اسفنانی پاسخ می‌دهد؛
مجلس تراز نظام اسلامی چگونه شکل می‌گیرد
گروه سیاسی: نماینده سابق مجلس با اشاره به اینکه پارلمان هر کشور بر اساس نظام حاکم شکل می‌گیرد، گفت: هر نظام و ساختاری بر اساس ویژگی‌هایی که دارد پارلمان خود را تشکیل داده و مجلس در کشور ما به دلیل حاکمیت نظام اسلامی باید بر این اساس شکل بگیرد.
محمدعلی اسفنانی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با اشاره به فرارسیدن سالروز شهادت آیت‌الله مدرس و روز مجلس شورای اسلامی، به اهمیت مشورت در اسلام اشاره و اظهار کرد: آنچه که شاید هم در شرع و هم در آیات قرآن و هم احادیث و روایات به آن تأکید بسیار فراوانی شده بحث مشورت و شورا و استفاده از افکار و تجربیات دیگران است و معمولا عقل هم حکم می‌کند که تصمیم‌گیری در رابطه با مسئله خاصی از ناحیه چند نفر بهتر صورت می‌گیرد؛ چرا که قدرت تفکر چند نفر نسبت به یک نفر به مراتب بیشتر است.
وی افزود: آیات متعددی در قرآن آمده که به مسئله مشورت اشاره می‌کند از جمله آیه «و بینهم شورا». همچنین علاوه بر آیات، احادیث و روایت مهمی در این رابطه ذکر شده است. همانطور که امام علی(ع) می‌فرمایند، «وقتی با دیگران مشورت می‌کنید در عقل آنها شریک می‌شوید»؛ این مسئله نشان می‌دهد که مبانی مشورت در آموزه‌های دینی بسیار مورد توجه و تأکید قرار گرفته است.
اسفنانی گفت: در منابع نیز اشاره شده که «فی کل ما حکم به الشرع حکم به العقل»؛ عقل بشری هم به این نتیجه رسیده که آنچه را که شرع در بحث شورا و مشورت تأکید کرده ثمربخش است؛ برای همین می‌بینیم کشورهایی که نظام اسلامی هم ندارند اما سال‌ها قبل پارلمان را در کشورهای خود ایجاد کردند که کار ارزشمند و بزرگی است.
این نماینده سابق مجلس اظهار کرد: تصمیم‌گیری برای امور مهم مملکتی مربوط به مجلس آن کشور است که با توجه به وجود نظام‌های مختلف، تفاوت‌هایی در شکل و تعداد نمایندگان وجود دارد اما مسلماً موضوع شورا از اهم کارهایی است که در دنیا به آن توجه می‌شود و کشور ما هم از این مسئله مستثنی نیست.
وی در مورد ثمرات شورا و تشکیل مجالس مشورتی گفت: مجلس شورا در هر کشوری خصوصاً در کشور ما ریل‌گذار دولت و نظام است لذا در جایگاه رفیع و مهمی قرار دارد برای همین امام (ره) فرمودند که مجلس در رأس امور است و یا رهبر معظم انقلاب بارها بر جایگاه مجلس تأکید کرده‌اند.
اسفنانی ادامه داد: نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آیا مجلس مطلوب نظام اسلامی شکل گرفته یا نه؛ شهید بهشتی در پاسخ به سؤالی در رابطه با ماهیت جمهوری اسلامی و نوع نظام اسلامی فرمودند که نظام جمهوری اسلامی قالبش غربی است؛ یعنی مطابق با آن چیزی است که در دنیا اتفاق می‌افتد اما ماهیتش اسلامی است.
این نماینده مجلس نهم با بیان اینکه ما گاهی آن قالب را رعایت نکرده‌ایم، گفت: فرض کنید مجلس شورای اسلامی که مرکز قانون‌گذاری است، کسانی باید به آن ورود پیدا کنند که در حیطه قانون‌گذاری، اطلاعات و علم قانون‌گذاری و تقنینی تبحر یا حداقل تجربه را داشته باشد.
وی افزود: متأسفانه آمارهایی که در طول ادوار گذشته گرفتیم از مجموع نمایندگان مجلس گاهی کمتر از یکی دو درصد تحصیلکرده علم حقوق هستند در حالی که در کشورهای غربی این آمار به بیش از 90 درصد می‌رسد و اساساً یکی از شرایط عمومی برای ورود به مجلس داشتن تحصیلات و اطلاعات برای قانون‌گذاری است؛ چرا که در مجلس بناست قانون نوشته شود و باید کسانی ورود پیدا کنند که در این زمینه متبحر هستند و علم آن را دارند.
اسفنانی با بیان اینکه بخشی از قوانین ما دچار اشکال است و باید این رویه تغییر پیدا کند، گفت: شرایط عمومی برای ورود به مجلس در برخی موارد خیلی ساده گرفته شده و بعدها تغییراتی در آن صورت گرفته اما به نتیجه مطلوب نرسیده است و اجازه می‌دهد که هر فردی با داشتن برخی واسطه‌ها و عواملی که او را هدایت می‌کنند وارد مجلس شود؛ از چنین مجلسی نمی‌توان شرایط مطلوب را انتظار داشت و یا برایند مناسبی از آن دیده نمی‌شود.
این نماینده سابق مجلس گفت: هر کسی می‌خواهد به مجلس ورود کند باید مانند شهید مدرس باشد؛ یعنی وقتی احساس تکلیف کرد اما خود را ناتوان دید و دیگران را نسبت به خود توانمند دید به این عرصه طبیعتاً نباید ورود کند در این صورت شاهد مجلسی پویا و قوی خواهیم بود.
وی با اشاره به تأثیرات عدم آگاهی برخی نسبت به قوانین و مسائل حقوقی در خروجی مجلس و سرنوشت تصمیم‌گیری‌ها اظهار کرد: یکی از مباحثی که در مجلس مطرح می‌شود آرای ممتنع است که مفهوم آن خیلی روشن نیست.
اسفنانی افزود: رأی ممتنع در مجلس همان رأی منفی است و کسی که رأی ممتنع می‌دهد باید به عنوان فرد مخالف شناخته شود؛ کسی که رأی ممتنع می‌دهد مشخص است که اطلاعی از موضوع ندارد که این عدم اطلاع برمی‌گردد به نداشتن علم کافی و یا عدم مطالعه نسبت به آن موضوع.
وی ادامه داد: در موارد بسیار بسیار نادری ممکن است فرد کاملاً تحقیق کرده و منافع و مضرات یک طرح و لایحه‌ای را مورد مطالعه قرار داده و به جایی رسیده که انتخاب یکی ترجیح بلامرجح نسبت به دیگری است و نتوانسته به رأی قاطعی برسد؛ در آن صورت رأی ممتنع ارزش و معنا می یابد.
اسفنانی گفت: کسی که رأی ممتنع می‌دهد یا علم به موضوع ندارد، یا مطالعه نکرده و یا فرصت تحقیقات لازم را نداشته که اینها برای نمایندگی و کار در مجلس آفت است که باعث می‌شود گاهی یک رأی در تصویب و یا عدم تصویب یک لایحه یا قانون و یا انتخاب و استیضاح یک وزیر تأثیرگذار باشد لذا باید در این زمینه توجه کافی داشته باشیم.
وی افزود: آیات متعددی در قرآن آمده که به مسئله مشورت اشاره می‌کند از جمله آیه «و بینهم شورا». همچنین علاوه بر آیات، احادیث و روایت مهمی در این رابطه ذکر شده است. همانطور که امام علی(ع) می‌فرمایند، «وقتی با دیگران مشورت می‌کنید در عقل آنها شریک می‌شوید»؛ این مسئله نشان می‌دهد که مبانی مشورت در آموزه‌های دینی بسیار مورد توجه و تأکید قرار گرفته است.
اسفنانی گفت: در منابع نیز اشاره شده که «فی کل ما حکم به الشرع حکم به العقل»؛ عقل بشری هم به این نتیجه رسیده که آنچه را که شرع در بحث شورا و مشورت تأکید کرده ثمربخش است؛ برای همین می‌بینیم کشورهایی که نظام اسلامی هم ندارند اما سال‌ها قبل پارلمان را در کشورهای خود ایجاد کردند که کار ارزشمند و بزرگی است.
این نماینده سابق مجلس اظهار کرد: تصمیم‌گیری برای امور مهم مملکتی مربوط به مجلس آن کشور است که با توجه به وجود نظام‌های مختلف، تفاوت‌هایی در شکل و تعداد نمایندگان وجود دارد اما مسلماً موضوع شورا از اهم کارهایی است که در دنیا به آن توجه می‌شود و کشور ما هم از این مسئله مستثنی نیست.
وی در مورد ثمرات شورا و تشکیل مجالس مشورتی گفت: مجلس شورا در هر کشوری خصوصاً در کشور ما ریل‌گذار دولت و نظام است لذا در جایگاه رفیع و مهمی قرار دارد برای همین امام (ره) فرمودند که مجلس در رأس امور است و یا رهبر معظم انقلاب بارها بر جایگاه مجلس تأکید کرده‌اند.
اسفنانی ادامه داد: نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آیا مجلس مطلوب نظام اسلامی شکل گرفته یا نه؛ شهید بهشتی در پاسخ به سؤالی در رابطه با ماهیت جمهوری اسلامی و نوع نظام اسلامی فرمودند که نظام جمهوری اسلامی قالبش غربی است؛ یعنی مطابق با آن چیزی است که در دنیا اتفاق می‌افتد اما ماهیتش اسلامی است.
این نماینده مجلس نهم با بیان اینکه ما گاهی آن قالب را رعایت نکرده‌ایم، گفت: فرض کنید مجلس شورای اسلامی که مرکز قانون‌گذاری است، کسانی باید به آن ورود پیدا کنند که در حیطه قانون‌گذاری، اطلاعات و علم قانون‌گذاری و تقنینی تبحر یا حداقل تجربه را داشته باشد.
وی افزود: متأسفانه آمارهایی که در طول ادوار گذشته گرفتیم از مجموع نمایندگان مجلس گاهی کمتر از یکی دو درصد تحصیلکرده علم حقوق هستند در حالی که در کشورهای غربی این آمار به بیش از 90 درصد می‌رسد و اساساً یکی از شرایط عمومی برای ورود به مجلس داشتن تحصیلات و اطلاعات برای قانون‌گذاری است؛ چرا که در مجلس بناست قانون نوشته شود و باید کسانی ورود پیدا کنند که در این زمینه متبحر هستند و علم آن را دارند.
اسفنانی با بیان اینکه بخشی از قوانین ما دچار اشکال است و باید این رویه تغییر پیدا کند، گفت: شرایط عمومی برای ورود به مجلس در برخی موارد خیلی ساده گرفته شده و بعدها تغییراتی در آن صورت گرفته اما به نتیجه مطلوب نرسیده است و اجازه می‌دهد که هر فردی با داشتن برخی واسطه‌ها و عواملی که او را هدایت می‌کنند وارد مجلس شود؛ از چنین مجلسی نمی‌توان شرایط مطلوب را انتظار داشت و یا برایند مناسبی از آن دیده نمی‌شود.
این نماینده سابق مجلس گفت: هر کسی می‌خواهد به مجلس ورود کند باید مانند شهید مدرس باشد؛ یعنی وقتی احساس تکلیف کرد اما خود را ناتوان دید و دیگران را نسبت به خود توانمند دید به این عرصه طبیعتاً نباید ورود کند در این صورت شاهد مجلسی پویا و قوی خواهیم بود.
وی با اشاره به تأثیرات عدم آگاهی برخی نسبت به قوانین و مسائل حقوقی در خروجی مجلس و سرنوشت تصمیم‌گیری‌ها اظهار کرد: یکی از مباحثی که در مجلس مطرح می‌شود آرای ممتنع است که مفهوم آن خیلی روشن نیست.
اسفنانی افزود: رأی ممتنع در مجلس همان رأی منفی است و کسی که رأی ممتنع می‌دهد باید به عنوان فرد مخالف شناخته شود؛ کسی که رأی ممتنع می‌دهد مشخص است که اطلاعی از موضوع ندارد که این عدم اطلاع برمی‌گردد به نداشتن علم کافی و یا عدم مطالعه نسبت به آن موضوع.
وی ادامه داد: در موارد بسیار بسیار نادری ممکن است فرد کاملاً تحقیق کرده و منافع و مضرات یک طرح و لایحه‌ای را مورد مطالعه قرار داده و به جایی رسیده که انتخاب یکی ترجیح بلامرجح نسبت به دیگری است و نتوانسته به رأی قاطعی برسد؛ در آن صورت رأی ممتنع ارزش و معنا می یابد.
اسفنانی گفت: کسی که رأی ممتنع می‌دهد یا علم به موضوع ندارد، یا مطالعه نکرده و یا فرصت تحقیقات لازم را نداشته که اینها برای نمایندگی و کار در مجلس آفت است که باعث می‌شود گاهی یک رأی در تصویب و یا عدم تصویب یک لایحه یا قانون و یا انتخاب و استیضاح یک وزیر تأثیرگذار باشد لذا باید در این زمینه توجه کافی داشته باشیم.
