اصول طراحی مد و لباس ایرانی ـ اسلامی/ پوشاک نباید مروج و مقدمه گناه باشد

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) آخرین نشست از سلسله نشست‌های بررسی مبانی نظری و مفاهیم دینی حوزه مد ولباس اسلامی ـ ایرانی با موضوع «مبانی طراحی مد ایرانی ـ اسلامی» به همت کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور در خانه کتاب ایران برگزار شد.

زمان آغاز مد در تاریخ بشری

در این نشست حمید رضا توسلی، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر ضمن جمع بندی مطالب گفته شده در 11 نشست قبلی، عنوان کرد: زمانی که بشر به مرحله ای از رشد و اسکان رسید، پوشش برای وی از حالت اضطرار درامد و سایر نیازهای انسانی را تحت پوشش قرار داده و با هنر آمیخته شد؛ این زمان آغاز مد در تاریخ بشری است.

وی ادامه داد: در ادامه لباس به عنوان تنها ساخته دست بشر که همیشه و همه جا با انسان است ارزش پیدا کرده از منظر علوم روانشناسی، جامعه شناسی، اقتصاد، هنر، فرهنگ و ... مورد بررسی قرار گرفت و اکنون به مرحله ای رسیده ایم که مطالعات آینده پژوهی در این حوزه انجام می شود.

این پژوهشگر برتر جشنواره مد و لباس فجر پس از بیان این مقدمه، اعلام کرد: آنچه در این نشست مطرح می شود بیان مبانی طراحی پوشش است که منجر به تعادل یابی در پوشاک می شود. تعادل یابی در پوشاک در حوزه های توجه به بدن، رفتار حرکتی بدن، مواد مورد استفاده در طراحی مثل نخ، کتان، چرم و ...، توجه به اقلیمی که می خواهیم برای آن لباس طراحی کنیم، توجه به رنگ برای تعادل بخشی، توجه به شخصیت و جایگاه افرادی که می خواهیم برای آنها لباس طراحی کنیم و ... مطرح است و در نظر نگرفتن هر یک از موارد بالا منجر به طراحی لباسی می شود که تعادل یابی در آن رعایت نشده است.

وی در ادامه بحث خود به بیان اصول و مبانی طراحی پوشاک ایرانی ـ اسلامی پرداخت و گفت: اصل «کارایی و ارتقای کیفی در طراحی لباس» یکی از اصول طراحی لباس اسلامی است. در روایت های متعددی این مضمون مطرح شده است که «خداوند بنده ای را دوست دارد که وقتی کاری را انجام می دهد در نهایت صلابت و محکم کاری باشد». بر این اساس باید اندیشه ای قوی پشت طراحی لباس باشد و لباس در نهایت کیفیت و کارایی و برای رفع نیازی طراحی شود؛ پس باید اول به ارتقای کیفی لباس هایی که طراحی می کنیم فکر کنیم.

توسلی اصل دوم در طراحی لباس را «پرهیز از بیهودگی» عنوان و اظهار کرد: یکی از شاخصه های ایمان پرهیز از لغو است. البته باید توجه داشت که مدسازی بسیار وسوسه کننده است که در آن کارهای زیادی صورت گیرد اما باید به صورت مصداقی از کارهای بیهوده در این خصوص پرهیز کرد چرا که کار بیهوده در فرهنگ مسلمانی نوعی بی ایمانی است و کاربرد این اصل ما را به سمت طراحی لباس مبا ح پیش می برد.

سه اصل از 6 اصل بنیادی حفظ سلامت با پوشاک در ارتباط است

وی اصل «حفظ الصحه» یعنی اصل تندرستی را از دیگر اصل های مهم طراحی پوشاک ایرانی ـ اسلامی عنوان و اظهار کرد: در مکتب طب ایرانی منابع زیادی در خصوص حفظ تندرستی مطرح شده است که از جمله آنها شش اصل ضروری برای تندرستی توجه به آب و هوا، خواب و بیداری، حرکت و سکون، خوردن و آشامیدن، استفراغ و احتباس(آنچه از بدن دفع می شود تا بدن را به فراغت برساند) اعراض نفسانی (حالات روحی که بروز می کند مثل شادی و غم، امید و ناامیدی و ...) است که از این شش اصل بنیادی در حفظ سلامت سه اصل با طراحی لباس ارتباط دارد و باید این اصول را طوری در طراحی لباس به کار ببریم که ما را به تعادل برساند.

این عضو شورای راهبردی دانشگاه علمی کاربردی در حوزه مد و لباس به عنوان مثال گفت: اگر قرار است برای فردی که شغل کم تحرک و اما پر دقتی دارد لباس طراحی کنیم، با چه شکل و رنگی باید این لباس طراحی شود که به تعادل وی کمک کند؟ با توجه به اینکه لباس در خانه و اجتماع کنش و واکنش هایی ایجاد می کند و بر اساس اقلیم و شرایط جوی هر منطقه باید چه لباسی طراحی کرد و لباس و نقش و رنگ که در اعراض نفسانی ما تأثیر دارند چگونه باید در طراحی لباس برای افراد مختلف به کار گرفته شوند؟ پاسخ به این سؤال ها ما را در طراحی لباسی که به سلامت افراد مختلف و تعادل آنها کمک می کند، راهنمایی خواهدکرد.

لباس نباید مظهر دعوت به خود نفسانی باشد

اصل «وفاداری به اصل و حرمت انسانی» دیگر اصلی بود که توسلی مطرح و تشریح کرد: در این مبحث موضوعاتی مانند لباس تقوا مطرح می شود پوششی که ما را از بدی ها حفظ می کند. در واقع این اصل «اصلی فراپوششی» است چرا که پوشش از منظر اخلاق مورد بررسی قرار می گیرد. بر اساس اصل فراپوششی لباس نباید مظهر دعوت به خود نفسانی و مایه تکبر، غرور، فخر و سایر خصلت های ضد اخلاقی شد. پوشاک باید معرف شخصیت انسانی افراد باشد.

یکی از کارکردهای لباس در اسلام شادی بخشی است

وی اصل «شادی بخشی لباس» را نیز به عنوان یکی دیگر از اصول طراحی لباس ایرانی ـ اسلامی مطرح و اظهار کرد: این اصل نیز برگرفته از فرامین اسلامی است. پیامبر (ص) سه چیز را مایه شادی عنوان کرده است: بوی خوش، لباس ملایم (از جنس ملایم) و عسل. حضرت علی(ع) نیز فرموده اند لباس پاکیزه غم و اندوه را از بین می برد و بهترین چیز برای نماز است. پس باید در طراحی لباس به مقوله شادی بخشی آن نیز فکر کنیم. این اصل با در نظر گرفتن حد و حدودی حتماً باید در طراحی لباس مد نظر قرار داشته باشد پس یکی از کارکردهای لباس در اسلام شادی بخشی است و اگر لباسی این عنصر را ایجاد نکند شما در طراحی خود به مقصد نرسیده اید.

اصل «حسن و زیبایی در پوشاک» دیگر اصلی بود که توسلی از آن سخن گفت و عنوان کرد: خوش پوشی از معرف های حسن خلق مسلمانی است.

باید ها و نبایدهای پوشاک که می توان آنها را در قالب حلال و حرام در پوشاک نیز مطرح کرد دیگر بحثی بود که توسلی به آن پرداخت و گفت: در تاریخ ادبیات غنی ایران کتاب هایی با عنوان فتوت نامه یا آیین غلندری وجود دارد که در آنها عهدنامه های مربوط به مشاغل مختلف مطرح شده است. عهدهایی مانند اینکه از مواد و مصالح نکاهند، غش در معامله نداشته باشند و ... که اکنون نیز می توان چنین عهدنامه هایی را در حوزه پوشاک مطرح کرد.

وی ادامه داد: پوشاک نباید مروج و مقدمه گناه باشد، طراحی پوشاک نباید مبین جاذبه های جنسی و اندامی باشد، زنگ، نقش و طراحی لباس باید زیبایی حلال را تجلی کند، تمام کارهای طراحی و هنر در پوشاک اجتماع باید ترویج دهنده زیبایی باشد اما تأکید بر جنسیت نداشته باشد و نگاه ها را از جنسیت به زیبایی متفرق کند. پرهیز از لباس شهرت و تبرج، پرهیز از اصراف در لباس، پرهیز از استفاده از فرهنگ بیگانه در پوشش وقتی با فرهنگ اسلامی تعارض دارد و پرهیز از معناسازی منفی در لباس و انتشار تصاویر و نمادهای شخصیت ها و اندیشه های انحرافی از دیگر اصولی است که باید در طراحی لباس مد نظر قرار داشته باشد.

این استاد دانشگاه افزود: در اسلام به استفاده از لباس نو تأکید شده و مطرح شده است که لباس کهنه نخرید، رنگ از جمله مسائلی است که در اسلام به آن توجه شده است و رنگ هایی مانند سبز، زرد (به عنوان رنگی چشم نواز) و سفید توصیه و زنگ مشکی به عنوان رنگی مکروه مطرح شده است.

وی مسئله امنیت آفرینی لباس را از مباحثی ذکر کرد که کمتر به آن توجه شده است و گفت: لباس باید مبتنی بر هنجارهای فردی و اجتماعی و مبین امنیت فردی و اجتماعی باشد و نباید به اقتصاد کشور زیان وارد کند.

پوشاک سبز و حامی محیط زیست آخرین مبحثی بود که توسلی مطرح کرد و گفت: مواد غیر طبیعی که در تولید پوشاک استفاده می شود آلوده کننده محیط زیست است و باید استفاده از الیاف طبیعی استفاده و تولید این الیاف ترویج شود.