نگاهی به دیپلماسی نبوی بر اساس جریان مباهله
گروه سیاسی: آنچه در جریان مباهله و رویارویی پیامبر(ص) با مسیحیان نجران به وضوح می‌توان دریافت، دوری اسلام از خشونت و تلاش برای رویارویی صلح آمیز با دیگر جریان‌هاست؛ حتی زمانی که در اوج قدرت قرار گرفته است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مباهله به معنای رهاکردن و قید و بند چیزی را برداشتن است، مفهوم متداول مباهله به معنای نفرین کردن دو نفر به یکدیگر است؛ زمانی که منطق و استدلال برای توجیه کردن سودى نداشته باشد، افرادى که با هم درباره یک مسئله مهم دینى محاجه دارند و به نتیجه نمی‌رسند، در یک جا جمع مى‌شوند و به درگاه خدا تضرع مى‌کنند و از او مى‌خواهند که دروغگو را رسوا و مجازات کند.
اما موضوع مباهله در صدر اسلام یکی از اتفاقات مهم و تأثیرگذار به شمار می‌رود. پس از آنکه پیامبر اسلام(ص) همراه با خیل عظیم مسلمانان، مکه را بی هیچ خون‌ریزی و تهدیدی فتح کردند، زمان آن رسیده بود که پیام اسلام به گوش جهانیان برسد تا همه مردم از فرصتی که خداوند متعال برای نوع انسان فراهم کرده، مطلع شوند.
از این رو رسول گرامی اسلام(ص) پیام‌های جداگانه‌ای برای سران کشورهای مختلف ارسال کردند و آنها را از پیام راستین اسلام که ادامه راه ادیان الهی پیشین است، آگاه سازند. واکنش‌های مختلفی نسبت به این اقدام صلح‌طلبانه و خیرخواهانه پیامبر خدا(ص) روی داد. از جمله اقداماتی که در قبال این پیام صورت گرفت، مربوط به مسیحیان نجران بودY ساکنان این بخش از سرزمین یمن زمانی که این پیام به دستشان رسید تصمیم گرفتند برای اطلاع دقیق از مبانی اسلام به مدینه بروند تا با پیامبر سخن بگویند و سخنان ایشان را بررسی کنند.
با این حال پس از ورود هیئت نجرانی به مدینه و دیدار و گفت‌وگو با پیامبر(ص) آنها از پاسخ‌هایی که دریافت کردند قانع نشدند و بر ادله خود اصرار ورزیدند. از این رو خداوند خطاب به پیامبر(ص) آیه مباهله را نازل فرمود و دستور داد: «فَمَنْ حَاجَّكَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَكُمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَكُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل‌لَّعْنَتَ اللَّـهِ عَلَی الْكَاذِبِینَ/ بنابراین، پس از فرارسیدن علم [وحی] به تو، هر کس درباره او [حضرت عیسی(ع)]، با تو به چالش برخیزد، به او بگو: بیایید تا فرزندانمان و فرزندانتان، و زنانمان و زنانتان، و جان‌هایمان و جان‌هایتان را فراخوانیم، آنگاه (به درگاه خداوند) زاری [تضرّع] کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم»(آیه 61 سوره آل عمران).
بر این اساس مقرر شد دو طرف همراه با نزدیک‌ترین افراد خود برای مباهله با یکدیگر بنشینند. هر چند گروه مسیحیان نجران با دیدن اهل بیت پیامبر(ص) به حقانیت ایشان پی برده و به مصالحه رضایت دادند.
پافشاری و ایستادگی بر عقاید و ارزش‌ها از جمله اصلی‌ترین درس‌های جریان مباهله بود. پیامبر(ص) اسلام که در همه عرصه‌ها الگویی برای جوامع اسلامی و مسلمانان به شمار می‌روند، در این عرصه نیز الگوی بی‌بدیلی را از خود ارائه کردند. ایشان که در نشر و گسترش اسلام از جان و مال خود و عزیرانش فروگذار نکرد، در این عرصه نیز با نزدیک‌ترین عزیزان خود حاضر شد تا بر اثبات حقانیت اسلام تأکید کند.
پیامبر اسلام(ص) در عرصه‌های مختلف برای رویارویی با مخالفان اصل مذاکره را مورد توجه قرار می‌دادند. پیش از موضوع مباهله و فتح مکه، قرارداد صلح حدیبیه یکی دیگر از الگوهای سیاسی پیامبر(ص) برای رویارویی با طرف‌های مخالف بود. در این رویارویی، قراردادی منعقد شد که هرچند به ظاهر مسلمین از کم‌ترین منافع برخوردار می‌شدند اما با مدیریت پیامبر(ص)، فرصت برای گسترش نفوذ اسلام و جهانی کردن این دین الهی میسر شد.
اما مذاکره و عدم موفقیت در این مسیر، پایان راه نیست؛ خداوند مسیر مباهله را پیش روی پیامبر(ص) گشود تا صلح‌طلبی و خشونت‌ستیزی اسلام نمایان شود؛ جریان مباهله زمانی اتفاق افتاد که اسلام با فتح مکه و گسترش نقوذ اسلام در مدینه جایگاه بسیار والایی داشت با این حال این قدرت باعث نشد تا اسلام با استفاده از دیگر ابزارها به دیگران منتقل شود؛ بلکه اصل بر بیان مستدل مبانی اسلامی و مراودات صلح‌آمیز با سایر گروه‌ها و ملت‌ها بوده است.
با این حال نباید فراموش کرد که سیاست‌های این چنین زمانی کارآمد خواهد بود که طرف‌های مقابل از در منطق و استدلال و تعقل رویاروی اسلام قرار گیرند در غیر این صورت سیاست اسلام برای مقابله با جریان‌های معاندی که تلاش در تضعیف و یا از بین بردن ارزش‌های اسلامی دارند، سیاست «بدر» و «خیبر» است.
محمود قره‌داغی
