ضرورت انجام ترجمه‌های گروهی قرآن/10
لزوم جذب ادبی و معرفتی مخاطبان به ترجمه‌های گروهی
گروه ادب: رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم گفت: در ترجمه گروهی از قرآن باید حداکثر مفاهیم را به مخاطب منتقل کنیم تا مخاطبان هم از نظر ادبی و هم از نظر معرفتی جذب قرآن شوند و آن را مورد مطالعه قرار دهند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در حال حاضر ترجمه‌های گوناگونی از قرآن به زبان‌های مختلف به ویژه زبان فارسی انجام شده است و تعداد این ترجمه‌ها در دهه اخیر رو به فزونی داشته و هر کدام از مترجمان روشی را برای انتقال مفاهیم و معارف قرآن برگزیده‌اند. روشی که اخیراً از آن صحبت می‌شود ترجمه‌های گروهی از قرآن است و شاید این نوع ترجمه‌ها از این نظر مطرح شده‌اند که ترجمه‌های فردی دارای اشکالات بسیاری هستند و ترجمه گروهی می‌تواند این مشکل را رفع کند. برای بررسی ابعاد این موضوع گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفی‌مقدم، رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید؛
ـ با وجود ترجمه‌های فردی متعدد از قرآن کریم چه ضرورتی برای انجام ترجمه‌های گروهی از قرآن وجود دارد؟
ترجمه قرآن از کارهای دشوار محسوب می‌شود. صعوبت کار از این منظر نیست که مترجمان توانایی انجام ترجمه قرآن را ندارند، بلکه به این دلیل است که قرآن کریم کتاب وحی بوده و دارای اعجاز در فصاحت و بلاغت است و در عرصه ادبیات عرب نیز اعجاز دارد و حتی ماهرترین و توانمندترین افرادی که بر ادبیات عرب تسلط دارند، نمی‌توانند مانند قرآن بیاورند، چه رسد به اینکه بتوانند قرآن را آنچنان که هست، ویژگی‌های فصاحت و بلاغت و خصوصیات معرفتی به زبان مقصد منتقل کنند؛ از این رو صعوبت ترجمه قرآن به دلیل دشواری طبیعت کار بوده و به همین دلیل ترجمه قرآن، امری سنگین و زمان‌بر است.
همین مسئله خود یکی از عوامل مهمی است که باید ما را به سمت ترجمه گروهی سوق دهد یعنی می‌خواهیم ترجمه‌ای به مخاطب ارائه کنیم که این ترجمه بتواند این ویژگی‌ها را منتقل کند؛ یعنی ویژگی فصاحت و بلاغت، ارزشمندی و فوق‌العادگی قرآن و ... تا جایی که امکان دارد از زبان مقصد به زبان مبدأ منتقل شود.
ـ در صورتي كه ترجمه مورد نظر بخواهد گروهی انجام شود به چند نفر نياز است و اعضای گروه بايد از چه تخصص‌هايی برخوردار باشند؟
بدیهی است که یک نفر نمی‌تواند همه ویژگی‌های قرآن را رعایت کند؛ از این رو با وجود اینکه ترجمه‌های کنونی قرآن همگی ارزشمند بوده و از جایگاه بالایی برخوردار هستند، اما هر کدام آسیب‌ها و اشکالاتی دارند. بر این اساس طبیعی است که اگر چند نفر متخصص عرصه ترجمه با ناظران متخصص معارف قرآنی از جمله تفسیر و فهم مراد خدای متعال از آیات قرآن در گروه ترجمه باشند و با یک نگاه روشمندانه به تحقیق درباره قرآن بپردازند، یک لجنه و گروه علمی تشکیل می‌شود که می‌تواند ترجمه‌ای با کمترین آسیب و برترین ویژگی‌ها ارائه دهد.
ترجمه گروهی قرآن فقط این نیست که چند نفر که ترجمه می‌دانند دست به این کار بزنند، بلکه گروهی از چند نفر که ترجمه می‌دانند و افرادی که در معارف و فهم مقاصد و مرادات آیات قرآن تخصص دارند و افرادی که می‌توانند حلقه واسط بین ترجمه و مخاطب را پُر کنند، باید تشکیل شود و ترجمه‌ای از قرآن ارائه شود که وقتی عموم مردم آن را مطالعه می‌کنند، قرآن برای آنها جذابیت داشته باشد.
ـ ترجمه گروهی باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد تا مورد استفاده عموم مردم قرار گیرد؟
قرآن برای دانشمندان نازل نشده، بلکه برای عموم مردم است و مهمترین دلیل آن اینکه وقتی قرآن نازل شد عموم مردم به اعجاز آن پی بردند و از شنیدن آیات لذت می‌بردند و تحت تأثیر مفاهیم و معارف بلند آن قرار می‌گرفتند؛ از این رو ما باید در ترجمه حداقلی از این مسائل را مورد توجه قرار دهیم. اگر نمی‌توانیم مانند زبان مبدأ، قرآن را ترجمه کنیم باید حداکثر مفاهیم را به مخاطب منتقل کنیم تا مخاطبان هم از نظر ادبی و هم از نظر معرفتی جذب قرآن شوند و آن را مورد مطالعه قرار دهند.
ـ چه آسیب‌ها و آفت‌هایی می‌تواند این ترجمه را مورد تهدید قرار دهد؟
در صورتی که افراد غیرمتخصص دست به ترجمه بزنند و یا افرادی در یک گروه گرد هم آیند که با معارف قرآن آشنایی ندارند یا افرادی باشند که نتوانند مفاهیم و معارف را به مخاطبان منتقل کنند، طبیعی است که این آسیب‌ها سبب می‌شود ترجمه مفیدی از قرآن ارائه نشود. صرف نظر از تخصص‌های لازم برای ترجمه قرآن، ویژگی‌های نامبرده نیز لازم و ضروری است و اگر تحقق نیابد کار موفقی نخواهد بود.
ـ برای اینکه در متن این ترجمه فراز و نشیب وجود نداشته و از یکدستی برخوردار باشد چه راهکاری پیشنهاد می‌دهید؟
این ترجمه باید در نهایت از سوی یک نفر ویرایش شود و این ویرایش به تأیید و اطلاع همه اعضای گروه برسد تا اختلافات به حداقل کاهش یابد و پایبندی به فعالیت گروهی وجود داشته باشد. به عنوان مثال در دایرةالمعارف قرآن که در مرکز فرهنگ و معارف قرآن انجام می‌شود، شورایی وجود دارد که اگر اختلافی به وجود آمد، داور درصدد حل اختلاف برمی‌آید و اگر حل نشد در شورا بحث می‌شود.
ـ ترجمه موفق از قرآن چه ویژگی‌هایی دارد؟
ترجمه‌ای موفق است که مترجم خود به اصول و مبانی ترجمه آشنا باشد و ویژگی‌های قرآن به ترجمه هم منتقل شود. همچنین مترجم باید سعی کند از به کارگیری واژگان مترادف در یک عبارت برای یک لغت پرهیز کند، یعنی یک واژه برای یک لفظ انتخاب کند که نزدیک‌ترین واژه به معنای لغت زبان مبدأ باشد و در عین نزدیکتر بودن، روان‌ترین واژه برای مخاطب(زبان مقصد) باشد. از سوی دیگر مترجم باید از ناظران علمی یا محتوایی برای ترجمه خود استفاده کند. یک مترجم به رغم اینکه در ترجمه تواناست، باید حتماً برای فن ترجمه ناظر هم داشته باشد.
ـ سخن پایانی.
امیدوارم مترجمانی که خدمات بزرگی به جامعه مخاطب قرآن کریم ارائه کرده‌اند، بتوانند به خلق آثار ارزشمند دیگری موفق شوند و ترجمه‌های خود را همواره ویرایش کنند و ارتقاء ببخشند.
گفت‌وگو از سمیه قربانی
مطالب مرتبط
ناشناس
| 
۱۳۹۵/۰۶/۲۹ - ۱۷:۰۸
پاسخ
هر چقدر تعداد ترجمه‌ها گروهی باشد کار ارزنده و بهتر ارائه می‌شود 
