اهل تقوا منشأ استحکام جامعه هستند
گروه معارف: یک مدرس دانشگاه با بیان اینکه یکی از نشانه‌های اهل تقوی آن است که قوت در دین در آنها مشهود است، گفت: قوت در دین در اراده و رفتار پرهیزگاران بروز دارد، معمولاً انسان‌های دارای چنین ویژگی در جامعه منشأ استحکام جامعه برای ایستادن بر مواضع استوار هستند.
مِنْ عَلامَةِ اَحَدِهِمْ اَنَّكَ تَرى لَهُ قُوَّةً فى دين، وَ حَزْماً فى لين، وَ ايماناً فى يَقين، وَ حِرْصاً فى عِلْم، وَ عِلْماً فى حِلْم، وَ قَصْداً فى غِنًى، وَ خُشُوعاً فى عِبادَة، وَ تَجَمُّلاً فى فاقَة، وَ صَبْراً فى شِدَّة، وَ طَلَباً فى حَلال، وَ نَشاطاً فى هُدًى، وَ تَحَرُّجاً عَنْ طَمَع.
از نشانه‌هاى ديگرشان آن است كه هر كدام را داراى نيرومندى در دين، دورانديشى با نرمى، ايمان همراه با يقين، حرص در دانش، علم با بردبارى، ميانه روى در توانگرى، فروتنى در عبادت، آراستگى در تهيدستى، بردبارى در سختى جوياي حلال، نشاط در هدايت، و دورى از طمع بينى.
سید علی صافی، مدرس دانشکده اصول دین دزفول در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، گفت: از نشانه‌های پرهیزگاران آن است که آنها را در دین قوی می‌یابی و قوت در دین در آنها مشهود است. یعنی دارای استحکام اعتقادی هستند و افراد وسوسه‌انگیز و فرقه‌گرا و منحرف از صراط مستقیم نمی‌توانند رخنه‌ای در این اعتقاد قوی ایجاد کنند.
وی با تصریح به اینکه گاهی، اعتقاد، اعتقاد مستحکمی نیست و با یک تلنگر دچار فروپاشی می‌شود و این مطلوب اسلام نیست، گفت: ایمان دارای مراتب است و قرآن بارها تأکید فرموده است که «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُو»(نساء، 136)ای مؤمنان باز هم درجه ایمانی خود را بالا ببرید. قوت در دین معنی دیگری هم دارد به این معنا که عمل آنها دین‌مدارانه و همراه با با اراده‌ای قوی است.
دین در تمام اعمال و رفتار و نیات فرد پرهیزکار بروز دارد
این مدرس دانشگاه افزود: یعنی عملی که فرد پرهیزگار انجام می‌دهد کاملاً منطبق بر دین است. وقتی رفتاری از او تجلی می‌کند، رفتار او قوت در دین را نشان می‌دهد؛ یعنی مردانه و استوار بر عقاید خود ایستاده‌اند. قوت در دین در اراده و رفتارشان بروز دارد چون خودِ عمل جزئی از ایمان است؛ یعنی این ایمان آنقدر وجود انسان را پر کرده باشد که در تمام اعمال و رفتار و نیات او بروز داشته باشد.
صافی با اشاره روایت «الایمان لایکون الا بالعمل» اظهار کرد: ایمان جز با عمل تثبیت نمی‌شود و لازمه قوت در دین قوت در عمل است. در دوران سختی‌ها و رنج‌ها و امتحان‌های الهی کسانی بر ایمان، خود پایدار می‌مانند که دین و ایمانشان قوت داشته باشد: «إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا»(احقاف، 13) خدا چنین کسانی را دوست دارد. معمولاً انسان‌های دارای چنین ویژگی در جامعه منشأ استحکام جامعه برای ایستادن بر مواضع استوار هستند.
مدرس دانشکده
اصول دین دزفول ادامه داد: حضرت امیرالمؤمنین(ع) در ادامه فرمود: پرهیزگاران دارای
«حزما فی لین» هستند. «حزم» به معنی محکم و متقن ساختن است. به معنی دورندیشی هم
هست. «لین» نیز به معنی آسان‌گیری، رفق و مدارا است. این دو در وجود فرد پرهیزگار
با هم درمی‌آمیزند.
فرد متقی در سلوک
اجتماعی منزوی نیست
وی در ادامه توضیح داد: چون گاهی دوراندیشی نوعی خشونت و تحفظ و احتیاط است. فرد متقی در سلوک اجتماعی منزوی و بی‌ارتباط با جامعه نیست؛ بلکه در مسیر سلوک اجتماعی ناگزیر است با دیگران همراه باشد و با دیگران که با او همراه هستند رفق و مدارا نشان دهد. به گونه‌ای که انبیاء و اولیاء بودند.
صافی گفت: مورد سوم از ویژگی‌های متقین: «ایمانا فی یقین» است: ایمانشان آمیخته با یقین است. یعنی ناب است، تمام وجود فرد متقی با ایمانی که دارای محتوای یقینی و باورمند است، پر شده است. یعنی درجات ایمان در وجودش استواری پیدا کرده است.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: ایمان ضعیفی که بیاید و برود نزد پروردگار مذموم است(نساء، 137). یقین چنانکه بزرگان تعریف کرده‌اند شامل سه مرتبه است:1- علم الیقین: یعنی با براهین محکم اعتقادات را در وجود استحکام ببخشیم. 2- عین‌الیقین: انسان به مرتبه‌ای می‌رسد که گویی حقایق را دیده است. 3- حق‌الیقین: در این حالت او از خدا جدا نمی‌شود و جز خدا را نمی‌بیند.
وی ادامه داد: خصوصیت دیگر پرهیزکار «حرصا فی علم» است. حرص به تنهایی مفهوم نکوهیده‌ای دارد ولی وقتی آنچه متعلقش قرار می‌گیرد، علم نافع و سودمند باشد، ارزش پیدا می‌کند.
صافی بیان کرد: حرص در کسب علم یعنی فرد پرهیزگار اهل جهل و علم مماس با نادانی و جهل نیست. او شدیداً عمل‌خواه و منفعت‌جو آن هم در عرصه علم سودمند است. گفتار «اطلبوا العلم ولو بالصین» یعنی برای کسب علم حرص داشته باشید. فرهنگ حریص بودن در کسب علم به جامعه کمک می‌کند که فاصله علمی خود را روز به روز با دنیا کمتر کند و خود را به مرزهای علم نزدیک کند. «العلم سلطان» علم برای انسان و جامعه مسلمان قدرت ایجاد می‌کند.
مدرس دانشکده اصول دین دزفول گفت: او دارای «علما فی حلم» است: فرد عالم باید دارای سعه صدر باشد و در برابر جهل افراد صبوری بورزد. در نهج‌البلاغه ابزار مدیریت، سعه صدر است؛ یعنی همان علم داشتن، عمل کردن و صبوری ورزیدن. همان چیزی که حضرت موسی(ع) از خدا درخواست کرد. پس سعه صدر اهمیت دارد. کسی که می‌خواهد گروهی را هدایت کند اگر تنها علم دارد با اولین مظاهر نادانی از کوره درمی‌ورد و امکان هدایت و ارشاد از دست او خارج می‌شود.
سعه صدر زمینه‌ساز توسعه وجودی مربی است
وی ادامه داد: خداوند در قرآن به پیامبر(ص) می‌فرماید: «وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ»(آل عمران، 159): اگر خشن بودی از اطرافت پراکنده می‌شدند. این رنج و سختی حلم برای خود مربی هم آثار و برکاتی دارد و زمینه‌ساز توسعه وجودی اوست. یعنی با هر هدایتی که زیرساخت آن علم و حلم باشد، دین فرد یک درجه بالاتر می‌رود.
صافی گفت: ویژگی دیگر اهل تقوی «قصداً فی غنی» است. این عبارت به معنی اقتصاد و میانه‌روی در ثروت داشتن است. یعنی فرد اگر توانگر هم باشد میانه‌روی و اعتدال را فراموش نمی‌کند. فرد متقی اگر به مال و ثروت دست پیدا کند این ثروت او را از مسیر اعتدال خارج نمی‌کند و به سمت تجملات و اسراف و تبذیر نمی‌رود.
عبادت متقی سرشار از حضور قلب و فروتنی است
این مدرس دانشگاه ادامه داد: «وخشوعا فی عباده» عبادت متقی سرشار از معرفت و حضور قلب و فروتنی است. خشوع یک لفظ قرآنی است در سوره مؤمنون آمده است: «الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ»(مؤمنون، 2) این خشوع به معنی فروتنی ظاهر است؛ هنگام نماز به گونه‌ای می‌ایستند که سیمای نماز در او همراه با خشوع باشد.
صافی ادامه داد: امام در ادامه اوصاف اهل تقوی فرمود: «تجملا فی فاقه» این عبارت نقطه مقابل «قصدا فی غنا» است؛ یعنی اگر در حال فقر هم باشند خود را بی‌نیاز نشان می‌دهند، یعنی زبان نیاز جلوی کسی باز نمی‌کنند که دلالت بر فقر آنها کند.
مدرس دانشکده اصول دین دزفول گفت: پرهیزکار دارای«صبراً فی شده» است: یعنی انسان متقی در شدائد صبور است. صبر سه گونه و شامل صبر بر طاعت، معصیت و مصیبت است، پرهیزکار وقتی در دایره بلا و سختی قرار می‌گیرد (این دایره گاهی روزه است، گاهی مجاهدت و دفاع است، گاهی صبر بر معصیت یا مصیبت است) چنان خود را ساخته که خود را نمی‌بازد و صبور است. صابران جزء کسانی هستند که خداوند به آنها پاداش غیرقابل شمارش داده است.
وی افزود: اهل تقوی جویای رزق حلال هستند: «طلباً فی حلال» این آموزه‌ای است که محیط جامعه امروز ما به شدت به آن نیاز دارد؛ طلب حلال یعنی چه؟ و آیات و روایات در این باب چه می‌گویند؟ ما به این آموزه‌ها امروز بسیار نیاز داریم. افراد متقی اهل گوشه‌گیری و دنبال معاش نرفتن نیستند، به دنبال معاش حلال هستند و از معاش و رزق، حلالش را می‌طلبد.
افراد پرهیزکار در سلوک صراط مستقیم سرزنده هستند
صافی یکی دیگر از اوصاف اهل تقوی را نشاط عنوان کرد و گفت: امام فرمود: «نشاطاً فی هدی» نشاط در هدایت یک معنایش این است که افراد پرهیزکار در سلوک صراط مستقیم با نشاط و سرزنده هستند. این گونه نیست که پیمودن این راه برای آنها ملال‌آور باشد. به تعبیر حافظ چون دچار رنج و سختی شوند با نشاط و شادابی آن را می‌پیمایند:
در طریقت هر چه پیش سالک آید خیر اوست
در صراط مستقیم ای دل کسی گمراه نیست
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: مؤمن موجود شگفت‌انگیزی است هیچ تقدیری بر او جاری نمی‌شود مگر اینکه برای او خیر است؛ اگر ناراحت کننده باشد کفاره گناهانش است و اگر شادی‌آور باشد، خداوند او را مورد لطف قرار داده و به او هدیه داده است. لذا در این مسیر نشاط دارد و آماده است چون بر صراط مستقیم کسی گمراه نمی‌شود.
طمع نوعی دلبستگی به غیرحق است/ کسی که می‌خواهد دعایش مستجاب شود طمع از مردم ببرد
مدرس دانشکده اصول دین دزفول گفت: مورد آخر در این فراز: «تحرجا عن طمع» است: فرد متقی از صفت طمع بریده است. چرا که طمع نوعی دلبستگی و وابستگی به غیرحق است. فرد باتقوی کسی است که هرگز به دنبال طمع حرکت نمی‌کند. اگر طمع نسبت به مادیات نامطلوب است؛ اما طمع به خالق مطلوب است یعنی به خدا امید دارند. در روایات می‌خوانیم جمیع خوبی‌ها در قطع طمع از خلق جمع شده است و عزت مؤمن به این است که استغنا داشته باشد و کسی که می‌خواهد دعایش مستجاب شود باید طمع از مردم ببرد و تنها امیدش خدای سبحان باشد. ان‌شاءالله بتوانیم عامل به این سخنان باشیم.
