محمدرضا شاهرودی:
تفسیر راهنما از منظر تدبر در قرآن کریم اثری ارزشمند است
گروه اندیشه: محمدرضا شاهرودی معتقد است تفسیر «راهنما»ی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از بعد تدبر در قرآن کریم اثری ارزشمند است؛ چون در موضوع تفسیر قرآن؛ ابعاد فهم، ترجمه، تفسیر و تدبر که این بعد مورد غفلت نیز مانده است، بسیار مهم است.
محمدرضا شاهرودی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به این پرسش که تفسیر راهنما چه پیام‌هایی برای انسان امروز در مقایسه با تفاسیر دیگر دارد؟ تصریح کرد: ضمن عرض تسلیت به مناسبت وفات آقای هاشمی، می‌خواهم فضل و دانش ایشان را مقدمه برای پاسخ به سؤال شما قرار بدهم. از جمله ابعاد شخصیتی ایشان این بود که نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی حساس بود. ایشان یکی از نخبه‌های حوزه علمیه و یکی از پرورش‌یافته‌های ارزشمند حوزه در دوره اوج شکوفایی علمی و پژوهشی آن است.
وی ادامه داد: من از لسان بزرگان حوزه که سابقه آشنایی زیاد با ایشان دارند این را عرض می‌کنم. حتی برخی از کسانی که با مراجع نجف مرتبط بودند و مدتی آقای هاشمی درنجف بودند و درس برخی از آقایان را تشریف بردند، شنیدم که همگی آنها به فضل و دانش، ژرف‌نگری و تعمق ایشان در مسائل فقهی، اسلامی، حقوقی اذعان دارند. ولی چون از نظر سیاسی و به تعبیر شهید مطهری تنها مجتهد مطلق در امور سیاسی بودند و فعالیت‌های سیاسی ایشان خیلی برجسته است، بعد فقهی و دانش اسلامی و دانش حوزوی ایشان تا حد زیادی مغفول مانده است، ولی خوشبختانه تفسیر ارزشمند راهنما در بین ما هست و این می‌تواند برای آیندگان چراغ روشنی باشد و در حوزه دانش تفسیر و معارف قرآن کریم برای ما یکی از منابع ارزشمند محسوب شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: اجمالا می‌شود عرض کرد که تفسیر آقای هاشمی رفسنجانی از بعد تدبر در قرآن کریم، یک اثر ارزشمند به حساب می‌آید. چون در موضوع تفسیرقرآن چند مقوله مطرح است: مقوله فهم، مقوله ترجمه و بازگرداندن به زبان شخص که مفسر یا مترجم آن را بیان می‌کند، مقوله تفسیر و گشودن ابعاد مبهم و مجمل آیات قرآن کریم و مقوله تدبر که تدبر از جمله مقاماتی در قرآن‌پژوهی است که خیلی مغفول مانده است.
وی ادامه داد: به آیه «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا؛ آيا به آيات قرآن نمیانديشند يا [مگر] بر دلهایشان قفل‌هايى نهاده شده است» (محمد، 24) توجه نشده است. دو تفسیر «پرتوی از قرآن» آیت‌الله طالقانی و و تفسیر راهنما از حیث عمل به این آیه برایمان الگو هستند و نشان می‌دهد که انسان ژرف‌اندیش و قرآن‌پژوهِ اهل دقت چگونه می‌تواند حتی در زندان چنین کار بزرگ و سترگ را به دانشمندان و قرآن‌پژوهان عرضه کند.
شاهرودی در پاسخ به این نقد که برخی معتقدند قرار گرفتن در زندان و فقدان منابع و همچنین تدوین این تفسیر توسط برخی از فضلا ارج این تفسیر را پایین می‌آورد، گفت: به نظر من هرگز این طور نیست، به عنوان کسی که دستی در آموزش تفسیر قرآن دارم و جلسات و کلاس‌هایی را در تفسیر برگزار می‌کنم که تقریباً بیشتر مباحثه‌های من در دانشگاه تهران و برخی دیگر از مراکز علمی که مشاغلی دارم، تفسیر قرآن است، باید بگویم بسیاری از مسائل خوب تفسیری که در تفاسیری همانند مجمع‌البیان و المیزان مغفول مانده، در تفسیر پرتوی از قرآن یا در تفسیر آقای هاشمی رفسنجانی مورد اشاره واقع شده است. زندان بودن و در اختیار نداشتن منابع به معنای اینکه آن اصول و مقدمات و ابزارهای تفسیری را شخص در اختیار نداشته باشد، نیست. تفسیر پرتوی از قرآن که به اعتقاد من رفع‌کننده نقص برخی ابعاد اجتماعی و مسائل روز تفسیر است، نیز در زندان نوشته شده و در کنار دو تفسیر ارزشمند مجمع البیان و المیزان حائز اهمیت است. این نیز حاصل تراوشات فکری و اندیشه‌ای آیت‌الله طالقانی است، آیا این نقص دارد؟ ضمن اینکه بعدا آقای هاشمی به این تفسیر اهتمام، و فضلایی آن را بازخوانی و ویرایش ادبی و علمی کردند و اگر احیانا نیاز به بازنگری بوده باشد، رفع شده است، اما به اعتقاد من در زندان بودن و فرصت اندیشه‌های ژرف پیدا کردن، فرصت تدبر و تعمق، نه تنها نقص نیست، بلکه حسن در کنار جنبه‌های دیگر تفسیری محسوب می‌شود.
میثم قهوه‌چیان
وی ادامه داد: من از لسان بزرگان حوزه که سابقه آشنایی زیاد با ایشان دارند این را عرض می‌کنم. حتی برخی از کسانی که با مراجع نجف مرتبط بودند و مدتی آقای هاشمی درنجف بودند و درس برخی از آقایان را تشریف بردند، شنیدم که همگی آنها به فضل و دانش، ژرف‌نگری و تعمق ایشان در مسائل فقهی، اسلامی، حقوقی اذعان دارند. ولی چون از نظر سیاسی و به تعبیر شهید مطهری تنها مجتهد مطلق در امور سیاسی بودند و فعالیت‌های سیاسی ایشان خیلی برجسته است، بعد فقهی و دانش اسلامی و دانش حوزوی ایشان تا حد زیادی مغفول مانده است، ولی خوشبختانه تفسیر ارزشمند راهنما در بین ما هست و این می‌تواند برای آیندگان چراغ روشنی باشد و در حوزه دانش تفسیر و معارف قرآن کریم برای ما یکی از منابع ارزشمند محسوب شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: اجمالا می‌شود عرض کرد که تفسیر آقای هاشمی رفسنجانی از بعد تدبر در قرآن کریم، یک اثر ارزشمند به حساب می‌آید. چون در موضوع تفسیرقرآن چند مقوله مطرح است: مقوله فهم، مقوله ترجمه و بازگرداندن به زبان شخص که مفسر یا مترجم آن را بیان می‌کند، مقوله تفسیر و گشودن ابعاد مبهم و مجمل آیات قرآن کریم و مقوله تدبر که تدبر از جمله مقاماتی در قرآن‌پژوهی است که خیلی مغفول مانده است.
وی ادامه داد: به آیه «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا؛ آيا به آيات قرآن نمیانديشند يا [مگر] بر دلهایشان قفل‌هايى نهاده شده است» (محمد، 24) توجه نشده است. دو تفسیر «پرتوی از قرآن» آیت‌الله طالقانی و و تفسیر راهنما از حیث عمل به این آیه برایمان الگو هستند و نشان می‌دهد که انسان ژرف‌اندیش و قرآن‌پژوهِ اهل دقت چگونه می‌تواند حتی در زندان چنین کار بزرگ و سترگ را به دانشمندان و قرآن‌پژوهان عرضه کند.
شاهرودی در پاسخ به این نقد که برخی معتقدند قرار گرفتن در زندان و فقدان منابع و همچنین تدوین این تفسیر توسط برخی از فضلا ارج این تفسیر را پایین می‌آورد، گفت: به نظر من هرگز این طور نیست، به عنوان کسی که دستی در آموزش تفسیر قرآن دارم و جلسات و کلاس‌هایی را در تفسیر برگزار می‌کنم که تقریباً بیشتر مباحثه‌های من در دانشگاه تهران و برخی دیگر از مراکز علمی که مشاغلی دارم، تفسیر قرآن است، باید بگویم بسیاری از مسائل خوب تفسیری که در تفاسیری همانند مجمع‌البیان و المیزان مغفول مانده، در تفسیر پرتوی از قرآن یا در تفسیر آقای هاشمی رفسنجانی مورد اشاره واقع شده است. زندان بودن و در اختیار نداشتن منابع به معنای اینکه آن اصول و مقدمات و ابزارهای تفسیری را شخص در اختیار نداشته باشد، نیست. تفسیر پرتوی از قرآن که به اعتقاد من رفع‌کننده نقص برخی ابعاد اجتماعی و مسائل روز تفسیر است، نیز در زندان نوشته شده و در کنار دو تفسیر ارزشمند مجمع البیان و المیزان حائز اهمیت است. این نیز حاصل تراوشات فکری و اندیشه‌ای آیت‌الله طالقانی است، آیا این نقص دارد؟ ضمن اینکه بعدا آقای هاشمی به این تفسیر اهتمام، و فضلایی آن را بازخوانی و ویرایش ادبی و علمی کردند و اگر احیانا نیاز به بازنگری بوده باشد، رفع شده است، اما به اعتقاد من در زندان بودن و فرصت اندیشه‌های ژرف پیدا کردن، فرصت تدبر و تعمق، نه تنها نقص نیست، بلکه حسن در کنار جنبه‌های دیگر تفسیری محسوب می‌شود.
میثم قهوه‌چیان
مطالب مرتبط
