نیاز به گفتمانی برای خروج جامعه قرآنی از بودجه‌گرایی/ انحراف از اصول منشور

حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، از اعضای شورای توسعه فرهنگ قرآنی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در مورد صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی و اساس نامه این صندوق که در روزهای اخیر خبر افتتاح آن منتشر شده و ایرادات وارده به اساس‌نامه آن، با تأکید بر اینکه اساس نامه فعلی می‌تواند اهداف اصلی را برآورده سازد، گفت: این اساس‌نامه توان اینکه بشود با آن فعالیت را آغاز کرد، در خود دارد. اما این اساس نامه، مانند هر نوشته بشری دیگری نیاز به این دارد که متناسب با استعدادها و ظرفیت‌ها پیشرفته‌تر شود و حتی منشور توسعه فرهنگ قرآنی هم از این قاعده مستثنی نیست و باید به روز بودن خود را حفظ کند.
اساس‌نامه ایراد چشمگیری ندارد
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: این اساس نامه ایراد اساسی چشمگیری ندارد، اما می‌توان با نگاه جامع‌تر و علمی‌تر برخی افزوده‌ها داشته باشد تا پیشرفته‌تر و کارآمدتر باشد. اما همانطور که گفته شد با همین اساس نامه هم می‌توان کار را آغاز کرد.
این عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر می‌توان با این اساس نامه فعالیت را آغاز کرد یا ابتدا باید ایرادات یا افزودنی‌های آن احصاء شود و بعد فعالیت را آغاز کند، بیان کرد: در آغاز نکته قابل توجهی به چشم نمی‌خورد، هر چند در جلسه آینده شورای توسعه فرهنگ قرآنی این اساس‌نامه مورد بررسی قرار گرفته و اگر لازم شود تغییراتی در آن ایجاد می‌شود. اما آنچه که در آن وجود دارد و رسماً تأیید شده است. به نظر می‌رسد که از عهده کارهای جاری بر بیاید.
وضعیت شفاف نبودن وضعیت هزینه‌ها
بهمنی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به این سوال که در اساس نامه صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی هزینه‌ها به صورت شفاف بیان نشده است، گفت: البته افرادی که اساس‌نامه را نوشته‌اند باید پاسخ دهند، اما به اعتقاد من با توجه به اینکه اساس نامه هیئت امنا دارد و این هیئت، سازوکار اجرایی و سازوکار هزینه را طی آئین‌نامه‌ای تصویب می‌کند، مشکل مورد اشاره نیز در این آئین‌نامه برطرف می‌شود. به لحاظ اینکه اعضای شورای توسعه از هیئت امنای صندوق هستند، افرادی که تدوین کرده‌اند، نگران این نبوده‌اند که شکل هزینه کرد چگونه است. به این لحاظ که می‌دانستند، جمع فراوانی از اعضای شورا سازوکارهای اجرایی که از جمله آنها روش هزینه و ... است، تدوین خواهند کرد. این را نیز باید مد نظر داشته باشیم که اگر همه آئین‌نامه را در اساس نامه بیاورند بسیار مفصل خواهد شد.
استقلال صندوق حفظ شده است
وی همچنین در پاسخ به سوال دیگری در مورد مستقل نبودن صندوق در اساس‌نامه و وابستگی آن به دبیرخانه شورا، گفت: در دبیرخانه به لحاظ اینکه پشتیبانی ستادی صورت می‌گیرد، افرادی که تدوین کرده‌اند احساس کرده‌اند دبیرخانه حیث استقلالی، صندوق را می‌تواند، صیانت کند، برای اینکه دبیرخانه عالی‌ترین نهاد فرابخشی قرآنی است. یعنی نهایی‌ترین و عالی‌ترین سطح فرابخشی که ما در حوزه فعالیت‌های قرآنی و فرهنگ قرآنی سراغ داریم در حوزه ستادی البته همین دبیرخانه است. دبیرخانه طرف و هم عرض کسی نیست، بلکه پشتیبان همه است. نگاه را اگر به این چیدمان ستادی داشته باشید، خواهید دید که چیزی جز و بالاتر از دبیرخانه وجود ندارد. زمانی که اینگونه باشد، به مستقل بودن صندوق پی خواهیم برد و لذا تأکید می‌کنم که دبیرخانه در عرض هیچ دستگاه و تشکلی نیست بلکه فراتر از همه است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه این بخش از گفت‌وگوی خود با ایکنا بیان کرد: آنهایی که در عین تصریح به اینکه صندوق مستقل است، جایگاه آن را در دبیرخانه دیده‌اند به این دلیل بوده است که دبیرخانه واقعاً این حیث را دارد.
بهمنی همچنین در پاسخ به این سوال که افتتاح صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی را می‌توان یک اتفاق خاص و ویژه برای فعالیت‌های قرآنی کشور قلمداد کرد یا خیر، گفت: من موضوع بزرگتری را مد نظر دارم که جا دارد رسانه و دستگاه‌های دغدغه‌مند در آن تأمل داشته باشند. زمانی که ما پیش نویس منشور توسعه فرهنگ قرآنی را تهیه می‌کردیم هیچ بحثی از بودجه وجود نداشت. آن تفکر راهبردی در آن زمان متمرکز بر این بود که یک ستاد راهبری فارغ از اینکه منابع کشور چگونه باشد، شکل بگیرد. تا آن ستاد راهبری بتواند مسیر را به گونه‌ای روشن کند که دستگاه‌های اصلی کشور راهبری سه کمیسیونی که پیش‌بینی شده بود، در آن مسیر مدیریت کنند.
وی افزود: در ادامه ایده‌ای آمد که نیم درصد از منابع کشور به امر فعالیت‌های قرآنی اختصاص یابد تا بیاید و صرفاً آن راهبردهای منشور توسعه را که هیچ یک از بخش‌های ممکن نتوانند آنها را راهبری کنند، به طور خاص پشتیبانی کند.
این عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصریح کرد: بودجه نیم درصد قرار نبود کل بودجه‌ای باشد که پرداخته می‌شود، نیم درصد در برآورد اول سه هزار میلیارد تومان بود که بعدها کم شد تا به حدود 100 میلیارد تومان رسید که مقدار کمی از آن دست قرآنی‌ها را گرفت و رقم بسیار نازلی شد. بنابر این این یک انحراف ذهنی را ایجاد کرده است.
منشور را در بودجه قرآنی خلاصه کرده‌ایم
بهمنی اظهار کرد: منشور توسعه فرهنگ قرآنی اینگونه نبود که تماماً در قالب نیم درصد خلاصه شود، منشور خیلی بزرگتر از نیم درصد و درصدهای دیگر بوده و هست. نیم درصد فقط برای برنامه‌های راهبردی خاص پیشبرد منشور توسعه بود نه برای اینکه تمام برنامه‌ریزی کشور روی این منبع متمرکز شود.
وی با تأکید بر اینکه در ادامه جذب منابع قرآنی این بودجه نیم درصدی محقق نشد، خاطرنشان کرد: صندوق نیز همین‌گونه است، صندوق اینگونه نیست که بگوئیم یک جا یک منبعی وجود دارد و بگوئیم برای کل فعالیت‌های قرآنی کشور است. شورای توسعه برای این ساخته نشده است، شورا برای راهبری همه شئون قرآن کریم در طراز انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی تشکیل شده است. منابع فراوانی از دولتی و عمومی و مردمی ممکن است، فراهم شود و ممکن است اصلاً منبعی فراهم نشود. ممکن است شورا تنها روی انگیزش مردم سرمایه‌گذاری کند، که در اینجا این سوال پیش می‌آید، آیا انگیزش مردمی کم منبع و سرمایه‌ای است.
این عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با ایکنا عنوان کرد: من می‌خواهم دوستان رسانه‌ای را بازگشت دهم به اینکه راهی بیابند برای اینکه منشور توسعه و تفکر راهبردی که موجب منشور توسعه است از چنبره این هزینه‌گرایی و منبع‌گرایی خارج شود. در حال حاضر اتفاقی افتاده و آن هم این است که همه اتفاقات بر این موضوع متمرکز شده است در حالی که هزینه تنها گوشه‌ای از منشور است.
بهمنی در پاسخ به این موضوع که این هزینه‌گرایی و منبع‌گرایی به خاطر این است که تنها هزینه است که مشکلات را برطرف می‌کند، گفت: به هیچ وجه اینگونه نیست، مگر صندوق چه میزان می‌تواند منبع داشته باشد، پیش فرض ما منابع نیست، ما در قسمت منبع مشکل داشته‌ایم اما اصل در منشور این نیست و تمرکز بر منبع نیست. منشور بر منابع تمرکز نکرده است و گفته است که مشکل ما مشکل یکپارچگی و هماهنگی است. یک عزم ملی در مدیران ما هست. این عزم ملی را با کدام منبع و با کدام صندوق می‌توان به دست آورد، این خواسته‌ها با منابع مادی قابل دسترسی نیست. آن چیزهایی که منشور توسعه هدف قرار داده است بسیار بالاتر و والاتر از این است.
وی در پایان با تأکید بر اینکه این موضوع به معنای آن نیست که منبع و هزینه کلاً نادیده گرفته شود، بیان کرد: این مسائل در مقابل اهداف منشور توسعه ناچیز هستند. من همه دوستان را دعوت می‌کنم تا گفتمانی در فضای قرآنی کشور ایجاد شود که ما قرآنی‌ها از چنبره این بودجه‌گرایی خارج شویم، نه اینکه بودجه را وابگذاریم و مدیریت نکنیم، باید منابع مربوط به خودمان را به گونه‌ای مدیریت کنیم که به عالم نشان دهد از منابع کم و ناچیز چطور استفاده بهینه می‌کنیم. البته باز هم می‌گویم مسئله ما این نیست. همان‌هایی که در منشور توسعه دیده شده است، آنها مسئله ما هست.