مسائل اصلی بخش تنغیم تلاوت قرآن/ ابداع سبک به ادعا نیست + عکس

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، محمد کاکاوند، قاری ممتاز کشورمان با حضور در جلسه نفحات‌القرآن واقع در تهران، میدان شهدا، خیابان پیروزی، خیابان شکوفه، خیابان کیا، نبش بن بست مینو که توسط مسعود سیاف زاده اداره می‌شود، به توضیح برخی مسائل اصلی بخش تنغیم تلاوت و اهمیت تقلید پرداخت.

کاکاوند در ابتدا، به بیان مطالبی پیرامون سبک‌شناسی و اهمیت تقلید پرداخت و گفت: سبک به معنای اسلوب، شیوه و روش است. در قدیم، وقتی طلا و نقره را داغ می‌کردند و آب می‌شد، در قالب که می‌ریختند به آن قالب «سبیکه» می‌گفتند.

این کارشناس قرآنی در ادامه با اشاره به اینکه روش های مختلفی در تلاوت قرآن کریم وجود دارد تصریح کرد: بقول یکی از اساتید به تعداد انسانها، روش وجود دارد که قابل احصاء نیست ولی برخی روش ها معروف شده و اساتید تدریس می‌کنند.

این قاری ممتاز کشورمان در ادامه به اهمیت سبک شناسی پرداخت و گفت: هر علمی باید به مخاطب خودش گفته شود و اگر افرادی که شنونده بعضی مطالب هستند، در مرحله ای که دانش را می‌گیرند، قرار نداشته باشند، طبیعتا نمی‌توانند با آن موضوع، ارتباط برقرار کنند و فهمی ایجاد نمی‌شود. شناخت اهمیت سبک به همین دلیل است که ما می‌خواهیم یکسری از مهارت ها را بشناسیم و آن مهارت ها را در کار خودمان بیاوریم و استفاده کنیم.

کاکاوند ادامه داد: هر هنری یک ویژگی ها و اسلوب و روشی دارد و هرکسی که می‌خواهد روش خاصی را برای خودش تعیین کند و کاری را برای خودش انجام دهد، ویژگی هایی را باید بشناسد. هیچ کس بدون دانش نمی‌تواند صاحب روش شود. امروزه، پیدا کردن روش جدید، بسیار سخت شده است. در بعضی هنرها مانند تلاوت قرآن، بدلیل برخی مسائل مهارتی، کار خیلی سخت شده است. شاید به جرأت بتوان گفت که خیلی طول می‌کشد که کسی بتواند روش جدیدی را ارائه کند.

محمد کاکاوند در ادامه با توضیح اینکه لازمه رسیدن به اسلوب صحیح، تقلید است، گفت: تقلید در تمام هنرها و شغل ها هست. یک نفر وقتی کاری را می‌خواهد، شروع کند، طبیعتا از یک مرشدی تبعیت می‌کند. اگر آن کار را انجام ندهد، متوجه آن روش نمی‌شود. الان، خیلی ها هستند که شاید ماه ها برای تقلید در یک تلاوت می‌مانند که این روش اشتباه است، تمرین کردن اشتباه است، ایراد گرفتنها و نکته گفتن ها اشتباه است.

این کارشناس مسائل صوت و لحنی ادامه داد: معتقدم بعضی از نکات، حالت عمق بخشیدن به تلاوت دارند؛ مثلا وقتی یک نفر فارسی تلاوت می‌کند، یک استادی می‌گوید، همه ضمه ها را «او» بخوان، همه کسره ها را «ای» بخوان، هر چی الف هست،«أ» بخوان. با این نکته، شما در لهجه اش انقلابی ایجاد کردید و هرکاری کند، دیگر نمی‌تواند غیرعربی تلاوت کند.

کاکاوند ادامه داد: بعضی از نکات در تلاوت، مخصوصا در بخش «تنغیم» یعنی صوت و لحن، باید به تلاوت عمق دهد و دگرگونی ایجاد کند. در جلسات قرآن ما، نکات و مطالبی گفته می‌شود که جنبه دگرگونی ندارد و فقط برای دانستن است. بعضی از نکته گفتن ها و گستردگی مطالب در حد دانستن است و تلاوت را ارتقاء نمی‌دهد. خیلی مهم است که ما که جلسه دار هستیم و تدریس می‌کنیم، متعلمین را به درجه ارزیابی برسانیم و شرطش اینست که خودمان بتوانیم نکات را اجرا کنیم.

کاکاوند در ادامه با اشاره به مسائل اصلی سبک گفت: چند ویژگی، هم ویژگی های سبک هست و هم نکات عمقی تلاوت قرآن کریم است که هرکس در این مسائل تمرین کند، قطعا تلاوتش تغییر می‌کند. سپس مسائل اصلی بخش تنغیم تلاوت را به ترتیب شمارش کرد:

1- قفلات: یکی از اهداف تقلید یادگیری مدل قفلات است. شاید 7-8 مدل قفله در تلاوت ها داشته باشیم که اجرا می‌شود. در تلاوت همه قراء هست که در برخی تنوعش بیشتر است. قفلات به دو دسته اشباعی و تشویقی تقسیم می‌شوند. اشباعی یعنی قفلاتی که ملودی به پایان می‌رسد و انتظار وجود ندارد. تشویقی یعنی قفلاتی که انتظار ایجاد می‌کند که انواع مختلف دارند و در نغمات مختلف هم شکل هایشان متفاوت است. یکی از مباحثی که تلاوت را عمق می‌دهد، قفلات است. مدل های تشویقی و اشباعی را در نغمات مختلف شناسایی کنید و با پشتکار و تمرین اجرا کنید و همچنین امید است که بتوانید یک مدلی در قفلات ابداع کنید. در قراء مصری دو نفر هستند که استاد قفلات هستند، یکی حصان و یکی عمران که شما نمی‌توانید پیش بینی کنید چه می‌شود.

2- روش اوج گیری: در تلاوت قرآن 7-8 مدل روش اوج گیری داریم اوج گیری، یعنی چه مهندسی در تلاوت استفاده شود تا صدا به اوج خود برسد. اگر من بیایم و  ادعا کنم که صاحب سبک هستم و چهار نغمه متفاوت بخوانم، اسمش سبک نمی‌شود. شما باید نوع ساختمان بندی تلاوت‌تان متفاوت باشد. ساختمانتان باید کاملا متفاوت باشد؛ نه اینکه وقتی به تلاوت نگاه می‌کنیم، ببینیم بنای تلاوت، مصطفی اسماعیل و شحات است. خیلی از من سوال می‌کنند که تلاوت ما تکراری شده است و خودمان احساس می‌کنیم خسته شده ایم. یکی از مسائل دخیل در متفاوت خواندن، روش اوج گیری است. چون روش اوج گیری را که عوض کنید مسیر تلاوت عوض می‌شود. 

3-تحریر: مورد سوم تحریر ها هست که یکی از تمایزاتی است که در تلاوت قراء وجود دارد و می‌شود گفت این قاری درجه یک است، یا درجه دو است و یا در درجات دیگر قرار می‌گیرد. با تحریر ارزش فنی تلاوت بالا و پایین می‌شود. مثلا یک نفر خیلی زیبا تلاوت می‌کند و هیچ خروجی ندارد ولی می‌بینید، آن یک قاری که تحریرش بیشتر است، مردم آن را می‌پسندند. ۶ عامل کیفی در کیفیت تحریرها اثرگذار هست و در سبکها بررسی می‌شود: 1-جنس تحریر 2- فرم تحریر 3- ملودی تحریر 4- تعداد تحریر 5- سرعت تحریر 6- پرده تحریر

4- ردیف: ردیف یعنی چیدمان و ترتیب دادن است و منظور از ردیف در این مبحث، روش، هنر، ذوق و خلاقیت در ردیف گذاری است.

5-سرعت تلاوت: خیلی ها اگر سرعت تلاوتشان را بیشتر کنید، کل تلاوتشان بهم می‌ریزد. قاری باید به سرعت‌های مختلف مسلط باشد. همچنین، سرعت تلاوت بر تحریرها و قفلات تاثیرگذار است. باید اول یک سرعت ثابت برای خودمان تثبیت کنیم تا ملکه شود و در این صورت سرعت تلاوت را دست‌کاری می‌کنیم.

6-کمیت نغمات: یکی از مسائلی است که در نغمات تمایز ایجاد می‌کند. مثلا شخصی در تلاوتش از نغمات اصلی و فرعی و مرکب بسیار کم استفاده می‌کند و شخص دیگری بیشتر استفاده می‌کند که قدرت تنغیم قاری را نشان می‌دهد.

اینها موارد مهم بخش تنغیم تلاوت هست و البته مواردی مانند تحویلات و کمیت اتصال اجناس در سبکها هم مورد بررسی قرار می‌گیرد.

با این نگاه اگر تلاوت گوش بدهیم و با این نگاه اگر قطعا تلاوتمان بجای اینکه 10 ساله تغییر کند، یکساله تغییر می‌کند و  مدام از این جلسه به جلسه دیگر نمی‌رویم.

کاکاوند در پایان با بیان اینکه خودتان تلاوت ها را گوش دهید تصریح کرد: وقتی خط مدل گوش دادنتان مشخص شود، به کسی نیاز ندارید و فقط نیاز به تجربه کسب کردن دارید. تلاوت را گوش دهید به منظور شنیدن و تمرین قفلات و تحریرها، تلاوت گوش دهید تا ببینید تنوعش چقدر است، ردیف شروع تلاوت چیست و چگونه تلاوت تمام شده است.

این کارشناس مباحث تنغیم در ادامه گفت: در درجه خیلی سختش ما می‌گوییم ملودی «صدق الله» را نگاه کنید.7-8 ساله بودم که علی اکبر حنیفی، پیشکسوت قرآنی در جلسه قرآنشان، یکسال مسابقه گذاشتند که هرکس برای «صدق الله» و «استعاذه» ملودی درست کند، یک میلیون جایزه به برنده می‌دادند و امتیاز آهنگ را از قاری می‌خریدند.

کاکاوند در پایان گفت: مسائل تعبیرات یا همان لحن بیانی هم به عنوان یک مقوله کاملا مستقل در سبک شناسی مورد دقت اهالی فن و نظر هست که قاریان ما در تلاوت خود باید به آن اهتمام داشته باشند.