اثر آن ملموس است، نیاز به بررسی و واکاوی دقیق دارد.

در گزارشی که چندی پیش در این زمینه ارائه شد، ابتدا به سراغ تعدادی از فعالان و صاحبان مقام و رتبه در جامعه قرآنی رفته و با هر یک از ایشان در رابطه با موضوع تأثیر مؤسسات قرآنی در آموزش عمومی قرآن به گفت‌و‌گو پرداختیم. این بار برای بررسی و واکاوی این موضوع مهم که نقش مؤسسات قرآنی در آموزش عمومی قرآن تاکنون چگونه بوده و میزان این تأثیر چقدر بوده است، به سراغ برخی از مدیران قرآنی کشور رفته‌ایم و پاسخ‌های ایشان در این زمینه را خواستار شدیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین قهرمان‌نژاد، رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان تهران در گفت‌و‌گو با ایکنا با بیان اینکه هدف از تأسیس مؤسسات و خانه‌های قرآنی، سامان دادن به حرکت‌های مردمی در آموزش قرآن است، اظهار کرد: برگزاری کلاس‌های قرآنی حرکت مردمی است و مردم خود در این میدان پا به عرصه گذاشته و آموزش‌های قرآنی را پیش می‌برند.

وی ادامه داد: افراد برای تأسیس مؤسسات قرآنی باید شرایطی را در زمینه آموزش قرآن به‌ویژه آموزش عمومی قرآن داشته باشند که این شرایط باید در زمان اعطای مجوز احراز شود و هنگامی که این شرایط احراز شد، افراد اجازه دارند که به آموزش عمومی قرآن بپردازند و همه این‌ امور بر اساس ضوابط و مقررات انجام می‌شود.

قهرمان‌نژاد در ادامه با اشاره به اینکه مؤسسات قرآنی در آموزش عمومی قرآن مؤثر هستند، تصریح کرد: باید با استفاده از روش‌های مختلف جلسات آموزش مردمی ـ قرآنی که بسیار ریشه‌دار هستند را حفظ کنیم که یکی از این روش‌ها، اعطای مجوز به مؤسسات قرآنی است تا بتوانند در خانه‌ها و یا در مراکز مختلف به آموزش قرآن بپردازند.

رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان تهران در ادامه با اشاره به اینکه مؤسسات قرآنی در این زمینه مؤثر هستند، اظهار کرد: البته در این راه نواقصی نیز وجود دارد که باید رفته رفته از میان برداشته و شرایط برای تأثیر بیشتر مؤسسات در زمینه آموزش عمومی قرآن کریم بهینه شود.

در ادامه نیز مهدی شکری، معاون پژوهش سازمان دارالقرآن الکریم در این رابطه به ایکنا گفت: مؤسسات قرآنی قطعاً می‌توانند در آموزش عمومی قرآن مؤثر باشند به‌دلیل اینکه اصولاً بدنه مردمی و بافت اجتماعی مهمترین تأثیرات را می‌توانند در این زمینه داشته باشند.

وی ادامه داد: همانطوری‌ که در حوزه‌های دیگر مانند بحث محرم و صفر و اهل بیت(ع)، وقتی مردم با سرمایه‌گذاری و عشق و علاقه خود ورود پیدا کردند و علیرغم اینکه حتی وابسته به نظام دولتی باشند توانستند این جریان را ایجاد کنند، قطعاً این اتفاق می‌تواند در مؤسسات قرآنی نیز رخ دهد.

شکری در ادامه تصریح کرد: البته تعداد این مؤسسات با توجه به کلیت کشور ما هنوز به حدنصاب لازم نرسیده و هنوز خیلی فاصله داریم. خیلی از این‌ مؤسسات نیز نوپا هستند و هنوز بنیه‌های لازم را ندارند و نیاز به هدایت و حمایت‌های به‌ویژه نرم‌افزاری دارند.

معاون پژوهش سازمان دارالقرآن الکریم اظهار کرد: اصولاً اگر این اتفاق بیوفتد و حمایت‌های لازم انجام شود، این امکان وجود دارد که نقش تأثیرگذار مؤسسات آشکارتر شود. البته اینکه مؤسسات تاکنون چقدر مؤثر بوده‌اند یا نه، نیاز به تحقیق میدانی دارد ولی زحمت تمام کسانی که علیرغم همه افت و خیزها در این عرصه ورود پیدا کرده‌اند و عاشقانه کار می‌کنند، قطعاً ارزشمند است.

شکری در ادامه سخنان خود در این زمینه تصریح کرد: در بحث آموزش عمومی قرآن کریم شاید نیاز به امکانات ویژه و سختی نباشد و مؤسسات قرآنی می‌توانند با کمترین امکانات نیز در این حوزه ورود پیدا کنند.

معاون پژوهش سازمان دارالقرآن الکریم گفت: مهمترین عنصر در این مسئله بحث معلم قرآن است. اگر مؤسسات قرآنی معلمان قرآن زبده و علاقه‌مندی در اختیار داشته باشند، می‌توانند با کمترین کمک در حوزه آموزش عمومی نقش مهمی را ایفا کنند.

هچنین، حجت‌الاسلام والمسلمين حميدرضا مطهريان، مديرعامل مؤسسه مهد قرآن جوادالائمه(ع) يزد نیز در گفت‌و‌گو با ایکنا در رابطه با نقش مؤسسات قرآنی در آموزش عمومی قرآن با بیان اینکه صد در صد از خروجی‌های قرآنی محصول فعالیت‌های مؤسسات است، گفت: حتی دولتی‌هایی که کار قرآنی انجام می‌دهند، مخاطبانشان افرادی هستند که خمیرمایه‌شان از مؤسسات است.

وی با اشاره به اینکه خود تجربه بیست و چند ساله در اداره یک مؤسسه قرآنی ـ مردمی دارد، افزود: شاید 90درصد از برندگان مسابقات آموزش و پرورش در استان یزد،‌ رتبه‌های اول تا چهارم استانی و حتی برخی از رتبه‌های کشوری، نوجوانان و جوانانی بودند که در مؤسسه ما فعالیت می‌کردند.

مطهریان با بیان اینکه علت این امر این است که مؤسسات با کمترین هزینه بیشترین خروجی و بهره‌وری را دارند، تصریح کرد: اگر به یک مؤسسه‌ای یک واحد پول دهیم، 10 واحد خروجی خواهیم داشت و آن 9 واحد را نیز با عشق و ایثار و صرفه‌جویی و جذب منابع دیگر تأمین می‌کند و اگر به یک واحد دولتی 10 واحد پول دهیم، یک واحد هم خروجی نخواهد داشت و این تجربه‌ای است که در این چند سال کسب کرده‌ام.

وی در ادامه با بیان اینکه اگر بخواهیم فرمایش مقام معظم رهبری در بحث تربیت 10 میلیون حافظ قرآنی را تحقق بخشیم، باید این امر را به مؤسسات سپرده و به آن اعتماد و نظارت کنیم، افزود: اگر بخواهیم هر فعالیت و کار قرآنی به سرانجام برسد، باید این کار به مؤسسات واگذار شود و البته نظارت نیز صورت گیرد و اگر بخواهیم جامعه را قرآنی کنیم باید مؤسسات را تأمین کنیم.

مديرعامل مؤسسه مهد قرآن جوادالائمه(ع) يزد در پایان با اشاره به نقش مؤسسات و جلسات قرآن عمومی تصریح کرد: به نظر بنده جلسات قرآن مساجد نیز شعبه‌ای از مؤسسات است یعنی نمی‌توانیم این‌ها را از هم جدا کنیم چراکه در این جلسات نیز روحیه و علاقه و عشق مردمی وجود دارد و بخشی از آن‌ها به نحوی وصل به مؤسسات هستند و آثار خاص خود را دارند.

در ادامه این گزارش زهره ایزدبخش، کارشناس آموزش اداره امور قرآنی استان بوشهر نیز در گفت‌و‌گو با ایکنا در زمینه نقش مؤسسات قرآنی کشور در آموزش عمومی قرآن بیان کرد: آموزش عمومی قرآن ویژه یک مرکز نیست. ما باید آن‌طور عمل کنیم که تمام اقشار جامعه که هم‌اکنون دست‌اندرکار کارهای قرآنی هستند، بتوانند مسئولیت خطیر آموزش عمومی قرآن را برعهده داشته باشند.

کارشناس آموزش اداره امور قرآنی استان بوشهر در ادامه تصریح کرد: مراکز قرآنی ما طبیعتاً می‌توانند خیلی بهتر این مأموریت را انجام دهند و همچنین، از نظر کارهای تخصصی در حوزه قرآن نیز می‌توانند خیلی اثرگذار باشند.

وی با بیان اینکه در استان بوشهر، 40 مؤسسه، 150 خانه قرآن روستایی و 30 خانه قرآن شهری در حال فعالیت هستند، گفت: نقش مؤسسات در آموزش عمومی قرآن زیاد است. یکی از بازوهای کاری ما در استان بوشهر به‌ویژه در زمینه آموزش عمومی، مؤسسات قرآنی هستند که می‌توانند مسئولیت آموزش عمومی را برعهده گیرند که اگر این مؤسسات با ما همکاری نکنند، نمی‌توانیم اهداف خود در زمینه آموزش قرآن را پیش ببریم.

همچنین، عادل مهدوی، مدیر مؤسسه قرآنی حسین‌بن‌ علی(ع) تبریز نیز در این زمینه به ایکنا گفت: نقشی را که مؤسسات قرآنی هم‌اکنون ایفا می‌کنند، به سمت و سوی تخصصی کردن جلسات است به‌ویژه جلساتی که در طول هفته برگزار می‌شود.

مدیر مؤسسه قرآنی حسین‌بن‌ علی(ع) تبریز ادامه داد: برخی برنامه‌ها را فرصت نمی‌شد تا در جلسات عمومی پیاده کرد که با ایجاد این مؤسسات قرآنی توانستیم این جلسات را به سمت تخصصی‌تر شدن سوق و حرکت دهیم.

وی در ادامه با بیان اینکه به لحاظ آموزش عمومی مؤسسات می‌توانند جلسات عمومی را به صورت فوق‌العاده برگزار کنند و به سمت تخصصی شدن هرچه بیشتر حرکت کنند،‌ تصریح کرد: در شهر تبریز که به نوعی می‌توان قطب قرآنی در کشور است، چند سالی است که اکثر مسئولان قرآنی تصمیم گرفته‌اند تا با تشکیل مؤسسات قرآنی، آموزش عمومی را در سطح استان آذربایجان شرقی ترویج دهند.

 در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌محمد رضائی، رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان یزد نیز در این باره در گفت‌و‌گو با ایکنا اظهار کرد: اگر نگاهی به زمانی که اصلاً مؤسسه قرآنی نداشتیم، داشته باشیم یعنی زمانی که سازمان تبلیغات اسلامی به این موضوع ورود نکرده بود و یا اگر هم مؤسسه‌ای وجود داشت، تنها چند مؤسسه بود که در کشور به‌عنوان مؤسسه فرهنگی مشغول به فعالیت بودند، در اینصورت به اهمیت وجود مؤسسات پی می‌بریم.

وی ادامه داد: در آن زمانی که مؤسسات قرآنی تشکیل نشده بودند و سازمان تبلیغات اسلامی کلاس‌های قرآنی را به‌ویژه در زمینه آموزش عمومی تشکیل می‌داد، فعالیت زیادی انجام می‌شد اما در حد توان سازمان بود و بیشتر امکان‌پذیر نبود ولی هم‌اکنون با توجه به اینکه در هر گوشه و کنار شهر یک مؤسسه قرآنی و یا در هر روستایی یک خانه قرآن روستایی وجود دارد، فعالیت‌های فراوان قرآنی در کشور در حال انجام است.

رضائی در ادامه با بیان اینکه این مؤسسات بدون هیچ چشم‌داشتی مشغول به فعالیت هستند، اظهار کرد: اگر با نگاه دیگری بخواهیم عنوان کنیم، در گذشته که سازمان تبلیغات در این زمینه فعالیت می‌کرد، حتما باید بودجه‌ای می‌رسید تا کلاسی قرآنی تشکیل شود ولی هم‌اکنون مؤسسات قرآنی نگاهشان به این نیست که بودجه برسد و این است که مؤسسات قرآنی و خانه‌های قرآن در این قضیه موفق هستند.

رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان یزد در پایان تصریح کرد: یکی از بزرگترین و مهمترین کارهایی که سازمان تبلیغات اسلامی در این مدت زمان که از عمر سازمان دارالقرآن الکریم می‌گذرد، انجام داده، همین راه‌اندازی مؤسسات قرآنی و خانه‌های قرآنی است.

همچنین، سیدعباس حسینی، مدیرعامل مؤسسه قرآنی تعلیم الذکر الحکیم استان کردستان نیز طی سخنانی در مورد نقش مؤسسات قرآنی کشور در آموزش عمومی قرآن اظهار کرد: مؤسسات قرآنی در آموزش عمومی قرآن کریم نقش زیادی دارند. همچنین، مؤسسات در آموزش دوره‌های مختلف آموزشی از پایه تا تخصصی نقش مهمی را ایفا می‌کنند.

مدیرعامل مؤسسه قرآنی تعلیم الذکر الحکیم استان کردستان با بیان اینکه هم‌اکنون در استان کردستان 30 مؤسسه قرآنی در حال فعالیت و 27 مؤسسه دارای مجوز هستند، بیان کرد: بیشتر این مؤسسات قرآنی نیاز به حمایت فراوان دارند تا بتوانند در زمینه آموزش قرآن کریم به‌ویژه در سطح عمومی فعالیت کنند.

در ادامه این گزارش ناصر جعفرزاده، مسئول دارالقرآن استان هرمزگان بیان کرد: مؤسسات قرآنی در آموزش عمومی قرآن قطعاً تأثیرگذار هستند به‌ویژه که با ایجاد مؤسسات قرآنی فعالیت‌های قرآنی به خود مردم واگذار شده است و می‌توانند در این زمینه خیلی تأثیرگذار باشند.

مسئول دارالقرآن استان هرمزگان با اشاره به اینکه در حال حاضر مؤسسات قرآنی مرجع اقبال عمومی مردم هستند و فعالیت‌های قرآنی به مردم واگذار شده است، مؤسسات قرآنی می‌توانند در زمینه آموزش قرآن کریم در سطح کشور مؤثر باشند.

جعفرزاده در پایان با اشاره به اینکه هم‌اکنون در حدود 300 مرکز قرآنی اعم از مؤسسات و خانه‌های قرآنی شهری و روستایی در استان هرمزگان مشغول به فعالیت هستند، تصریح کرد: مؤسسات قرآنی می‌توانند با حمایت‌های لازم برنامه‌های موفق قرآنی فراوانی را در سطح کشور انجام دهند.

همچنین، وحید اکبری، کارشناس امور قرآنی استان قم نیز در این باره در گفت‌و‌گو با ایکنا اظهار کرد: یکی از بازوهای پرتوان ادارات امور قرآنی ادارات کل تبلیغات اسلامی استان‌ها، اتحادیه‌های مؤسسات قرآنی هستند که این اتحادیه‌ها مجموعه‌ای از مؤسسات را شامل شده و می‌توانند در فعالیت‌های قرآنی کمک شایانی کنند.

کارشناس امور قرآنی استان قم با اشاره به اینکه در استان قم 30 مؤسسه قرآنی فعالیت ‌می‌کنند که به ثبت نیز رسیده‌اند، تصریح کرد: بنا بر این داریم تا در فعالیت‌های قرآنی استان از تمام توان و ظرفیت مؤسسات قرآنی استفاده کنیم.

وی در پایان با بیان اینکه نقش مؤسسات قرآنی در زمینه آموزش عمومی بیشتر از آموزش تخصصی است، اظهار کرد: مؤسسات قرآنی چون در بطن جامعه هستند و با همه اقشار مختلف مردم سرو کار دارند، بیشتر در زمینه آموزش عمومی فعال هستند البته نمی‌توان گفت که در زمینه تخصصی اصلاً فعالیت ندارند ولی مؤسسات بیشتر فعالیتشان در زمینه آموزش عمومی است.

با توجه به سخنان هر یک از این مسئولان و کارشناسان قرآنی که هر کدام از ادارات و استان‌های مختلف هستند، می‌توان اشاره کرد که مؤسسات قرآنی می‌توانند نقش بسیار مؤثری در زمینه آموزش عمومی قرآن کریم داشته باشند و در این زمینه فعالیت‌های گسترده‌ای را انجام دهند.

البته در این زمینه که تاکنون مؤسسات قرآنی توانسته‌اند نقش خود را در آموزش عمومی قرآن کریم به خوبی ایفا کنند، مقداری تشکیک وجود دارد چراکه با وجود این همه مؤسسات و خانه‌های قرآنی که در سطح کشور وجود دارد نمی‌توان گفت که وضعیت آموزش عمومی قرآن در کل کشور در سطح مطلوب خود قرار دارد.

یکی از منویات مقام معظم رهبری در زمینه آموزش قرآن کریم که ایشان همواره بدان اشاره داشته و در دیدار با جامعه قرآنی کشور بدان اشاره می‌کنند، بحث تربیت 10 میلیون حافظ قرآن کریم در کشور است که در این زمینه مؤسسات قرآنی با توجه به اینکه در بطن جامعه قرار دارند بسیار چشمگیر است ولی اینکه تأثیر مؤسسات قرآنی در زمینه رفع دغدغه‌های رهبر انقلاب در مورد حفظ قرآن و تربیت 10 میلیون حافظ تا چه میزان بوده جای سؤال دارد.

با توجه به صحبت‌های ارائه شده از مسئولان مورد نظر می‌توان اشاره کرد که بی شک مؤسسات قرآنی نقش مؤثری در آموزش عمومی قرآن دارند ولی با توجه به مشکلات فراوانی که در زمینه‌های مختلف ازجمله مشکلات بودجه‌ای و ... بر سر راه فعالیت مؤسسات قرآنی وجود دارد، نمی‌توان انتظار فعالیت گسترده و ضربتی از سوی این مؤسسات را داشت.

امید آن می‌رود با توجه به ارتباط مستقیم و مؤثر مؤسسات قرآنی با بطن جامعه و مردم، مسئولان قرآنی کشور در حد توان خود در زمینه رفع مشکلات مؤسسات تلاش کنند تا بتوان در آینده اثرات محسوس مؤسسات و خانه‌های قرآنی را در سطح جامعه مشاهده کرد.

مجتبی افشار