یک محقق حوزوی تشریح کرد:
رابطه ثروت و قناعت از دید قرآن و روایات چیست؟
گروه حوزه‌های علمیه: محقق و پژوهشگر پژوهشکده حدیث حوزه به تبیین رابطه ثروت و قناعت از دیدگاه اسلام پرداخت و تاکید کرد: چگونگی عملکرد انسان در رویارویی با ثروت، در سازگاری یا ناسازگاری آن با قناعت تاثیرگذار است یعنی اگر انسان دستیابی به ثروت را هدف خود قرار دهد در این صورت با قناعت منافات خواهد داشت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی نیک‌پور، محقق و پژوهشگر پژوهشکده حدیث حوزه امروز پنجم مهر در نشست علمی«تبیین رابطه قناعت و ثروت در قرآن و حدیث» گفت: قناعت به معنای «بسنده کردن به اندازه نیاز» از برترین خلق‌ها در حوزه اخلاق اسلامی است و دستیابی به این فضیلت، بهره‌های معنوی و مادی زیادی به‌دنبال دارد.
وی با بیان اینکه در مقابل این آموزه، «ثروت‌اندوزی» قرار دارد که آبستن رذائل اخلاقی مانند حرص، بخل، کبر و... است افزود: ارتباط قناعت با مسائل اقتصادی در زمینه «بازدارندگی از مصرف بیش از نیاز» سبب شده که شبهه‌افکنان از این کارکردِ قناعت، برای هجمه به دین اسلام استفاده کرده و فرهنگ دینی را مخالف ثروتمندی معرفی کنند.
این محقق با طرح این سؤال که آیا اسلام با کار و تولید ثروت مخالف است یا به آموزه‌هایی مانند قناعت به ترویج تنبلی و فقر دامن می‌زند اظهار کرد: براساس نظر اسلام، اصلِ ثروت داشتن با قناعت منافاتی ندارد اما اگر برخورداری از دنیا موجب غفلت از خداوند و آخرت شود، با قناعت ناسازگار است از این رو «ثروت‌اندوزی» که ریشه در حبّ مال و دنیا دارد، به دلیل ایجاد غفلت در انسان امری ناپسند به شمار می‌رود.
وی با اشاره به جایگاه قناعت و ثروت در قرآن و حدیث عنوان کرد: هر کدام از «قناعت» و «ثروت» عوامل تاثیرگذار در زندگی انسان‌اند و «برخورداری از مال» و در کنار آن «بسندگی به سهم خود» سبب آرامش در دنیا و ابزاری برای رسیدن به سعادت اخروی است.
این محقق با اشاره به جایگاه قناعت تصریح کرد: «قناعت» در جایی است که شخص، به آنچه دارد در حد ضرورت بسنده کند. بنابراین قناعت یعنی راضی بودن به آنچه خداوند روزی انسان کرده است لذا اگر کسی به ضروریات زندگی بسنده کند خداوند نعمت‌های معنوی و مادی نصیب او می‌کند.
وی بیان کرد: حفظ عزّت و آبرو از برجسته‌ترین پسامدهای بسندگی به نصیب الهی است و آزمندی، سختی و ناراحتی در پی دارد اما رضایت به قسمت، آرامش به ارمغان آورده، انسان را شایسته روزیِ فراوان می‌کند و نیازمندی را از او می‌زداید.
این محقق با اشاره به جایگاه ثروت در قرآن اظهار کرد: در آیات و روایات دو نگاه به ثروت وجود دارد؛ برخی به ستایش مال دنیا پرداخته‌اند و بعضی آن را نکوهش کرده است.
نیک پور با اشاره به ارزش ثروت در اسلام عنوان کرد: بررسی برخی آیات و روایات نشان می‌دهد که برخلاف تصور، اسلام با داشتن ثروت مخالف نیست. آموزه‌هایی چون حج، جهاد و پرداختن انواع صدقات، وابستگی زیادی به تمکن مالی دارند. دنیا و ثروت به عنوان یکی از مصادیق آن بهترین یاریگر مؤمن برای دستیابی به سعادت اخروی و یکی از اصول تاثیرگذار در نگاه‌داشت و استواری دین و زندگی اوست.
این پژوهشگر ادامه داد: توانگری انسان، عیب‌های او را پوشانده از آبرویش صیانت می‌کند و به او ارجمندی می‌بخشد و تعامل درست و به‌حق با ثروت، زمینه بقاء و رشد جامعه اسلامی را نیز فراهم می‌کند و در غیر این صورت می‌تواند باعث عقب‌ماندگی آن شود.
مهدوی نیک‌پور با اشاره به نکوهش دنیاگرایی در آیات گفت: آیات و روایات بسیاری در نکوهش دنیا وارد شده است. مراد این دسته از آموزه‌ها توجه بیش از اندازه به مال است به‌گونه‌ای که انسان را از یاد خدا باز می‌دارد و در جهان‌بینی الهی از «حب دنیا» به عنوان ریشه شهوات و منشأ تمام اشتباهات بشری یاد می‌شود.
نیک پور بیان کرد: قرآن از زندگی دنیا و اموال انسان، با لفظ «متاع غرور» یاد می‌کند. «متاع» در لغت به معنای هر چیزی است که انسان از آن بهره می‌برد و «غرور» به معنای خدعه و فریب آمده است. مراد این است که طالب دنیا هر چند در ظاهر سود می‌برد اما در باطن فریب خورده است. در جای دیگر مال دنیا به «زخرف» یعنی آراستن و نیکو جلوه دادن باطل، توصیف شده است.
وی تاکید کرد: بنابر این اسلام با داشتن ثروت مخالف نیست اما از ثروت‌اندوزی به خاطر آسیب‌های اعتقادی، اخلاقی و روانی آن باز می‌دارد از این رو بهره‌گیری از مال در راستای دستیابی به قرب الهی و مصالح آخرتی در کنار تأمین منافع دنیایی امری پسندیده است.
این محقق با اشاره به رابطه قناعت و ثروث با طرح این سؤال که آیا قناعت با ثروتمندی منافات دارد یا نه؟ اظهار کرد: با تکیه بر آیات و روایات، درباره رابطه قناعت و ثروت دو تحلیل قابل ارائه است: نخست اینکه برخی آموزه‌های اسلام با دارایی‌های انسان گره خورده‌اند که یکی از آن‌ها قناعت است که ارتباط مستقیم با مسائل اقتصادی دارد.
وی افزود: قناعت به معنای بسنده کردن به اندازه نیاز است. اگر به دست آوردن ثروت همراه با رعایت ضوابط و اکتفا کردن به مقدار ضرورت باشد با قناعت منافاتی ندارد و اسلام همان گونه که مسلمانان را به بسندگی سفارش کرده به کار و فعالیت‌های اقتصادی و کسب ثروت نیز امر می‌کند.
وی افزود: توجه به مادیات نباید به اندازه‌ای باشد که انسان را از توجه به خداوند و تلاش برای آخرت غافل کند بنابراین اسلام مخالف برخورداری مسلمانان از ثروت و پیشرفت آنان نبوده و حتی ثروت را عامل بقای جامعه اسلامی می‌داند.
وی افزود: دوم این که «ثروت اندوزی» با قناعت منافات دارد و اگر هدف از دستیابی به ثروت فقط کسب لذّت دنیایی باشد دل کندن از مال و اکتفا کردن به مقدار نیاز مشکل خواهد بود از این رو دلبستگی به دنیا انسان را دچار اندوه، حسرت و فرومایگی کرده و او را از ادای حقوق مالی، که خداوند بر عهده‌اش قرار داده باز می‌دارد و در مقابل، بسندگی و رضایت به قسمت، آرامش و عزّت می‌آورد و سبب می‌شود که شخص به راحتی در راه رضای الهی هزینه کند.
مهدوی نیک‌پور تاکید کرد: بنابراین چگونگی عملکرد انسان در رویارویی با ثروت، در سازگاری یا ناسازگاری آن با قناعت تاثیرگذار است و باید دید که آیا انسان دستیابی به ثروت را هدف خود قرار داده که در این صورت با قناعت منافات خواهد داشت و یا آن را وسیله‌ای برای رسیدن به سعادت ابدی و قرب الهی قرار می‌دهد.
وی با بیان اینکه در مقابل این آموزه، «ثروت‌اندوزی» قرار دارد که آبستن رذائل اخلاقی مانند حرص، بخل، کبر و... است افزود: ارتباط قناعت با مسائل اقتصادی در زمینه «بازدارندگی از مصرف بیش از نیاز» سبب شده که شبهه‌افکنان از این کارکردِ قناعت، برای هجمه به دین اسلام استفاده کرده و فرهنگ دینی را مخالف ثروتمندی معرفی کنند.
این محقق با طرح این سؤال که آیا اسلام با کار و تولید ثروت مخالف است یا به آموزه‌هایی مانند قناعت به ترویج تنبلی و فقر دامن می‌زند اظهار کرد: براساس نظر اسلام، اصلِ ثروت داشتن با قناعت منافاتی ندارد اما اگر برخورداری از دنیا موجب غفلت از خداوند و آخرت شود، با قناعت ناسازگار است از این رو «ثروت‌اندوزی» که ریشه در حبّ مال و دنیا دارد، به دلیل ایجاد غفلت در انسان امری ناپسند به شمار می‌رود.
وی با اشاره به جایگاه قناعت و ثروت در قرآن و حدیث عنوان کرد: هر کدام از «قناعت» و «ثروت» عوامل تاثیرگذار در زندگی انسان‌اند و «برخورداری از مال» و در کنار آن «بسندگی به سهم خود» سبب آرامش در دنیا و ابزاری برای رسیدن به سعادت اخروی است.
این محقق با اشاره به جایگاه قناعت تصریح کرد: «قناعت» در جایی است که شخص، به آنچه دارد در حد ضرورت بسنده کند. بنابراین قناعت یعنی راضی بودن به آنچه خداوند روزی انسان کرده است لذا اگر کسی به ضروریات زندگی بسنده کند خداوند نعمت‌های معنوی و مادی نصیب او می‌کند.
وی بیان کرد: حفظ عزّت و آبرو از برجسته‌ترین پسامدهای بسندگی به نصیب الهی است و آزمندی، سختی و ناراحتی در پی دارد اما رضایت به قسمت، آرامش به ارمغان آورده، انسان را شایسته روزیِ فراوان می‌کند و نیازمندی را از او می‌زداید.
این محقق با اشاره به جایگاه ثروت در قرآن اظهار کرد: در آیات و روایات دو نگاه به ثروت وجود دارد؛ برخی به ستایش مال دنیا پرداخته‌اند و بعضی آن را نکوهش کرده است.
نیک پور با اشاره به ارزش ثروت در اسلام عنوان کرد: بررسی برخی آیات و روایات نشان می‌دهد که برخلاف تصور، اسلام با داشتن ثروت مخالف نیست. آموزه‌هایی چون حج، جهاد و پرداختن انواع صدقات، وابستگی زیادی به تمکن مالی دارند. دنیا و ثروت به عنوان یکی از مصادیق آن بهترین یاریگر مؤمن برای دستیابی به سعادت اخروی و یکی از اصول تاثیرگذار در نگاه‌داشت و استواری دین و زندگی اوست.
این پژوهشگر ادامه داد: توانگری انسان، عیب‌های او را پوشانده از آبرویش صیانت می‌کند و به او ارجمندی می‌بخشد و تعامل درست و به‌حق با ثروت، زمینه بقاء و رشد جامعه اسلامی را نیز فراهم می‌کند و در غیر این صورت می‌تواند باعث عقب‌ماندگی آن شود.
مهدوی نیک‌پور با اشاره به نکوهش دنیاگرایی در آیات گفت: آیات و روایات بسیاری در نکوهش دنیا وارد شده است. مراد این دسته از آموزه‌ها توجه بیش از اندازه به مال است به‌گونه‌ای که انسان را از یاد خدا باز می‌دارد و در جهان‌بینی الهی از «حب دنیا» به عنوان ریشه شهوات و منشأ تمام اشتباهات بشری یاد می‌شود.
نیک پور بیان کرد: قرآن از زندگی دنیا و اموال انسان، با لفظ «متاع غرور» یاد می‌کند. «متاع» در لغت به معنای هر چیزی است که انسان از آن بهره می‌برد و «غرور» به معنای خدعه و فریب آمده است. مراد این است که طالب دنیا هر چند در ظاهر سود می‌برد اما در باطن فریب خورده است. در جای دیگر مال دنیا به «زخرف» یعنی آراستن و نیکو جلوه دادن باطل، توصیف شده است.
وی تاکید کرد: بنابر این اسلام با داشتن ثروت مخالف نیست اما از ثروت‌اندوزی به خاطر آسیب‌های اعتقادی، اخلاقی و روانی آن باز می‌دارد از این رو بهره‌گیری از مال در راستای دستیابی به قرب الهی و مصالح آخرتی در کنار تأمین منافع دنیایی امری پسندیده است.
این محقق با اشاره به رابطه قناعت و ثروث با طرح این سؤال که آیا قناعت با ثروتمندی منافات دارد یا نه؟ اظهار کرد: با تکیه بر آیات و روایات، درباره رابطه قناعت و ثروت دو تحلیل قابل ارائه است: نخست اینکه برخی آموزه‌های اسلام با دارایی‌های انسان گره خورده‌اند که یکی از آن‌ها قناعت است که ارتباط مستقیم با مسائل اقتصادی دارد.
وی افزود: قناعت به معنای بسنده کردن به اندازه نیاز است. اگر به دست آوردن ثروت همراه با رعایت ضوابط و اکتفا کردن به مقدار ضرورت باشد با قناعت منافاتی ندارد و اسلام همان گونه که مسلمانان را به بسندگی سفارش کرده به کار و فعالیت‌های اقتصادی و کسب ثروت نیز امر می‌کند.
وی افزود: توجه به مادیات نباید به اندازه‌ای باشد که انسان را از توجه به خداوند و تلاش برای آخرت غافل کند بنابراین اسلام مخالف برخورداری مسلمانان از ثروت و پیشرفت آنان نبوده و حتی ثروت را عامل بقای جامعه اسلامی می‌داند.
وی افزود: دوم این که «ثروت اندوزی» با قناعت منافات دارد و اگر هدف از دستیابی به ثروت فقط کسب لذّت دنیایی باشد دل کندن از مال و اکتفا کردن به مقدار نیاز مشکل خواهد بود از این رو دلبستگی به دنیا انسان را دچار اندوه، حسرت و فرومایگی کرده و او را از ادای حقوق مالی، که خداوند بر عهده‌اش قرار داده باز می‌دارد و در مقابل، بسندگی و رضایت به قسمت، آرامش و عزّت می‌آورد و سبب می‌شود که شخص به راحتی در راه رضای الهی هزینه کند.
مهدوی نیک‌پور تاکید کرد: بنابراین چگونگی عملکرد انسان در رویارویی با ثروت، در سازگاری یا ناسازگاری آن با قناعت تاثیرگذار است و باید دید که آیا انسان دستیابی به ثروت را هدف خود قرار داده که در این صورت با قناعت منافات خواهد داشت و یا آن را وسیله‌ای برای رسیدن به سعادت ابدی و قرب الهی قرار می‌دهد.
