مطالبات اقتصادی رهبر معظم انقلاب/ رجایی باغسیایی عنوان کرد:
لزوم پیگیری سیاست‌های خانواده براساس نظام اقتصادی اسلام
گروه اقتصاد: عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: تأمین معیشت نیازمندان از جمله مواردی است که دین اسلام توجه خاصی به آن دارد و لازم است تحقق سیاست‌های ابلاغی خانواده را براساس نظام اقتصادی اسلام پیگیری کنیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مقام معظم رهبری، روز شنبه، ۱۳ شهریور ۹۵ سیاست‌های کلی خانواده را پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام به رؤسای قوای سه‌گانه ابلاغ کردند. در این سیاست‌ها برای حفظ بنای خانواده در جامعه اسلامی به عنوان کانون رشد و تعالی انسان، دستورالعمل‌هایی در ۱۶ محور ذکر شده است.
رهبر معظم انقلاب در مقدمه سیاست‌های ابلاغی، خانواده را واحد بنیادی و سنگ بنای جامعه اسلامی و کانون رشد و تعالی انسان و پشتوانه سلامت و بالندگی و اقتدار و اعتلای معنوی کشور و نظام معرفی کرده و و عنوان کرده‌اند ایجاد جامعه‌ای خانواده محور و تقویت و تحکیم خانواده و کارکردهای اصلی آن بر پایه الگوی اسلامی خانواده به عنوان مرکز نشو و نما و تربیت اسلامی فرزند و کانون آرامش بخش باید مورد توجه مسئولان کشور قرار گیرد.
ایشان در بنده دوم سیاست‌های خانواده بر محور قرار گرفتن خانواده در قوانین و مقررات، برنامه‌ها، سیاست‌های اجرایی و تمام نظامات آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به‌ویژه نظام مسکن و شهرسازی و در بند چهارم این سیاست‌ها بر ایجاد نهضت فراگیر ملی برای ترویج و تسهیل ازدواج موفق و آسان برای همه دختران و پسران و افراد در سنین مناسب ازدواج و تشکیل خانواده و نفی تجرد در جامعه با وضع سیاست‌های اجرایی و قوانین و مقررات تشویقی و حمایتی و فرهنگ‌سازی و ارزش‌گذاری به تشکیل خانواده متعالی بر اساس سنت الهی تأکید کرده‌اند.
در سایر بندهای سیاست‌های ابلاغی خانواده بر تحکیم خانواده و ارتقاء سرمایه اجتماعی آن بر پایه رضایت و انصاف، خدمت و احترام و مودت و رحمت با تأکید بر به‌کارگیری یکپارچه ظرفیت‌های آموزشی، تربیتی و رسانه‌ای کشور در جهت تحکیم بنیان خانواده و روابط خانوادگی، فرهنگ سازی و تقویت تعاملات اخلاقی، مقابله مؤثر با جنگ نرم دشمنان برای فروپاشی و انحراف روابط خانوادگی و رفع موانع و زدودن آسیب‌ها و چالش‌های تحکیم خانواده، ممنوعیت نشر برنامه‌های مخل ارزش‌های خانواده، ایجاد فرصت برای حضور مفید و مؤثر اعضای خانواده در کنار یکدیگر و استفاده مؤثر خانواده از اوقات فراغت به صورت جمعی، ارائه و ترسیم الگوی اسلامی خانواده و تقویت و ترویج سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی با ترویج ارزش‌های متعالی و سنت‌های پسندیده در ازدواج و خانواده تأکید شده است.
مبارزه با اشرافیت و تجمل‌گرایی و مظاهر فرهنگ غرب، ارتقاء معیشت و اقتصاد خانواده‌ها با توانمندسازی آنان برای کاهش دغدغه‌های آینده آنها درباره اشتغال، ازدواج و مسکن، تقویت و تشویق خانواده در جهت جلب مشارکت خانواده برای پیشبرد اهداف و برنامه‌های کشور در همه عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و دفاعی و حمایت از عزت و کرامت همسری، نقش مادری و خانه‌داری زنان و نقش پدری و اقتصادی مردان و مسؤولیت تربیتی و معنوی زنان و مردان و توانمندسازی اعضای خانواده در مسئولیت‌پذیری، تعاملات خانوادگی و ایفای نقش و رسالت خود، دیگر مواردی هستند که رهبر معظم انقلاب در این سیاست‌های بر آنها تأکید کرده است.
برای بررسی بیشتر این موضوع، با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد رجایی‌باغسیایی، نماینده مجلس نهم و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌آید:
ابتدا بفرمائید با توجه به تأکیدات اخیر رهبر معظم انقلاب بر حل مشکلات اقتصادی خانواده، به نظر شما چه اقداماتی باید در این راستا انجام داد؟
یکی از راهکارهایی که برای تحقق سیاست‌های ابلاغی خانواده وجود دارد این است که براساس نظام اقتصادی اسلام، تأمین معیشت در حد کفایت را انجام دهیم و یکی از اقدامات اساسی این است که یک نظام تأمین اجتماعی فراگیر که دولت هم از آن حمایت کند را فراهم کنیم.
باید درآمد و هزینه‌هایی به بخشی از خدمات خاص و یا افراد خاص اختصاص داده شود اما در کنار آن باید یک تأمین اجتماعی فراگیر ایجاد شود تا افرادی که کار ندارند یا درآمد آنها کافی نیست اطمینانی برای تأمین زندگی خود در آینده داشته باشند.
چنین اقداماتی آثار بسیار زیادی در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی در پی خواهد داشت؛ البته باید راهکارهایی اندیشیده شود که این مسئله منجر به تن‌پروری یا فرار از کار نشود. ما باید تجارب کشورهایی که در این زمینه دارای موفقیت‌هایی هستند را مطالعه کنیم تا ضمن تأمین زندگی مردم، فرار از کار و تنبلی را هم رواج ندهیم.
وقتی چنین اتفاقی رخ داد، مسکن و تحصیل و سایر موارد هم تحت پوشش قرار می‌گیرد. بنابراین باید از این حیث، این اقدامات را برای افراد نیازمند انجام داد و خود بنده هم طرحی در این زمینه داشتم اما چون شرایط اقتصادی به هم ریخت، این طرح ناکام ماند.
به نظر می‌رسد اقداماتی که در وضعیت کنونی انجام می‌شود، مشکلی را حل نمی‌کند و باید یک سیستم تأمین اجتماعی جامع و فراگیر مهیا شده و همه مردم تحت پوشش آن قرار بگیرند و خود دولت هم متولی آن باشد.
البته در برخی از کشورها حتی شورای شهر متولی تأمین اجتماعی شده و افرادی که بیکار هستند یا درآمد آنها کافی نیست، در شورای شهر، برای آنها یک مقرری تعیین شده و حتی شغل مورد نیاز آنها نیز فراهم می‌شود؛ چراکه جوانی که ازدواج کرده است، اگر شغل نداشته باشد آثار خوشایندی در پی ندارد بنابراین باید این مشکلات برطرف شود.
آیا تأمین اجتماعی در کشور ما تاکنون در این زمینه موفق عمل کرده است؟
سازمان تأمین اجتماعی، سازمانی مبتنی بر درآمد و هزینه است و افرادی که بیمه شده و حق بیمه پرداخت کرده‌اند، هنگامی‌که بیکار شدند تا مدت محدودی نیازهای آنان می‌شود؛ البته اقداماتی در این زمینه انجام شده است اما آنچه بنده عرض کردم فراتر از اقدامات سازمان تأمین اجتماعی است و باید دولت در این زمینه به میدان بیاید.
دولت باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کند و نمونه این مورد را هم در کشورهای مختلفی مشاهده می‌کنیم. ممکن است پی‌ریزی چنین نظامی چند سال طول بکشد اما ایده باید به این صورت پیگیری شود.
یعنی شما معتقدید باید سازمان جدیدی برای حمایت از خانواده تشکیل شود؟
می‌توان سازمان جدیدی را تشکیل داد و یا می‌توان همین سازمان تأمین اجتماعی را به عنوان متولی امر قرار داد و اما حتما باید دولت به این سازمان کمک کند.
وقتی سازمان تأمین اجتماعی به یک شخص بیکار اعلام می‌کند که توان پرداخت هزینه‌های زندگی شما را نداریم، باید دولت هزینه‌های زندگی آن شخص یا خانواده را تأمین کند؛ چراکه سازمان تأمین اجتماعی نمی‌تواند این اقدام را از طرق منابع خود که متعلق به بیمه‌شدگان تأمین اجتماعی است انجام دهد و اساسا منابع آن کفاف نمی‌دهد.
با این اوصاف باید افراد و خانواده‌های نیازمند، زیر چتر حمایتی دولت قرار گیرند تا مشکلات افراد فاقد درآمد و شغل برطرف شود. اگر این اتفاق رخ دهد، به طریق اولی برخی از مشکلات اشتغال هم برطرف خواهد شد.
در این شرایط، بیمه شده و کارفرما در مشاغل خرُد هم با علاقه بیشتری به کار و تلاش خواهند پرداخت اکنون برخی از کارفرمایان در زمینه پرداخت حق بیمه موفق عمل نمی‌کنند که این امر می‌تواند هم برای شاغلین مشکل ایجاد کند و هم برای افرادی که آماده به کار هستند و کاری برای آنها وجود ندارد، موقعیت شغلی مناسب ایجاد نخواهد شد.
مقام معظم رهبری در سیاست‌های ابلاغی خانواده بر محور قرار گرفتن خانواده در قوانین و مقررات اقتصادی تأکید کرده‌اند و مسلما بخش مهمی از این امر بر عهده مجلس است. عملکرد مجلس در این زمینه را تاکنون چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مجلس اقداماتی را انجام داده است اما طرح جامعی وجود نداشته است و جای یک نظام تأمین اجتماعی جامع که دولت هم از آن حمایت کند در کشور خالی است.
نظام بانکی چه نقشی در تحقق این سیاست‌ها می‌تواند ایفا کند؟
قطعا بخشی از امور مربوط به تحقق سیاست‌های خانواده همانند ایجاد اشتغال و ارائه تسهیلات مناسب برعهده نظام بانکی است اما بار اصلی این مسئله باید برعهده دولت باشد. البته همانگونه که عرض کردم، خود بنده طرحی را در مجلس قبل در نظر داشتم اما چون وضعیت نامناسب اقتصادی پدید آمد، شرایط تحقق آن فراهم نشد.
با توجه به اینکه نظام ما نظامی اسلامی است و دین مبین اسلام اهتمام خاصی به تأمین معیشت نیازمندان دارد باید برای تحقق منویات رهبر معظم انقلاب در سیاست‌های خانوده تلاش کرد.
این طرح مربوط به چه سالی بود؟
طرح مطرح نشد بلکه صرفا ایده‌ای بود که بنده قصد داشتم آن را مطرح کنم اما به دلیل ایجاد تحریم‌ها و مشکلات مالی دولت، متوجه شدم که فعلا گوش شنوایی برای این ایده وجود ندارد.
مهم‌ترین محورهای شما برای پیگیری این طرح شامل چه مواردی بودند؟
همه مواردی که در سیاست‌های خانواده ابلاغ شده است را پوشش می‌داد. بنده معتقدم وقتی کسی که آماده کار است اما کار ندارد و یا خانمی سرپرست خانوار است و سرمایه‌ای در اختیار ندارد، در این شرایط لازم است که دولت شرایط زندگی وی را فراهم کند، نه اینکه ماهیانه 50 یا 60 هزار تومان به وی پرداخت کند.
وقتی کسی دارای مسکن نیست و سرپرست خانوار است اما کمیته امداد ماهانه صد هزار تومان به وی پرداخت می‌کند، مشکلات زندگی وی برطرف نخواهد شد. بنابراین باید حمایت‌ها به صورت اثرگذار انجام شود.
البته بخشی از منابع تأمین اجتماعی فراگیر را می‌توانیم از کانال منابع هدفمندی یارانه‌ها پوشش دهیم و نیازهای نیازمندان را تأمین کنیم.
آیا قصد مطرح کردن ایده خود برای مجلس جدید یا انتشار آن را دارید؟
انشاء‌الله اگر زمینه‌های این امر فراهم شود ممکن است این کار را انجام دهم.
اکبر ابراهیمی
بخشی از این موارد به سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و از جمله محور قرار گرفتن خانواده در قوانین و مقررات اقتصادی، به‌ویژه در حوزه مسکن و شهرسازی، حمایت اقتصادی از زنان سرپرست خانوار، محور قرار گرفتن خانواده در قوانین و مقررات اقتصادی و مبارزه با اشرافیت و تجمل‌گرایی در جهت حفظ استحکام خانواده مربوط می‌شود.
با توجه به اهمیتی که حفظ بنیان خانواده در موفقیت و پیشرفت کشور دارد لازم است که مسئولان کشور، ضمن حمایت‌ها توجه به سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب، شرایط لازم برای رفع مشکلات اقتصادی خانواده همانند ازدواج آسان، ایجاد شغل و رفع معضلات زنان سرپرست خانوار را فراهم کنند.
ایشان در بنده دوم سیاست‌های خانواده بر محور قرار گرفتن خانواده در قوانین و مقررات، برنامه‌ها، سیاست‌های اجرایی و تمام نظامات آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به‌ویژه نظام مسکن و شهرسازی و در بند چهارم این سیاست‌ها بر ایجاد نهضت فراگیر ملی برای ترویج و تسهیل ازدواج موفق و آسان برای همه دختران و پسران و افراد در سنین مناسب ازدواج و تشکیل خانواده و نفی تجرد در جامعه با وضع سیاست‌های اجرایی و قوانین و مقررات تشویقی و حمایتی و فرهنگ‌سازی و ارزش‌گذاری به تشکیل خانواده متعالی بر اساس سنت الهی تأکید کرده‌اند.
در سایر بندهای سیاست‌های ابلاغی خانواده بر تحکیم خانواده و ارتقاء سرمایه اجتماعی آن بر پایه رضایت و انصاف، خدمت و احترام و مودت و رحمت با تأکید بر به‌کارگیری یکپارچه ظرفیت‌های آموزشی، تربیتی و رسانه‌ای کشور در جهت تحکیم بنیان خانواده و روابط خانوادگی، فرهنگ سازی و تقویت تعاملات اخلاقی، مقابله مؤثر با جنگ نرم دشمنان برای فروپاشی و انحراف روابط خانوادگی و رفع موانع و زدودن آسیب‌ها و چالش‌های تحکیم خانواده، ممنوعیت نشر برنامه‌های مخل ارزش‌های خانواده، ایجاد فرصت برای حضور مفید و مؤثر اعضای خانواده در کنار یکدیگر و استفاده مؤثر خانواده از اوقات فراغت به صورت جمعی، ارائه و ترسیم الگوی اسلامی خانواده و تقویت و ترویج سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی با ترویج ارزش‌های متعالی و سنت‌های پسندیده در ازدواج و خانواده تأکید شده است.
مبارزه با اشرافیت و تجمل‌گرایی و مظاهر فرهنگ غرب، ارتقاء معیشت و اقتصاد خانواده‌ها با توانمندسازی آنان برای کاهش دغدغه‌های آینده آنها درباره اشتغال، ازدواج و مسکن، تقویت و تشویق خانواده در جهت جلب مشارکت خانواده برای پیشبرد اهداف و برنامه‌های کشور در همه عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و دفاعی و حمایت از عزت و کرامت همسری، نقش مادری و خانه‌داری زنان و نقش پدری و اقتصادی مردان و مسؤولیت تربیتی و معنوی زنان و مردان و توانمندسازی اعضای خانواده در مسئولیت‌پذیری، تعاملات خانوادگی و ایفای نقش و رسالت خود، دیگر مواردی هستند که رهبر معظم انقلاب در این سیاست‌های بر آنها تأکید کرده است.
برای بررسی بیشتر این موضوع، با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد رجایی‌باغسیایی، نماینده مجلس نهم و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌آید:
ابتدا بفرمائید با توجه به تأکیدات اخیر رهبر معظم انقلاب بر حل مشکلات اقتصادی خانواده، به نظر شما چه اقداماتی باید در این راستا انجام داد؟
یکی از راهکارهایی که برای تحقق سیاست‌های ابلاغی خانواده وجود دارد این است که براساس نظام اقتصادی اسلام، تأمین معیشت در حد کفایت را انجام دهیم و یکی از اقدامات اساسی این است که یک نظام تأمین اجتماعی فراگیر که دولت هم از آن حمایت کند را فراهم کنیم.
باید درآمد و هزینه‌هایی به بخشی از خدمات خاص و یا افراد خاص اختصاص داده شود اما در کنار آن باید یک تأمین اجتماعی فراگیر ایجاد شود تا افرادی که کار ندارند یا درآمد آنها کافی نیست اطمینانی برای تأمین زندگی خود در آینده داشته باشند.
چنین اقداماتی آثار بسیار زیادی در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی در پی خواهد داشت؛ البته باید راهکارهایی اندیشیده شود که این مسئله منجر به تن‌پروری یا فرار از کار نشود. ما باید تجارب کشورهایی که در این زمینه دارای موفقیت‌هایی هستند را مطالعه کنیم تا ضمن تأمین زندگی مردم، فرار از کار و تنبلی را هم رواج ندهیم.
وقتی چنین اتفاقی رخ داد، مسکن و تحصیل و سایر موارد هم تحت پوشش قرار می‌گیرد. بنابراین باید از این حیث، این اقدامات را برای افراد نیازمند انجام داد و خود بنده هم طرحی در این زمینه داشتم اما چون شرایط اقتصادی به هم ریخت، این طرح ناکام ماند.
به نظر می‌رسد اقداماتی که در وضعیت کنونی انجام می‌شود، مشکلی را حل نمی‌کند و باید یک سیستم تأمین اجتماعی جامع و فراگیر مهیا شده و همه مردم تحت پوشش آن قرار بگیرند و خود دولت هم متولی آن باشد.
البته در برخی از کشورها حتی شورای شهر متولی تأمین اجتماعی شده و افرادی که بیکار هستند یا درآمد آنها کافی نیست، در شورای شهر، برای آنها یک مقرری تعیین شده و حتی شغل مورد نیاز آنها نیز فراهم می‌شود؛ چراکه جوانی که ازدواج کرده است، اگر شغل نداشته باشد آثار خوشایندی در پی ندارد بنابراین باید این مشکلات برطرف شود.
آیا تأمین اجتماعی در کشور ما تاکنون در این زمینه موفق عمل کرده است؟
سازمان تأمین اجتماعی، سازمانی مبتنی بر درآمد و هزینه است و افرادی که بیمه شده و حق بیمه پرداخت کرده‌اند، هنگامی‌که بیکار شدند تا مدت محدودی نیازهای آنان می‌شود؛ البته اقداماتی در این زمینه انجام شده است اما آنچه بنده عرض کردم فراتر از اقدامات سازمان تأمین اجتماعی است و باید دولت در این زمینه به میدان بیاید.
دولت باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کند و نمونه این مورد را هم در کشورهای مختلفی مشاهده می‌کنیم. ممکن است پی‌ریزی چنین نظامی چند سال طول بکشد اما ایده باید به این صورت پیگیری شود.
یعنی شما معتقدید باید سازمان جدیدی برای حمایت از خانواده تشکیل شود؟
می‌توان سازمان جدیدی را تشکیل داد و یا می‌توان همین سازمان تأمین اجتماعی را به عنوان متولی امر قرار داد و اما حتما باید دولت به این سازمان کمک کند.
وقتی سازمان تأمین اجتماعی به یک شخص بیکار اعلام می‌کند که توان پرداخت هزینه‌های زندگی شما را نداریم، باید دولت هزینه‌های زندگی آن شخص یا خانواده را تأمین کند؛ چراکه سازمان تأمین اجتماعی نمی‌تواند این اقدام را از طرق منابع خود که متعلق به بیمه‌شدگان تأمین اجتماعی است انجام دهد و اساسا منابع آن کفاف نمی‌دهد.
با این اوصاف باید افراد و خانواده‌های نیازمند، زیر چتر حمایتی دولت قرار گیرند تا مشکلات افراد فاقد درآمد و شغل برطرف شود. اگر این اتفاق رخ دهد، به طریق اولی برخی از مشکلات اشتغال هم برطرف خواهد شد.
در این شرایط، بیمه شده و کارفرما در مشاغل خرُد هم با علاقه بیشتری به کار و تلاش خواهند پرداخت اکنون برخی از کارفرمایان در زمینه پرداخت حق بیمه موفق عمل نمی‌کنند که این امر می‌تواند هم برای شاغلین مشکل ایجاد کند و هم برای افرادی که آماده به کار هستند و کاری برای آنها وجود ندارد، موقعیت شغلی مناسب ایجاد نخواهد شد.
مجلس اقداماتی را انجام داده است اما طرح جامعی وجود نداشته است و جای یک نظام تأمین اجتماعی جامع که دولت هم از آن حمایت کند در کشور خالی است.
نظام بانکی چه نقشی در تحقق این سیاست‌ها می‌تواند ایفا کند؟
قطعا بخشی از امور مربوط به تحقق سیاست‌های خانواده همانند ایجاد اشتغال و ارائه تسهیلات مناسب برعهده نظام بانکی است اما بار اصلی این مسئله باید برعهده دولت باشد. البته همانگونه که عرض کردم، خود بنده طرحی را در مجلس قبل در نظر داشتم اما چون وضعیت نامناسب اقتصادی پدید آمد، شرایط تحقق آن فراهم نشد.
با توجه به اینکه نظام ما نظامی اسلامی است و دین مبین اسلام اهتمام خاصی به تأمین معیشت نیازمندان دارد باید برای تحقق منویات رهبر معظم انقلاب در سیاست‌های خانوده تلاش کرد.
این طرح مربوط به چه سالی بود؟
طرح مطرح نشد بلکه صرفا ایده‌ای بود که بنده قصد داشتم آن را مطرح کنم اما به دلیل ایجاد تحریم‌ها و مشکلات مالی دولت، متوجه شدم که فعلا گوش شنوایی برای این ایده وجود ندارد.
مهم‌ترین محورهای شما برای پیگیری این طرح شامل چه مواردی بودند؟
همه مواردی که در سیاست‌های خانواده ابلاغ شده است را پوشش می‌داد. بنده معتقدم وقتی کسی که آماده کار است اما کار ندارد و یا خانمی سرپرست خانوار است و سرمایه‌ای در اختیار ندارد، در این شرایط لازم است که دولت شرایط زندگی وی را فراهم کند، نه اینکه ماهیانه 50 یا 60 هزار تومان به وی پرداخت کند.
وقتی کسی دارای مسکن نیست و سرپرست خانوار است اما کمیته امداد ماهانه صد هزار تومان به وی پرداخت می‌کند، مشکلات زندگی وی برطرف نخواهد شد. بنابراین باید حمایت‌ها به صورت اثرگذار انجام شود.
البته بخشی از منابع تأمین اجتماعی فراگیر را می‌توانیم از کانال منابع هدفمندی یارانه‌ها پوشش دهیم و نیازهای نیازمندان را تأمین کنیم.
آیا قصد مطرح کردن ایده خود برای مجلس جدید یا انتشار آن را دارید؟
انشاء‌الله اگر زمینه‌های این امر فراهم شود ممکن است این کار را انجام دهم.
اکبر ابراهیمی
