بررسی ضرورت ترجمه‌های گروهی قرآن/3
ترجمه گروهی به دلیل نبود گویایی و دقت مفید نیست
گروه ادب: یک مترجم و مفسر قرآن با بیان اینکه ترجمه‌های گروهی از قرآن را مفید نمی‌دانم، گفت: این ترجمه‌ها گویایی و دقت لازم را ندارند، از این رو ترجمه باید در نهایت از صافی و نظر یک نفر بگذرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، ترجمه گروهی قرآن، نوعی از ترجمه است که توسط چندین نفر از افراد صاحب تخصص در حوزه قرآن انجام می‌شود و در سال‌های اخیر این نوع ترجمه باب شده و سخن از آن بسیار است و در این راستا موافقان و مخالفانی وجود دارد که نظرهای متفاوتی در این باره ارائه می‌دهند. در این زمینه به سراغ ابوالفضل بهرامپور، یکی از مترجمان قرآن رفته و با وی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که متن آن در ادامه می‌آید؛
ـ نظرتان درباره ترجمه‌های گروهی قرآن چیست و چه ضرورتی دارد؟
من ترجمه‌های گروهی قرآن را مفید نمی‌دانم؛ چرا که برخی مترجمان طلبه‌هایی را در اختیار دارند و ترجمه قرآن را به آنها واگذار می‌کنند و هر کدام بخشی از قرآن را ترجمه می‌کند و سپس در اختیار مترجم قرار می‌دهد که در نهایت نمی‌تواند ترجمه موفقی باشد.
ـ حتی اگر این گروه متشکل از افراد متخصص در حوزه‌های گوناگون قرآنی از جمله کلام، ادبیات و ... باشد؟
بله، باز هم فایده ندارد و یک مترجم باید کار ترجمه قرآن را خودش انجام دهد و آن را مرور کند، مگر اینکه پس از پایان ترجمه آن را به متخصصان دهد تا آن را نقد کنند و آن افراد در بخش‌هایی از آیات که مترجم از ترجمه آن ناتوان بوده، یاری‌اش کنند و این مفید است و ضرری ندارد. به همین دلیل ترجمه لجنه‌ای و یا نگارش تفسیر به این شیوه مفید نیست.
ـ در واقع منظورتان نقد ترجمه است؟
بله، همانند بسیاری از مترجمان که ترجمه خود را به منتقد یا ویراستار می‌سپارند، این کار باید انجام شود و سپس اشکالاتی را که به ترجمه‌اش وارد شده است، در صورتی پذیرفتن اصلاح کند.
ـ مخالفت شما بیشتر به این دلیل است که نباید قرآن با دیدگاه‌های متفاوت ترجمه شود؟
درست است، در نهایت باید یک نفر ترجمه را از نظر بگذراند و نظر و دیدگاه یک نفر مطرح باشد.
ـ چه تخصص‌هایی برای ترجمه قرآن مورد نیاز است؟
علم کلام، فلسفه و ... قدرت مترجم را زیاد می‌کند، اما ضروری نیست و من هم به شکل حرفه‌ای کلام‌دان و فلسفه‌دان نیستم، ولی ترجمه‌ای که از قرآن کرده‌ام، با توجه به سخنانی که گفته شده است، حرف اول را می‌زند؛ از این رو کسی که علم تفسیر و ادبیات عرب بداند و اعتقادات اسلامی داشته باشد و کلام و تاریخ قرآن و اسلام را بداند و در مجموع یک عالم باشد، می‌تواند قرآن را ترجمه کند.
در حال حاضر ترجمه نهج‌البلاغه را انجام می‌دهم. ترجمه‌های مختلفی را دیده و بررسی کرده‌ام، در این ترجمه‌ها زحمات بسیاری کشیده شده است، اما گویایی لازم را ندارد.
ـ منظورتان از گویایی، یعنی اینکه همه سطوح مختلف جامعه که دارای سطح سواد علمی متفاوتی هستند بتوانند از این ترجمه استفاده کنند؟
بله، حضرت علی(ع) در بخشی از نهج‌البلاغه می‌فرمایند که «هیچ حادثه‌ای از نگاه خدا دور نیست»، در برخی ترجمه‌ها آمده است؛ «حتی نگاه تند، با محبت و بی‌محبت و ... از علم خداوند دور نیست و حتی اگر از بلندی بالا برود، آن را می‌داند»؛ در حالی که باید این گونه ترجمه می‌شد؛ «هیچ بلندی و تپه‌ای مانع دید خدا نیست»، که این دو کاملاً متفاوت هستند. به همین دلیل ترجمه باید توسط یک متخصص انجام شود.
ـ آیا یکی، دو نمونه از ترجمه‌های گروهی را دیده‌اید؟
ترجمه گروهی را ندیده‌ام، اما تفسیر گروهی را دیده‌ام که چند مورد را شدیداً ایراد گرفتم، با وجود اینکه مفسر آنها استادِ استاد من هستند. بعد فهمیدم که به دلیل گروهی بودن است که چنین ایراد‌هایی در تفسیر به وجود آمده و چون یک نفر از آن گروه استنباط اشتباهی از آیه داشته و مفسر به آن اعتماد کرده، سبب شده که این ایراد پیش بیاید.
ـ دلیل رغبت بسیاری از افراد به این نوع ترجمه‌ها را در چه می‌دانید؟
کسانی که این ترجمه‌ها را تأیید می‌کنند، اهل فن نیستند و عوام هم آن را می‌پسندند و می‌گویند یک گروه عالم و لجنه علمی قرآن را ترجمه کرده و اعتبارش زیاد است. در حالی که عوام نمی‌داند مسئله چیست. در این باره باید پیش از اینکه ترجمه انجام شود، یک نفر در رأس گروه باشد و چند نفر دیگر با این فرد درباره ترجمه مناظره کنند و زمانی که برگردان منقح شد، آن فرد ترجمه را انجام دهد.
ـ دقت در ترجمه قرآن چگونه حاصل می‌شود؟
مترجم قرآن باید در به كارگيری معانی لغات دقت كند و آنها را ريشه‌يابی كرده و سپس مورد استفاده قرار دهد. همچنين بايد به تفاوت لغات با لغات مشابه ديگر دقت داشت؛ چرا كه اين اقدام می‌تواند به دقیق‌تر شدن ترجمه کمک کند.
سمیه قربانی
مطالب مرتبط
