ضرب‌المثل‌های قرآنی
گروه فرهنگی: نه تنها شعرا و ادبا و فقها تحت تأثیر قرآن بوده‌اند و از آیات وحی الهام گرفته‌اند، بلکه وحی در کلمات و جملات مردم کوچه و بازار نیز نفوذ کرده و برای گفتن ضرب المثل‌ها نیز از آیات قرآن الهام گرفته‌اند.
«و جاء اخوة يوسف فدخلوا عليه فعرفهم و هم له منكرون»؛ «و برادران يوسف آمدند و بر او وارد شدند.او آنان را شناخت ولي آنان او را نشناختند».(سوره يوسف، آيه 58)/ كوه به كوه نمی‌رسد، آدم به آدم می‌‌رسد.
«إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا»؛ «در حقيقت ما آنچه را كه بر زمين است زيورى براى آن قرار داديم تا آنان را بيازماييم كه كدام يك از ايشان نيكوكارترند» (كهف آیه7 )/ اينجا محل جدائي من و تو است/ ما را به خير و شما را به سلامت.
«لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ»؛ «اگر در آنها [=زمين و آسمان] جز خدا خدايانى [ديگر] وجود داشت قطعا [زمين و آسمان] تباه مى شد پس منزه است خدا پروردگار عرش از آنچه وصف مى كنند»(سوره انبياء، آيه 22)/ آشپز كه دو تا شد، آش يا شور می‌شود يا بی‌نمک.
«فإنَّ مَعَ الْعُسْرِ یسْرا»؛ «پس به یقین بعد از هر سختی، آسانی است»(سوره انشراح، آیه 5)/ از پَس هرگریه آخر خنده‌ای است.
«وَكَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ»؛ «و چه بسيار جاندارانى كه نمى توانند متحمل روزى خود شوند خداست كه آنها و شما را روزى مى دهد و اوست شنواى دانا»(سوره عنکبوت آیه 60)/ هر آن کس که دندان دهد، نان دهد.
«جاء الحّق و زَهَقَ الباطِل اِنَّ الباطِلَ کانَ زهوقاً»؛ «حق آمد و باطل نابود شد و همانا باطل نابود شدنی است». (اسرا 81)/ دیو چو بیرون رود فرشته درآید.
«... فَوَكَزَهُ مُوسَى فَقَضَى عَلَيْهِ قَالَ هَذَا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ»؛ «... پس موسى مشتى بدو زد و او را كشت گفت اين كار شيطان است چرا كه او دشمنى گمراه كننده [و] آشكار است».( قصص آيه 15)/ عجله كار شيطان است.
«وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا...»؛ «و جزای بدی، بدی است مانند آن..» (شوری آیه 40)/ کلوخ انداز را پاداش سنگ است. (سعدی)
«إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا»؛«اگر احسان و خوبي كنيد، به خودتان خوبي كرده‌ايد و اگر بدی كنيد، به خود بدی كرده‌ايد» (اسراء/7)/ هر چه كني به خود كنی گر همه خوب و بد كنی
«و من يهاجر في سبيل الله يجد في الارض مراغماً كثيراً و سعة»؛ «كسي كه در راه خدا هجرت كند، جاهاي امن فراوان و گسترده‌اي در زمين مي‌يابد»(سوره نساء، آيه 100)/ از تو حركت از خدا بركت.
«یعرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسیماهُم»؛ »گناهکاران به چهره و سیمایشان شناخته شوند» (سوره الرحمن، آیه 41)/ رنگ رخسار خبر می دهد از سرّ ضمیر (سعدی)
«وَمَا أَصَابَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ»؛ «هر مصيبت و گرفتاري كه برايتان پيش مي آيد به دست خودتان ايجاد شده است».(شوري /30)/ گله از هيچ كس نبايد كرد/ كز تن ماست آنچه بر تن ماست
«الْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَالْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ»؛ «زنهاي ناپاك و زشتكار، شايسته ي مردان ناپاكند و همچنين مردان ناپاك، شايسته ي زنان ناپاكند. زنهاي پاكدامن نيز، شايسته ي مردان پاكدامن، و مردان پاكدامن، شايسته ي زنان پاكدامنند».(نور/26)/ كبوتر با كبوتر باز با باز كند همجنس با همجنس پرواز
«بل كذّبوا بما لم يحيطوا بعلمه»؛ «اين منكران انكار چيزي را مي‌كنند كه علمشان به او احاطه نيافته».(سوره يونس، آيه 39) / گربه دستش به گوشت نمي‌رسيد، مي‌گفت گوشت بو مي‌دهد.
«وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ»؛ « و از ميان مردم كسى است كه خدا را فقط بر يك حال [و بدون عمل] مى پرستد پس اگر خيرى به او برسد بدان اطمينان يابد و چون بلايى بدو رسد روى برتابد در دنيا و آخرت زيان ديده است اين است همان زيان آشكار»(حج آیه11)/ از اينجا رانده و از آنجا مانده.
«و ما دعاء الكافرين الا في ضلال»؛ «و دعاي كافران جز در گمراهي نيست (و مستجاب نمي‌شود)»(سوره رعد، آيه 14)/ به دعاي گربه سياه، باران نمي‌بارد.
«خسر الدنيا و الأخرة»؛ «در دنيا و آخرت زيان ديده است».(سوره حج، آيه 11)/ از آنجا مانده و از اين جا رانده.
«وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى»؛ «براي انسان جز آنچه كه سعي كرده نخواهد بود» (نجم /39)/ مزد آن گرفت جان برادر كه كار كرد
«وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا»؛ «و دستت را به گردنت زنجير مكن و بسيار [هم] گشاده دستى منما تا ملامت شده و حسرتزده بر جاى مانى». (اسراءآیه 29) / بني آدم اعضاي يكديگرند/ نه چندان بخور كز دهانت بر آيد نه چندان كه از ضعف جانت در آيد
