گفت‌وگو با مولف «منظومه قرآنی حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای»/
منظومه قرآنی در قامت دانش‌نامه‌ای روزآمد/ ساختار متفاوت با تفاسیر موضوعی
گروه اندیشه: خادمی معتقد است «منظومه قرآنی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» اولین و جامع‌ترین اثر در حوزه اندیشه‌های قرآنی مقام معظم رهبری است و مولفان این اثر به صورت موضوعی به بیانات ایشان پرداخته‌اند. وی تاکید می‌کند که هیچ حمایتی از این کار نشده است.
خادمی سه سال از زندگی خود را صرف تدوین کتاب «منظومه قرآنی آیت‌الله العظمی خامنه‌ای» کرده است. دارای دکترای تخصصی فلسفه گرایش حکمت متعالیه از دانشگاه فردوسی مشهد است و برادرش نیز کارشناسی ارشد فلسفه خود را از دانشگاه علامه طباطبایی گرفته است. زحمات زیادی که برادران خادمی کشیده‌اند، منجر به تألیف 12 جلد کتاب شده که در آن کلیه بیانات معظم‌له تا سال 94 بررسی شده و فرازهای قرآنی آن استخراج شده است، وی از عدم حمایت در این زمینه گله‌مند است و معتقد است که اگر به خواسته های برخی ناشران تن می داد، کیفیت بالای کتاب فدای کمیت آن می شد. مشروح گفت‌وگوی خادمی با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، را در ذیل ملاحظه می‌کنید:
ایکنا: به عنوان سوال اول، در خصوص انگیزه و نحوه تدوین کتاب توضیح بفرمایید.
ما کتاب‌هایی را که درباره اندیشه مقام معظم رهبری نوشته شده است کاملا رصد کردیم و دیدیم با اینکه فضای جامعه، قرآنی و ایشان ولی امر مسلمین جهان هستند، کتاب خاصی در این زمینه نوشته نشده و خلل عظیمی وجود دارد. تحقیقات گسترده‌ای را در کل سخنرانی‌های مقام معظم رهبری انجام دادیم که حاصل کار فیش های بسیار زیادی شد. آقا جلسه تفسیر رسمی قرآن ندارند، (البته قبلا در مورد سوره بقره، جلسات تفسیر داشته اند)، اما در سخنان خود مدام به آیات اشاره می‌کنند که می‌توان آن‌ها را در ذیل 7 موضوع طبقه‌بندی کرد. این موضوعات عبارت بودند از فرهنگ، سیاست، ملت و امت در قرآن، اخلاق، معارف، خانواده و اقتصاد و ولایت در قرآن. در اینجا مراد از بیانات قرآنی این است که یا ایشان صراحتا آیه قرآن را بیان کرده‌اند و یا اینکه تلویحا به قرآن اشاره کرده‌اند که در مورد اخیر ما مطالب را به آیه مورد نظر مستند کرده ایم. همچنین ایشان دو نحو ورود و خروج به قرآن دارند که یا آیه را گفته‌اند و بعد مسئله ای سیاسی، فرهنگی، تمدنی و.... را بیان کرده‌اند و یا در هنگام سخن در باب یک موضوع سیاسی، فرهنگی، تمدنی و .... به آیه‌ای از قرآن اشاره کرده‌اند. در کل این اولین و جامع‌ترین اثر در حوزه اندیشه‌ها، دغدغه ها و منظومه فکری قرآنی مقام معظم رهبری است.
ایکنا: بیانات مقام معظم رهبری در چه بازه زمانی ملاحظه شده است؟
ما بیانات ایشان را از دوران ریاست جمهوری تا نیمه دوم 94 به صورت کامل رصد کرده‌ایم.
ایکنا: عنوان‌ها چطور انتخاب شده است؟ آیا از خود سخنرانی‌هاست یا خودتان برداشت کرده‌اید؟
از خود سخنرانی‌هاست. هرمنوتیک تفسیر سخنان آقا روان و به روز است. اکثر تفاسیر با سطح فکری عموم جامعه ما فاصله داشته و دشوار است، اما ایشان روان صحبت می‌کنند. ما ادبیات بیانات را در نظر گرفته و با همان سبک و سیاق عنوان را انتخاب می‌کردیم.
ایکنا: در گزینش مطالب، چه بخش از بیاناتی که در یک سخنرانی طولانی عنوان شده، در کتاب آمده است؟
صدر و ذیل سخنانی که در آن آقا به قرآن اشاره می‌کند، مربوط به هم است. یعنی به محض اینکه آقا می‌خواستند به آیه‌ای اشاره کند ما بیانات را انتخاب کرده و پس از خروج‌شان از آن موضوع ما انتخاب سخنان را پایان داده‌ایم.
ایکنا: آیا این برش‌ها باعث نمی‌شود شان نزول بحثی که ایشان در آن به آیه قرآن اشاره کرده‌اند، حذف شود؟
ما محور اصلی گفتار را برداشته و استخراج کرده‌ایم...
ایکنا: مثلا رهبری در یک سخنرانی به آیات مبارکه فرقان و نوح اشاره کرده‌اند، اما دغدغه اصلی ایشان چه بوده است؟ چون این بیانات بخشی از یک سخنرانی و حول یک موضوع کلی است.
وقتی ایشان آیه‌ای را مطرح کرده‌اند که مثلا ممکن است حول آن آیه قرآن دغدغه سیاسی داشته‌اند، ما همین بخش را استخراج کردیم. ما اندیشه‌های صرف سیاسی را استخراج نکرده‌ایم ما اندیشه‌های سیاسیِ قرآنی ایشان را استخراج کرده‌ایم.
ایکنا: این کتاب چه چیزی به حساب می‌آید دایرة‌المعارف و یا تفسیر موضوعی؟
منظومه یعنی گرد هم آمده است که می‌توان به دید دانشنامه یا دایرة‌المعارف به آن نگاه کرد. برای مثال ذیل فرهنگ بخش‌های زیاد دیگری مانند فرهنگی مجاهدت، فرهنگ بسیجی، بصیرت افزادیی، تهاجم فرهنگی، و ... وجود دارد که دو جلد را شامل می‌شود. البته گفتنی است که مقام معظم رهبری کلمه منظومه را در باب قرآن، به کار برده اند و ما از همان جا این عنوان را انتخاب کردیم.
ایکنا: چالش اصلی در این گونه موارد پراکندگی کار است. شاکله بندی این کارها دشواری دارد و اینکه با چه ترتیبی این نقل قول ها را در کنار هم بگذارید دشواری هایی دارد. آیا شما توضیحاتی داده‌اید و یا عین کلام رهبری را آورده‌اید؟
یک «واو» هم تغییر نکرده است و حتی تبدیل از گفتار به نوشتار هم نشده است.
ایکنا: یعنی مطالب مجزایی است که چیدمانش را شما داده‌اید؟
بله ایشان رسما وارد حوزه تفسیر نشده‌اند و تفسیر ترتیبی ارائه نداده‌اند و آیات را به صورت پراکنده مورد استفاده قرار داده‌اند. کار ما به صورت موضوعی به بیانات ایشان پرداخته است.
ایکنا: در جاهایی که آیه وجود ندارد شما آیه‌ای را ذکر کرده‌اید، از کجا می‌دانید که اشاره معظم‌له دقیقا به آن آیه بوده است؟
در بیاناتی که آیه را تلویحا ذکر کرده‌اند، ما آیات مرتبط را آورده‌ایم. اما یک سال این کتاب در دفتر حفظ و نشر آثار معظم‌له بوده و مورد کارشناسی، داوری و ارزیابی مکرر و بسیار زیادی قرارگرفته و نهایتا تایید شده است.
ایکنا: چرا بحث ولایت و ملت و امت که بحثی سیاسی است از سیاست جدا شده است؟
در این زمینه مباحث بسیار زیاد بوده است که ما آن را در بخش مستقلی تدوین کرده ایم. بر اساس روانشناسی گفتمان مفاهیم ذهنی، ما موضوعات را به ترتیب چیده‌ایم و ولایت را در پایان آورده‌ایم که صدر و ذیل سخنان با ولایت پایان یابد.
ایکنا: مباحث مربوط به قرآن در چه بخشی آمده است؟
این موارد در دو جلد با عنوان «معرفت» آمده‌اند.
ایکنا: این اثر را چه قدر می‌توان تفسیر موضوعی به حساب آورد؟
اسم این مجموعه را تفسیر نگذاشته‌ام و معظم‌له تفسیر آیه نکرده‌اند، زیرا تفسیر به آیه از نظر قرآنی، روایی، فلسفی و ... می‌پردازد. اما این کتاب از موضوعات به روز با اشاره به قرآن سخن گفته است از جمله الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و تولید علم و جامعه نخبگان. این طور نیست که آیه آورده شود و شان نزول بیاید و سپس ترجمه واژگان و ... که در تفاسیر متداول، رایج است. مقام معظم رهبری در خصوص مسائل روز جامعه ما با اشاره به آیه قرآن سخن گفته‌اند. من اسم این مجموعه را تفسیر نگذاشته‌ام که بد برداشت نشود. این کتاب برگرفته از منظومه فکری قرآنی مقام معظم رهبری پیرامون مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، تمدنی و ... است و به برداشت‌های قرآنی ایشان اشاره دارد.
ایکنا: معظم‌له این اثر را دیده‌اند؟
این کتاب یک سال در موسسه حفظ و نشر بوده است اما اینکه خودشان ملاحظه فرموده اند من اطلاعی ندارم.
ایکنا: آیا امکان پذیر نبود که دوازده جلد را در جلد‌های کمتری کار کرد؟
تعداد جلد‌ها به خاطر این بوده است که به راحتی مورد استفاده مخاطب قرار گیرد. زیرا حجم هر مجلد به اندازه ای است که استفاده از آن برای مخاطب راحت باشد.
ایکنا: آیا این کار از سوی مرکزی حمایت هم شده است؟
بنده هیچ حامی در این زمینه نداشته و کلیه کارهای آن و سایت عرضه کتاب را خودم و برادرم انجام داده‌ایم و موارد مختلفی را یادگرفتیم که هزینه‌اش را پرداخت نکنیم و می‌توانم بگویم ما کارآفرینی قرآنی انجام داده‌ایم.
ایکنا: ناشر را چطور انتخاب کردید؟
نشر، نشر نوپای یکی از دوستان بوده است که لطف کرده‌اند. ما به برخی از نشرهای نام‌آور رجوع کردیم که حاضر نشدند به خاطر زیاد بودن مجلدات با ما همکاری کننند.
ایکنا: در این زمینه با چه دشواری هایی روبرو بودید؟
بدهکاری زیادی برای بنده ایجاد شد. ارگان خاصی وارد حمایت از ما نشد. متاسفانه هر عصری یک حجاب بین مولف و مخاطب وجود دارد و شما ارزش این کار را ده سال بعد خواهید دید. ما از خیلی از ارگان‌ها انتظار داشتیم، اما کمکی صورت نگرفت و برای حمایت از اثر انتظاراتی داشتند که اگر به آن تن می دادیم، متاسفانه کیفیت کتاب پیش پای کمیت آن ذبح می‌شد.
به مخاطبان توصیه می‌کنم که کار را خودشان پیش ببرند. خیلی‌ها به من می‌گفتند دفتر حفظ و نشر آثار مجوز نمی‌دهد، در حالی که خیلی دغدغه‌مند و با حسن نیت کار را دیدند. از حجم کار نترسید و کاملا روی توانایی های خودتان، حساب باز کرده و خودتان را کاملا باور کنید و حرکت‌تان را مستقل از نتیجه‌ای که ممکن است داشته باشد انجام دهید.
میثم قهوه چیان
میثم قهوه چیان
