در گفت‌وگوی مشروح ایکنا با رئیس مرکز امور قرآنی مطرح شد:
از توصیه مخاطبان به سعه صدر تا دفاع از تمامی تغییرات
گروه فعالیت‌های قرآنی: رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف، تغییرات در مسابقات قرآن و نیز تغییر شیوه ارزیابی حافظان و قاریان اعزامی به مسابقات بین‌المللی قرآن را در راستای بهبود وضعیت مسابقات دانست و گفت: کارشناسان، متسابقین و مخاطبان با سعه صدر بیشتری نسبت به تغییرات، موضع‌گیری کنند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمصطفی حسینی، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه، حدود 20 ماه است که به ساختمان هفت طبقه‌ای این مرکز در خیابان «هاشمی‌فر» آمده است، حضوری که حاشیه‌هایی را برای رئیس این مرکز به همراه داشته است، حاشیه‌هایی که از تغییراتی که وی در زمینه مسابقات اعمال کرد، آغاز شده و با برگزاری مسابقات تواشیح به اوج خود رسیده است.
وی در این گفت‌وگو که در آن سعی شده است تا مهم‌ترین تغییرات صورت گرفته در مسابقات را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد، بر این باور است که مخاطبان، کارشناسان و منتقدان باید با سعه صدر بیشتری نسبت به تغییرات به وجود آمده موضع‌گیری کنند. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید؛
پس از حضور شما در مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف بلافاصله با تغییراتی مواجه شدیم، در مورد این تغییرات بفرمائید و اینکه اصلاً چرا این تغییرات به وقوع پیوست؟
فضای برگزاری مسابقات قرآن کریم براساس نظرات کارشناسان و نخبگان قرآنی نیازمند یک تغییر و تحول بوده است و در طول بیش از سه دهه برگزاری مسابقات قرآن کریم در جمهوری اسلامی ایران با وجود پیشرفت‌ها و اتفاقات خوبی که افتاده بود و دستاوردهای خوبی که مسابقات داشته همه بر این باور بودند که این مسابقات می‌تواند دستاوردهای بیشتر و اثرگذاری به مراتب بیشتری داشته باشد.
در نتیجه در این دوره جدید با فعالیتی که ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کریم داشت و همچنین فعالیت‌هایی که در مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه صورت گرفت، سعی شد یک تغییراتی در این مسابقات به وجود بیاید. به نظر می‌رسید که این مسابقات آن تأثیرگذاری که باید در جامعه داشته باشد، ندارد و برخلاف برخی رویدادهای فرهنگی یا ورزشی که وقتی اتفاق می‌افتد کل جامعه را درگیر خودش می‌کند و در آن جامعه هدف خودش یک تغییر ژرف و قابل‌توجهی را ایجاد می‌کند، مسابقات قرآن کریم نتوانسته هنوز به آن جایگاه برسد یعنی نه در فضای عمومی کشور یک‌سری آثاری که می‌تواند داشته باشد به صورت مطلوب دارد و نه در جامعه هدف خودش.
بنابراین لازم بود که تحولی در مسابقات صورت گیرد، نظام جامع مسابقات تدوین شود، در روش اجرا، در رشته‌های برگزاری، در آئین‌نامه‌ها، در نحوه برگزاری و ... یک بازخوانی صورت گرفت.
در این مدت یک‌سری کارهای کوتاه‌مدتی آغاز شد، تدوین نظام جامع مسابقات که در این مدت به صورت منظم جلسات ستاد عالی هماهنگی مسابقات و شورای ستاد عالی و نیز کمیته‌های پنج‌گانه برگزار شد و قدم‌های خوبی برداشته شده است. امیدواریم در آینده خیلی نزدیک ظرف چند ماه آینده نظام جامع، چشم‌انداز مسابقات را معین کند. همچنین راهبردهایی که برای برگزاری یک مسابقه مطلوب داریم، تعریف شود.
به هر حال اقداماتی که در این زمینه لازم است، باید اجرا شود، آن نقشه راهی که در رابطه با مسابقات داریم با این نظام جامع مشخص می‌شود این، همان قدم اصیل و اصلی است که باید برداریم وگرنه تغییرات موردی طبعاً دردی را درمان نمی‌کند.
وقتی ما ندانیم کجا هستیم و کجا ایستاده‌ایم و به چه سمت و سویی می‌خواهیم حرکت کنیم و ابزار، لوازم و اقتضائات کافی را در این زمینه به وجود نیاوریم، تغییرات موردی راه‌گشا نخواهد بود. اما از آنجایی که نمی‌توانستیم بایستیم و طبعاً بایستی در این زمینه یک حرکت‌هایی را انجام می‌دادیم، کارهایی را شروع کردیم که در این مدت جامعه قرآنی بی‌اطلاع از آن نبوده است.
در صحبت‌ها از نظام جامع مسابقات گفتید، این نظام قرار است منشأ چه تغییراتی باشد؟
در واقع نظام جامع مسابقات یک سند راهبردی است، برای اینکه چشم‌انداز مطلوب و آرمانی از برگزاری مسابقات با آنچه مقام معظم رهبری می‌فرمایند، داشته باشیم. این نظام لازم است. هر سال با توجه به دیداری که در اختتامیه مسابقات بین‌المللی با معظم‌له صورت گرفته مطالبات و توقعاتی را از برگزاری مسابقات عنوان کرده‌اند و امروز وقتی مسابقات قرآن را مطالعه می‌کنیم می‌بینیم که با آن آرمان‌ها و اهدافی که حضرت آقا برای مسابقات ترسیم کرده‌اند، فاصله داریم. نظام جامع مسابقات تلاش می‌کند با تدوین یک چشم‌انداز مطلوب برای برگزاری مسابقات، اقتضائات، الزامات و اقدامات مورد نظر را هم تدوین کند، اگر نیاز است رشته‌ها توسعه پیدا کنند اگر نیاز است اموری مثل داوری و ... به نحو مطلوب سامان پیدا کند، نظام جامع مسابقات این کار را انجام می‌دهد و مدل برگزاری مطلوب مسابقات را در بخش‌های مختلف تبیین می‌کند تا بتوانیم با این نقشه راه و با این سند راهبردی همه اقدامات لازم برای برگزاری بهینه و مؤثر مسابقات را ان‌شاء‌الله پیش‌رو داشته باشیم.
چه زمانی این نظام جامع نهایی می‌شود؟
حدود یک یا دو سال است بر روی آن کار می‌شود، طبق قراردادی که با تیم مجری صورت گرفته است مقدمات طی شده و امیدواریم طی یک فرآیند شش یا هشت ماهه این نظام نهایی شود.
به موضوع تغییرات مسابقات برگردیم، سؤالی که مطرح است این است که آیا امسال و در سی و نهمین دوره نیز شاهد تغییرات خواهیم بود یا اینکه هر تغییری بوده، صورت گرفته است؟
یکی از اموری که به نظر می‌رسید، براساس مطالبه‌‌ای که سال‌ها وجود داشت و می‌توانست مدل برگزاری مسابقات را متحول کند، نحوه انتخاب نفرات برتر بود. در مسابقات سال گذشته در کرمانشاه برای اولین بار روش سطح‌بندی اجرا شد و با تذکراتی که متسابقین و کارشناسان داشتند، همگی اصل قضیه را تأیید می‌کردند، طبعاً در دوره سی و نهم این تغییرات می‌تواند تثبیت شود. البته در این زمینه ذکر یک نکته لازم است و آن هم اینکه در مورد این تغییرات، کارشناسان، متسابقین، مخاطبان و ... می‌توانند با سعه صدر بیشتری نسبت به تغییرات موضع‌گیری داشته باشند. اگر بنابر این باشد که ما سکون داشته باشیم و همین جور ثابت بایستیم و هیچ تغییری را تحمل نکنیم، طبعاً حرکت به سمت جلو اتفاق نخواهد افتد.
اما در پاسخ به سؤال شما براساس تجربیاتی که به‌دست آمد، امسال در سی و نهمین دوره مسابقات تصمیمات و تغییراتی اتخاذ شده است که خیلی کلان و خیلی اساسی نیست اما به نظر می‌رسد که در راستای منافع متسابقان بوده است.
مسابقات از زمستان فاصله گرفت
بحث تغییر زمان برگزاری مسابقات، یکی از این تغییرات است، با توجه به اینکه فرآیند مسابقات شهرستانی و استانی طول می‌کشید شاهد این بودیم که معمولاً مسابقات کشوری در فصل زمستان برگزار می‌شد و با توجه به اینکه بخش عمده این مسابقات در رشته‌های آوایی است، طبعاً باید در شرایط و فصلی برگزار شود که شرکت‌کنندگان با یک اطمینان خاطر از راه‌های دور و نزدیک به محل برگزاری مسابقات برسند. جلو انداختن تقریباً شش ماهه مسابقات کار آسانی نبود، چون بایستی در چندین شهرستان این مسابقات در یک بازه زمانی خاص برگزار می‌شد. لذا در سال گذشته سعی کردیم این مسابقات را به اواخر پائیز بکشانیم، امسال هم این مسابقات را اوایل پائیز برگزار می‌کنیم.
تفکیک زمان برگزاری مسابقات بانوان از آقایان
یکی دیگر از تغییرات امسال که اتفاق مبارکی است، تفکیک زمان برگزاری مسابقات بانوان از آقایان است، با توجه به اینکه مسابقات بانوان و آقایان در یک بازه زمانی برگزار می‌شد، همواره برگزاری مسابقات بانوان به نوعی تحت‌الشعاع قرار می‌گرفت و با توجه به برخی معذوریت‌ها نیز اطلاع‌رسانی و اخبار مربوط به مسابقات بانوان تحت‌الشعاع مسابقات آقایان بوده است.
امسال از 25 مهرماه که روز پذیرش متسابقان است، ابتدا مسابقات آقایان به مدت یک هفته برگزار می‌شود و تا 30 مهرماه ادامه دارد. همچنین از دوم آبان‌ماه پذیرش بانوان آغاز می‌شود و تا ششم آبان‌ماه ادامه دارد.
تجلیل از پیشکسوتان
موضوع تجلیل از پیشکسوتان قرآنی که از سال گذشته آغاز شده بود امسال هم برگزار می‌شود، سال گذشته برای اولین بار دوره آموزشی برای متسابقین برگزار کردیم و کل افرادی که از مسابقه استانی به مرحله کشوری راه پیدا کرده بودند، در این دوره آموزشی حضور یافتند، امسال این دوره تعالی برای متسابقین مجدد برگزار می‌شود و طبعاً شهریورماه موعد مناسبی برای این دوره خواهد بود.
امسال هم ظاهراً مرحله کشوری تواشیح و مدیحهسرایی و ... همزمان با مسابقات سراسری قرآن و در گیلان برگزار می‌شود، این مورد را نیز باید جزء تغییرات مسابقات به حساب آورد؟
بله؛ از سال گذشته تغییری را در برگزاری مسابقات همسرایی و همخوانی قرآن کریم داشتیم و یکی از موضوعاتی که طبعاً با واکنش مخاطبان ما هم مواجه شد و برخی تصور می‌کردند که ما درصدد تضعیف مسابقات همسرایی و همخوانی قرآن هستیم، حال اینکه همان طور که در سایر موارد در سطح‌بندی، در تغییر آئین‌نامه، در تغییرات اجرایی که در مسابقات ایجاد شد در جذابیت‌های بصری که به وجود آمد و ... در هیچ یک کدام از اینها تصمیم‌گیری فردی نبود و براساس مطالعات و بررسی که در ستاد عالی صورت می‌گیرد، بوده است.
سعی کرده‌ایم تا جایی که می‌توانیم از نظرات نخبگان استفاده کنیم، در بحث مسابقات مدیحهسرایی و همخوانی قرآن واقعاً درصدد نبودیم که این مسابقات را از بین ببریم یا این مسابقات را به حاشیه برانیم، چون مسابقات مدیحهسرایی با یک سال عقب‌ماندگی مواجه شده بود، سال گذشته دو بار هم دوره نوزدهم و بیستم را با روش جدید برگزار کردیم. در همان جا تصمیماتی را گرفتیم، یکی از آن تصمیمات این بود که مسابقات همسرایی و همخوانی قرآن بیشتر به چشم بیاید و خود قهرمانان قرآنی که در این رشته فعالیت دارند، بتوانند در جشنواره بزرگ قرآن و عترت قرآن کریم با سایر قهرمانان قرآنی در این رویداد بزرگ مشارکت کنند.
بنابراین تصمیم گرفته شد به جای اینکه این مسابقات به صورت حاشیه‌ای در یک موسمی برگزار شود، در دل این مسابقات که کانون توجه رسانه‌ها است، برگزار شود. لذا به حول قوه الهی امسال اولین سالی است که این مسابقات همزمان با حفظ و قرائت برگزار می‌شود و اصلاً شروع مسابقات با رقابت در این بخش خواهد بود.
تصمیمات فردی نیست/ بدبینی‌ها را کنار بگذاریم
البته مسابقات تواشیح و مدیحهسرایی کم، حاشیه نداشته است و شاید همین همزمانی برگزاری باعث حاشیه‌های جدید شود؟
تصمیماتی که می‌گیریم اولاً تصمیمات فردی نیست به حول و قوه الهی هر کدام از این تصمیمات یک فرآیند کارشناسی برای آن طی می‌شود، بعد برای اینکه اشکالات احتمالی اینها مرتفع شود ما هیچ جمودی نداریم، یعنی به محض اینکه اساتید و کارشناسان به یک توافقی برسند که یک اصلاحات بهینه‌ای در نحوه برگزاری در دستورالعمل و آئین‌نامه برگزاری مسابقات صورت گیرد، بدون هیچ لجاجتی تغییرات را انجام خواهیم داد. قدری بایستی از شتاب‌زدگی جلوگیری کرد پیش‌داوری‌ها و بدبینی‌ها را بایستی کنار گذاشت و گاهی اوقات با یک جوسازی با یک حاشیه‌سازی نبایستی زمینه اجرای عادی یک برنامه به مخاطره بیفتد. اگر قدری عزیزان ما شکیبا باشند و نظرات و پیشنهادات خودشان را به ما منتقل کنند مطلوب‌تر خواهد بود.
ما سعی کردیم در این مدت ملاحظه‌کار و محافظه‌کار نباشیم یعنی خود ما معمولاً در انتقاد از یک‌سری مسابقات پیشگام بوده‌ایم، روزی که در اینجا مشغول به فعالیت شدم، مسابقات شکوفه‌ها در مسابقات دانش‌آموزان وزارت آموزش و پرورش ادغام شد، این یک اتفاق نوگرایانه بود یعنی بر این باور بودیم که سرمایه‌ها و منابع ما محدود است و از سوی دیگر کارهای ما باید مؤثرتر باشد به جای اینکه خود ما به‌عنوان ستاد عالی مسابقات بیاییم متصدی همه رویدادها باشیم وقتی یک کار اصیل، خوب و قابل ارتقاء در وزارت آموزش و پرورش دارد انجام می‌گیرد بیایم آنها را کمک کنیم که تمرکز به وجود بیاید و این سردرگمی حذف شود. بنابر این این طور نبوده که بخواهیم منفعت‌طلبانه کار را پیش ببریم. اینکه امسال مسابقات را آوردیم در صحن اصلی مسابقات حفظ و قرائت حاکی از اهتمام ما به این موضوع است.
معافیت‌های مسابقات
موضوع دیگر که اغلب مورد اعتراض برخی از شرکت‌کنندگان قرار گرفته است، معافیت‌های متسابقان در رقابت‌های قرآنی است، به نظر می‌رسد این معافیت‌ها جامعیت بالایی ندارد، به‌عنوان مثال برای شرکت‌کننده‌ای که در مسابقه‌ای دچار ناداوری شده و به رتبه‌ای نرسیده است هیچ تمهیدی در نظر گرفته نشده است؟
ما ملاک و معیار دقیقی را نمی‌توانیم داشته باشیم که دقیق به ما بگوید در کجا ناداوری شده و در کجا ناداوری نشده است. ما داریم نماینده خودمان را به یک مسابقه اعزام می‌کنیم، همانگونه که در مسابقات ورزشی و در سایر المپیادهای علمی گاهی ممکن است ناداوری‌هایی صورت بگیرد، در اینجا نیز شاید صورت بگیرد. باید این موضوع را نیز مدنظر داشته باشیم که به هر حال نتیجه مورد قبول همان نتیجه‌ای است که به صورت رسمی اعلام شده است. به جهت ارتباطات و به جهت روابط دیپلماتیک نمی‌توانیم نتایجی که در مسابقات سایر کشورها به دست می‌آید مردود اعلام کنیم و این به نفع جریان قرآن و ارتباطات فرهنگی که ما می‌خواهیم با دیگر کشورها داشته باشیم، نیست. ضمن اینکه شما می‌دانید بخش عمده‌ای از این اختلافات یا به خاطر تفاوت آئین‌نامه‌ای که در آن مسابقات وجود دارد رقم می‌خورد و یا به خاطر نوع داوری‌ها در دیگر مسابقات است. با این وجود، لیست معافیت ما یک لیست متنوع است. البته این را نیز بگویم که لیست معافیت‌ها متفاوت است، اگر کسی در مسابقات بین‌المللی حائز رتبه نشود می‌تواند از دیگر ردیف‌های معافیت استفاده کند.
این معافیت‌ها شامل چه مواردی است؟
نفر اول رشته‌های قرائت و حفظ مسابقات کشوری تمام سازمان‌ها و نهادها در سال جاری از شهرستانی معاف هستند. نفرات حائز سطوح ممتاز و عالی مسابقات کشوری به اوقاف در سال 94 به این شرط که به مسابقات بین‌المللی اعزام نشده باشند هم از شهرستانی و هم از استانی معاف هستند. نفر اول رشته کل مسابقات دانشجویان، نیروهای مسلح، حوزه‌های علمیه از شهرستانی و استانی معاف هستند. همانطور که گفتم این معافیت‌ها متنوع است.
مشکل دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که شخصی که به مسابقه‌ای بین‌المللی اعزام می‌شود اما تاریخ آن بعد از مسابقات استانی است، چه تکلیفی خواهد داشت، این هم از جمله مواردی است که به آن توجه نشده است؟
طبعاً ممکن است امسال را از دست بدهد اما به هر ترتیب ما نمی‌توانیم اعتبار مسابقات بین‌المللی دیگر کشورها را نادیده بگیریم و آنها را محروم کنیم یک ملاحظات این گونه هم هست. با این وجود اگر پیشنهادات عملیاتی یا اجرایی در این موضوع ارائه شود که قابل ملاحظه باشد، طبعاً می‌توانیم مدتی هم به این فکر کنیم. به هر حال اگر ببینیم در حق برخی از متسابقین ظلمی می‌شود به هر نحوی که بشود آن را جبران کرد، می‌توان به آن پرداخت. ما هنوز به یک مدل اجرایی صددرصدی در این زمینه نرسیده‌ایم. طبعاً اگر این موضوع تکلیف آن مشخص شود و پیشنهادات خوبی در این حوزه به ما برسد می‌توانیم در مورد آن فکر کنیم، صحبت کنیم و به یک نتیجه مطلوبی برسیم.
یکی از تغییراتی که با حضور شما آغاز شد بحث تغییر در ارزیابی قاریان و حافظان قرآن برای اعزام به مسابقات بین‌المللی قرآن بوده است، این تغییرات صورت گرفت و امسال برای اولین بار شاهد بودیم که به روش دیگری حفاظ و قراء ارزیابی و به مسابقات اعزام شدند، تا اینجای کار اما موفقیت چشمگیری با استفاده از این روش به دست نیامده است، شما تا چه میزان عملکرد نمایندگان کشورمان به مسابقات بین‌المللی را ناشی از شیوه ارزیابی جدید می‌دانید؟
به هیچ عنوان نتایجی که در مسابقات امسال به دست آمده است ارتباطی به نوع انتخاب و اعزام افراد ندارد، ما نوع انتخاب و اعزام را تغییر دادیم برای اینکه معتقد بودیم روش قبلی روش صحیحی نبود. آن چیزی که به ما برمی‌گردد این است که ما انتخاب صحیح انجام بدهیم اما اگر ما انتخاب صحیح انجام دادیم نماینده ما رفت و سایر رقبا قویتر بودند و یا در آنجا ناداوری صورت گرفت این را نمی‌توان به پای این روش و ناکارآمدی آن گذاشت. در این زمینه مثل بعضی از روش‌های دیگر که من فکر می‌کنم یک مقدار زود قضاوت می‌کنیم و یا مثلاً شتاب‌زده تصمیم می‌گیریم، قضاوت شده است.
در حالی که فقط یک سوم اعزام‌های ما انجام گرفته است جوسازی می‌کنیم علیه این موضوع، بایستی حداقل یک فرآیندی به صورت کامل تا پایان طی شود و آن موقع قضاوت‌ها را آغاز کنیم. اینکه ما بدون در نظر گرفتن ملاحظاتی که در هر کدام از مسابقات بین‌المللی قرآن هست، بگوییم نفر اول کشوری هر سال در بین‌المللی ایران مسابقه بدهد، نفر دوم هر سال در مالزی، نفر سوم در مسابقه دیگر، چندان درست نیست. ما به هر حال به‌عنوان کمیته دعوت اعزام قاریان در‌خصوص مسابقات بایستی سعی کنیم بهترین نتیجه به دست بیاید. اگر حضور نفر دوم در مسابقات ایران و حضور نفر اول در مسابقات مالزی می‌تواند اتفاق بهتری را برای جمهوری اسلامی ایران رقم بزند چرا این اتفاق نیفتد.
الان برخی از مسابقات را داریم که علاوه بر خود قرائت یا حفظ، شخص بایستی تفسیر را نیز بداند یا برخی مسابقات هست که شرکت‌کننده رشته قرائت باید اجزائی از قرآن را حفظ باشد، این بسیار بدیهی و بسیار طبیعی است که کمیته اعزام که متشکل از کارشناسان قرآنی است و با یک فرآیند کاملاً شفاف، مشخص و علمی کار انتخاب را انجام می‌دهد، قوی‌ترین فرد در همان مسابقه را اعزام کند. لذا کاری که در کمیته اعزام و دعوت از قاریان و حافظان اتفاق افتاده کار کاملاً علمی و کاملاً صحیح بود. بنابراین نباید از هم اینک که تنها یک سوم از اعزام‌های ما انجام شده در مورد این روش موضع‌گیری شود.
با وجود همه این بحث‌ها می‌توان متصور بود که برخی از عدم موفقیت‌ها به روش انتخاب برگردد، در آینده تصمیمی مبنی بر تغییر این شیوه دارید یا خیر؟
این روش ممکن است اصلاح شود اما در حال حاضر این روش را نسبت به گذشته کاملاً علمی و صحیح می‌دانیم. تا قبل از این نظر کارشناسان و نخبگان قرآنی این بود که روش قبلی اعزام صحیح نبوده و باید تغییر کند، اینکه دیگر هیچ جای اصلاح نداشته باشد، یقیناً این طور نیست، حتماً بایستی اصلاح شود و این موضوع مثل موضوعات دیگر خواهد بود.
در پایان این گفت‌وگو اگر صحبت خاصی باقی مانده است بفرمائید؟
از شما سپاسگزارم، امیدواریم با نشست‌هایی هر از چندگاهی با تبیین یک‌سری از دغدغه‌ها بتوانیم و بتوانیم از این طریق به صورت شفاف مطالب را در اختیار قرآنیان قرار دهیم.
مطالب مرتبط
متاسفم ...