آیت‌الله العظمی جوادی آملی بیان کرد:
نادرستی تعبیر «عقلا و شرعا»
گروه حوزه‌های علمیه: مفسر قرآن کریم تاکید کرد: اگر کسی می‌خواهد زینت خود را بیابد با شمس و قمر و باغ و راغ نمی‌تواند؛ زیرا زینت انسان چیزی است که همراه او تا قیامت باشد و آن عقل، عدل و اعمال است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) آیت‌الله العظمی عبدالله جوادی آملی امروز 28 مهرماه در درس تفسیر خود با بیان اینکه خداوند به انسان دو گوهر گران‌بها داده است گفت: اسلام فرموده است که ای مردم شما هم باید گوهر درونی و هم گوهر بیرونی خود را خوب بشناسید و از آن اطاعت کنید؛ گوهر بیرونی رسول الله(ص) است که برای شما و هدایتتان به زحمت و سختی و رنج می‌افتد و گوهر درونی نیز همان فطرت وجودی است زیرا ساختار انسان را حق‌طلب قرار داد که از ظلم و معصیت منزجر است و شما باید این گوهر را زنده بدارید و اگر این گوهر را مخفی کردید آن را در خاک اغراض دفن کرده‌اید.
این مفسر قرآن با اشاره به آیه شریفه«وَاعْلَمُوا أَنَّ فِيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ يُطِيعُكُمْ فِي كَثِيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ»(حجرات/7) افزود: طبعا انسان ایمان به خدا را دوست دارد و محبوب اوست مگر اینکه فطرت را مخفی و دفن کند؛ لذا فرمود زینت انسان نه در روی زمین و نه در آسمان است بلکه زینت انسان، عقل و عدل و در درون است.
این مرجع تقلید تصریح کرد: این زینت‌ها که سر در آسمان و یا ریشه در زمین دارند برای شما نیستند و اگر کسی باغ و خانه خوبی ساخت زمین را مزین کرده است و نه خود را؛ برج‌سازی که حرف قرآن و خدا را گوش ندهد ریشه در لجن دارد و سرش در گل است. صاحب رسائل بیان جالبی دارد؛ فرمود یک وقتی کسی خانه برای چند نفر مستمند می سازد که نشانه ایمان اوست ولی یک وقتی فردی برای خودنمایی، برج می سازد که مذموم است بنابراین اگر کسی می‌خواهد زینت خود را بیابد با شمس و قمر و باغ و راغ نمی‌تواند زیرا زینت انسان چیزی است که همراه او تا قیامت باشد و آن عقل و عدل و اعمال است.
رشد از نگاه قرآن
این مفسر با اشاره به تعبیر«وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ» با بیان اینکه انسان طبعا موحد است و عوامل عارضی او را به شرک می‌کشاند اظهار کرد: فسق یعنی خروج از طریق مستقیم و عصیان یعنی ورود در جاده ضلالت، پس رشد در قرآن کریم به همان عقلانیتی است که هم از رهبر الهی اطاعت کند و هم از پاسداشت نعمت‌های خدا غافل نباشد.
آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به پرسشی در زمینه تعبیر انفسنا در آیه مباهله عنوان کرد: در پایان جنگ احد وقتی جبرئیل آمد و حضرت پیامبر خطاب به علی(ع) ایشان را نفس و جان خود معرفی کرد، جبرئیل نیز درباره خود چنین تعبیری به کار برد و پیامبر تایید فرمود ولی این تایید در حمع خصوصی سه نفره صورت گرفت و عمومی نشد ولی درباره امام علی(ع) در جمع عمومی مردم عنوان شد همچنین مطلب دیگر اینکه بعد از مباهله درباره حسن و حسین نیز همین تعبیر را فرمود که حسن و حسین جان من هستند لذا بعد از مباهله خیلی شفاف و صاف این مسئله بیان شده زیرا امامت جانشینی نبوت است.
وی با اشاره به پرسشی درباره حجیت خبر واحد افزود: آنچه مانع حجیت خبر است مخالفت کتاب است و نه موافقت؛ زیرا اگر موافقت شرط باشد باید این مطلب را در قرآن داشته باشیم تا چیزی موافق آن باشد ولی چهار هزار حکم برای نماز است که فقط تعداد محدودی از آن در قرآن راجع به نماز است بنابراین بسیاری از مسایل را قرآن به روایت سپرده است بنابراین این همه حکم فقهی داریم که اگر موافقت قرآن شرط باشد حکمی در قرآن برای آن نداریم.
این مفسر عنوان کرد: منظور از مخالفت و موافقت نیز تباینی است؛ لذا اگر آیه عام بود، روایت مخصص و ... مخالفت محسوب نمی شود مطلب دیگر در مورد حجت باطن و ظاهر است که ما حجت باطن نداریم؛ آن عقل است که احتجاج می کند و محسوس نیست وگرنه حجت باید روشن باشد و مادام که به فهم نیامد حجت نیست.
عقل و نقل؛ راه‌های کشف شریعت
استاد برجسته حوزه عنوان کرد: عقل در برابر نقل است و نه شرع زیرا شرع، مقابل ندارد و دلیل عقلی و نقلی دو راه کشف شریعت هستند؛ عقل و نقل دو چراغ برای تشخیص صراط هستند، عقل دین نمی آورد و قانون ندارد بلکه قانون و دین را می‌شناسد زیرا موضوع و محمول و پیوند میان این دو را خداوند آفرید، عقل مهندس نیست بلکه مهندس‌شناس است و قانونگذار، فقط خداوند است و به وسیله وحی این قانون شناخته می‌شود و توده مردم یا از عقل و یا نقل می‌فهمند که خدا چه گفته است.
تعبیر عقلا و شرعا درست نیست
این مفسر با بیان اینکه تعبیر عقلا و شرعا نادرست است بیان کرد: باید گفت عقلا و نقلا و عقلا و سمعا؛ چون چراغ را با چراغ می‌سنجند و راه را فقط خدا ترسیم کرده است و لا غیر نه اینکه بگوییم عقلا و شرعا و این دو را برابر هم قرار دهیم.
وی افزود: سه دستگاه در درون انسان مهندسی شده است و قوه سه گانه جامعه هم از درون انسان گرفته شده است؛ خداوند بخشی را در نهاد انسان ایجاد کرد که مسئول اندیشه است؛ بخشی اجرا و بخشی نیز قضاوت میان دستوارت این دو را انجام می‌دهد؛ بنابراین اگر عقل عملی از دست شرور هوی رهایی یافت و غضب و شهوت را تعدیل کرد و نه تعطیل، در این صورت عقلی است که فرمان به اطاعت خدا می‌دهد ولی اگر مسئول اندیشه مصوبات را به قوه مجریه درونی داد ولی عمل نکرد نفس لوامه که دستگاه قضاست مرتبا او را سرزنش می‌کند و اگر کار خوب بود مرتب خوشحال است و می خندد، زیرا میان عقل نظر و عمل هماهنگی و توافق وجود دارد.
این مفسر قرآن گفت: امام صادق(ع) فرمود رهبری جامعه را یا عقل و یا جهل اداره می‌کند و این عقل عملی است که ما عبد به الرحمان است و در مقابل آن جهل است که جاهلیت به همراه دارد؛ این جهل مقابل علم نیست بلکه مقابل عقل است به همین دلیل کلینی کتاب عقل و جهل را در ابتدای کتاب خود نوشت.
این مفسر قرآن عنوان کرد: کلینی در خط آخر خطبه مقدمه خود آورده است؛ قطب فرهنگی انسان، عقل است عقلی که عبد به الرحمان و ما اکتسب به الجنان است و کلینی این را از امام صادق(ع) گرفته که روایت است عده‌ای در نزد امام بودند و امام فرمود اگر می خواهید به مقصد برسید باید عقل و جهل و سپاهیانش را بشناسید.
وی تاکید کرد: ما باید خود را بر این حدیث عرضه کنیم ببینیم آن قوه مجریه درون ما چقدر منطبق با این مسئله است زیرا علم دردی از ما درمان نمی‌کند و اگر به علم عمل کردیم مشکل دنیا و آخرت ما حل خواهد شد؛ علم سرباز عقل است و رهبر و دولت و قوه مجریه انسان نیست بنابراین دولت درون ما باید عقلانی باشد.
این مفسر قرآن با اشاره به آیه شریفه«وَاعْلَمُوا أَنَّ فِيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ يُطِيعُكُمْ فِي كَثِيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ»(حجرات/7) افزود: طبعا انسان ایمان به خدا را دوست دارد و محبوب اوست مگر اینکه فطرت را مخفی و دفن کند؛ لذا فرمود زینت انسان نه در روی زمین و نه در آسمان است بلکه زینت انسان، عقل و عدل و در درون است.
این مرجع تقلید تصریح کرد: این زینت‌ها که سر در آسمان و یا ریشه در زمین دارند برای شما نیستند و اگر کسی باغ و خانه خوبی ساخت زمین را مزین کرده است و نه خود را؛ برج‌سازی که حرف قرآن و خدا را گوش ندهد ریشه در لجن دارد و سرش در گل است. صاحب رسائل بیان جالبی دارد؛ فرمود یک وقتی کسی خانه برای چند نفر مستمند می سازد که نشانه ایمان اوست ولی یک وقتی فردی برای خودنمایی، برج می سازد که مذموم است بنابراین اگر کسی می‌خواهد زینت خود را بیابد با شمس و قمر و باغ و راغ نمی‌تواند زیرا زینت انسان چیزی است که همراه او تا قیامت باشد و آن عقل و عدل و اعمال است.
رشد از نگاه قرآن
این مفسر با اشاره به تعبیر«وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ» با بیان اینکه انسان طبعا موحد است و عوامل عارضی او را به شرک می‌کشاند اظهار کرد: فسق یعنی خروج از طریق مستقیم و عصیان یعنی ورود در جاده ضلالت، پس رشد در قرآن کریم به همان عقلانیتی است که هم از رهبر الهی اطاعت کند و هم از پاسداشت نعمت‌های خدا غافل نباشد.
آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به پرسشی در زمینه تعبیر انفسنا در آیه مباهله عنوان کرد: در پایان جنگ احد وقتی جبرئیل آمد و حضرت پیامبر خطاب به علی(ع) ایشان را نفس و جان خود معرفی کرد، جبرئیل نیز درباره خود چنین تعبیری به کار برد و پیامبر تایید فرمود ولی این تایید در حمع خصوصی سه نفره صورت گرفت و عمومی نشد ولی درباره امام علی(ع) در جمع عمومی مردم عنوان شد همچنین مطلب دیگر اینکه بعد از مباهله درباره حسن و حسین نیز همین تعبیر را فرمود که حسن و حسین جان من هستند لذا بعد از مباهله خیلی شفاف و صاف این مسئله بیان شده زیرا امامت جانشینی نبوت است.
وی با اشاره به پرسشی درباره حجیت خبر واحد افزود: آنچه مانع حجیت خبر است مخالفت کتاب است و نه موافقت؛ زیرا اگر موافقت شرط باشد باید این مطلب را در قرآن داشته باشیم تا چیزی موافق آن باشد ولی چهار هزار حکم برای نماز است که فقط تعداد محدودی از آن در قرآن راجع به نماز است بنابراین بسیاری از مسایل را قرآن به روایت سپرده است بنابراین این همه حکم فقهی داریم که اگر موافقت قرآن شرط باشد حکمی در قرآن برای آن نداریم.
این مفسر عنوان کرد: منظور از مخالفت و موافقت نیز تباینی است؛ لذا اگر آیه عام بود، روایت مخصص و ... مخالفت محسوب نمی شود مطلب دیگر در مورد حجت باطن و ظاهر است که ما حجت باطن نداریم؛ آن عقل است که احتجاج می کند و محسوس نیست وگرنه حجت باید روشن باشد و مادام که به فهم نیامد حجت نیست.
عقل و نقل؛ راه‌های کشف شریعت
استاد برجسته حوزه عنوان کرد: عقل در برابر نقل است و نه شرع زیرا شرع، مقابل ندارد و دلیل عقلی و نقلی دو راه کشف شریعت هستند؛ عقل و نقل دو چراغ برای تشخیص صراط هستند، عقل دین نمی آورد و قانون ندارد بلکه قانون و دین را می‌شناسد زیرا موضوع و محمول و پیوند میان این دو را خداوند آفرید، عقل مهندس نیست بلکه مهندس‌شناس است و قانونگذار، فقط خداوند است و به وسیله وحی این قانون شناخته می‌شود و توده مردم یا از عقل و یا نقل می‌فهمند که خدا چه گفته است.
تعبیر عقلا و شرعا درست نیست
این مفسر با بیان اینکه تعبیر عقلا و شرعا نادرست است بیان کرد: باید گفت عقلا و نقلا و عقلا و سمعا؛ چون چراغ را با چراغ می‌سنجند و راه را فقط خدا ترسیم کرده است و لا غیر نه اینکه بگوییم عقلا و شرعا و این دو را برابر هم قرار دهیم.
وی افزود: سه دستگاه در درون انسان مهندسی شده است و قوه سه گانه جامعه هم از درون انسان گرفته شده است؛ خداوند بخشی را در نهاد انسان ایجاد کرد که مسئول اندیشه است؛ بخشی اجرا و بخشی نیز قضاوت میان دستوارت این دو را انجام می‌دهد؛ بنابراین اگر عقل عملی از دست شرور هوی رهایی یافت و غضب و شهوت را تعدیل کرد و نه تعطیل، در این صورت عقلی است که فرمان به اطاعت خدا می‌دهد ولی اگر مسئول اندیشه مصوبات را به قوه مجریه درونی داد ولی عمل نکرد نفس لوامه که دستگاه قضاست مرتبا او را سرزنش می‌کند و اگر کار خوب بود مرتب خوشحال است و می خندد، زیرا میان عقل نظر و عمل هماهنگی و توافق وجود دارد.
این مفسر قرآن گفت: امام صادق(ع) فرمود رهبری جامعه را یا عقل و یا جهل اداره می‌کند و این عقل عملی است که ما عبد به الرحمان است و در مقابل آن جهل است که جاهلیت به همراه دارد؛ این جهل مقابل علم نیست بلکه مقابل عقل است به همین دلیل کلینی کتاب عقل و جهل را در ابتدای کتاب خود نوشت.
این مفسر قرآن عنوان کرد: کلینی در خط آخر خطبه مقدمه خود آورده است؛ قطب فرهنگی انسان، عقل است عقلی که عبد به الرحمان و ما اکتسب به الجنان است و کلینی این را از امام صادق(ع) گرفته که روایت است عده‌ای در نزد امام بودند و امام فرمود اگر می خواهید به مقصد برسید باید عقل و جهل و سپاهیانش را بشناسید.
وی تاکید کرد: ما باید خود را بر این حدیث عرضه کنیم ببینیم آن قوه مجریه درون ما چقدر منطبق با این مسئله است زیرا علم دردی از ما درمان نمی‌کند و اگر به علم عمل کردیم مشکل دنیا و آخرت ما حل خواهد شد؛ علم سرباز عقل است و رهبر و دولت و قوه مجریه انسان نیست بنابراین دولت درون ما باید عقلانی باشد.
