انتقال مقام‌ها در پرده غیر همسان + صوت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، تلاوت ترتیل از جذاب‌ترین انواع روش‌هایی است که برای تلاوت قرآن وضع شده است، زمانی یک قاری می‌تواند این نوع از تلاوت را به نحو احسن اجرا کند که به تمام ویژگی‌ها و نکات لازم در نحوه آن توجه کافی داشته باشد، یکی از این نکات که در ترتیل از اهمیت بالایی برخوردار است، بحث انتقال مقام در پرده غیر همسان است.
در پایان جلسه گذشته در یک درجه بالاتر از نت مقام عجم یعنی ابتدای مقام نهاوند انتقال را انجام دادیم و در این جلسه ادامه مباحث قبلی پیگیری می‌شود و در ادامه تلاوت ترتیل از ابتدای آیه 41 سوره اسراء با صدای احمد ابوالقاسمی، قاری بین‌المللی قرآن به صورت بخش، بخش، ارائه شده که در هر قطعه صوتی، چند انتقال از یک مقام به مقام دیگر صورت گرفته که توضیحات آن و جزئیات انتقال مقام‌ها در هر قطعه ارائه می‌شود؛
قطعه شماره یک
از ابتدای آیه 41 حرکت به سمت یک نت بالاتر از مقام نهاوند را خواهیم داشت، به عبارت دیگر مقام عجم را که از آن به مقام نهاوند انتقال پیدا کردیم چینش آن این طور است، پرده، سپس مجدداً پرده و بعد از آن نیم‌پرده و بعد از آن دوباره پرده، برای همین وقتی وارد مقام نهاوند می‌شویم از روی نت دوم مقام عجم اگر بخواهیم شمارش کنیم می‌شود پرده و نیم‌پرده و از نت اول می‌شود پرده، پرده و نیم پرده و از نت دوم می‌شود پرده، نیم پرده که می‌شود شروع نهاوند، عین این اتفاق دوباره از نت دوم مقام نهاوند که می‌شود نت سوم مقام عجم یک نیم پرده‌ای و بعد از آن دوباره پرده داریم، یعنی ابتدای مقام کُرد، این است که می‌توانیم به راحتی از درجه دوم مقام نهاوند انتقال پیدا کنیم به کُرد که در آیه 41 انجام شده است و در آیه 42 تقریباً برگشت به مقام نهاوند و از آیه 43 تا 46 اجرا مقام کرد را خواهیم داشت.

قطعه شماره دو
آیه 46 را که شنیدیم یک بار دیگر می‌شنویم تا ذهن با مقام کُرد مجدداً ارتباط برقرار کند و بعد از آن انتقال معکوس انجام می‌شود، همان کاری که قبلاً انجام دادیم و به سمت پرده‌های بالا حرکت کردیم را به سمت پایین می‌آییم، در آیه 47 برگشت به سمت مقام نهاوند یعنی یک نت پایین‌تر از آن و در کلمه «جدیدا» نت نهاوند کامل معرفی می‌شود، پس تا اینجا توانستیم که انتقال یک درجه‌ای از مقام عجم را بیاموزیم، یک درجه بالاتر از آن می‌شود مقام نهاوند، از مقام نهاوند یک درجه بالاتر می‌توانیم کرد بخوانیم و دوباره برگشت این مسیر به سمت عجم را داشته باشیم؛ یعنی در آیات 51 و 52 نهاوند کامل تثبیت شده و این تثبیت هر چقدر بیشتر شود انتقال هم سخت‌تر خواهد بود، مگر این که از راه کار‌ها برای انتقال استفاده شود، در آیه 53 شروع به حرکت به سمت نت پایین‌تر از نهاوند یعنی مقام عجم را می‌شنویم، در آیه 53 برگشت به مقام عجم و در آیه 54 این ورود کاملاً انجام شده و در آیه 55 مقام عجم تثبیت شده است.

قطعه شماره سه
در آیه 55 مقام عجم کاملا تثبیت می‌شود، و مقام نهاوند فراموش خواهد شد البته نیازی نیست که در تلاوت با این سرعت انتقال انجام شود بلکه می‌توان دو یا سه صفحه را در مقام نهاوند خواند، از آیه 56 تا 59 یک انتقال از درجه سوم عجم به کُرد انجام شده است، این انتقال برای زمانی است که قاری بخواهد در یک لحظه به اندازه دو درجه اوج بگیرد و دو درجه بالاتر برود و در میان آن نخواهد مقام نهاوند را بخواند، مجدداً تا آیه 61 برگشت به مقام عجم بوده و در آیه 62 مقام عجم تثبیت می‌شود، در آیه 63 نیز مقام عجم کاملاً تثبیت می‌شود.

قطعه شماره چهار
مجدداً آیه 63 پخش می‌شود که مقام عجم بار دیگر در ذهن شنونده نقش ببندد و بعد در یک رفت و برگشت حرکت به سمت بالا در مقام عجم را می‌شنویم و در برگشت به پایین، روی نت سوم که همان نقطه مقام کرد بود، در آن جا توقف می‌شود و آن نیم پرده می‌تواند شروع مقام صبا زمزم باشد، در فراز «وَمَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلَّا غُرُورًا ...» مقام تبدیل به صبا زمزم می‌شود و تا پایان آیه 67 صبا زمزم به صورت کامل تثبیت می‌شود.

قطعه شماره پنج
مجدداً برگشت می‌کنیم به سمت مقامی که قبلاً از آن انتقال پیدا کرده بودیم، در این جا می‌توان فارغ از این برنامه از مقام صبا زمزم به یک مقام دیگر انتقال پیدا کرد، حتما نباید به مقام قبلی بازگشت داد، گاهی اوقات عده‌ای تصورشان بر این است که انتقالی درست است که حتماً آن شخص به مقام قبلی خودش برگردد، در حالی که این نظر صحیح نیست، در آیه 68 برگشت به مقام عجم را خواهیم داشت اما بعد از آن، یک حرکت در نت دوم عجم به سمت مقام نهاوند را می‌شنویم تا بتوانیم از آن جا به یک مقام دیگری انتقال پیدا کنیم تا مدل برنامه به سمت مقامی خارج از مقام عجم برود
در این جا پایه مقام عجم را برای مقام‌های نهاوند، صبا و کُرد ارائه کرده‌ایم و حالا می‌خواهیم از مقام بیات یک سری انتقال‌ها را انجام دهیم، به صورت مستقیم از مقام عجم به مقام بیات منتقل شدن ممکن است سخت باشد، اما از انتقال‌های قبل استفاده می‌شود، به مقام نهاوند انتقال پیدا می‌کنیم و از مقام نهاوند در آیه 71 وارد مقام بیات می‌شویم، یعنی تا آیه 70، مقام نهاوند را تثبیت کرده‌ایم و در آیه 71 بلافاصله از نت‌های مقام رست استفاده می‌شود(اگر روی نت دوم رست توقف کنیم مقام بیات به گوش می‌رسد) و قاری می‌توانید انتقال را انجام دهد.
در واقع، در یک زمان کوتاه بلافاصله مقام نهاوند تبدیل به مقام رست شده و بلافاصله در یک رفت و برگشت و توقف در نت دوم مقام رست، مقام را تبدیل به بیات کرده‌ایم، حالا این مقام بیات یک نت بالاتر از مقام عجمی قرار می‌گیرد که می‌خواندیم، یعنی با یک انتقال سریع به مقام نهاوند و از آن به مقام رست و به مقام بیات، یک درجه مقام بیات را بالاتر از آن عجم می‌شنویم و تا آیه 73 مقام بیات کاملا تثبیت شده است.

قطعه شماره شش
بعد از مقام بیات بلافاصله در پرده مقام بیات، مقام صبا تا پایان آیه 77 اجرا می‌شود و بعد از آن، از آیه 78 حرکت به سمت مقام حجاز را خواهیم داشت، در مقام صبا یک قسمتی وجود دارد که حجاز به گوش می‌رسد، یعنی از نت سوم مقام صبا به بالا که یک نیم پرده داریم، این نیم پرده می‌تواند شروع به خواندن مقام حجاز باشد، شروع حجاز نیم پرده، یک و نیم پرده، نیم پرده و نیم پرده است، این نیم پرده می‌تواند برای ما کمک کند که حجاز را در آن جا تثبیت کنیم در آیه 81 حجاز تثبیت می‌شود، بعد از آیه 81 و تثبیت حجاز یک انتقال برای پایین آمدن انجام می‌شود.

قطعه شماره هفت
در برگشت از مقام حجاز در دو درجه پایین‌تر می‌توان مقام سه گاه خواند، از آیه 82 تا 84 مقام سه گاه اجرا شده است.


ادامه دارد ...
برگرفته از نکات آموزشی برنامه رادیویی «آموزش ترتیل» به کارشناسی احمد ابوالقاسمی، قاری بین‌المللی قرآن