شوخی آری یا خیر؟/ مزاح معقول یک نیاز است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، خنده و شوخی از نیازهای انسان است و طبیعت انسان ـ به‌ویژه جوانان ـ مزاج را می‎پسندد، زیرا شوخی، تصویرهای غمناک و یاس‎آور را از ذهن آدمی دور می‎کند و عناصر شادی‌بخش را در لایه‌های روان آدمی فرو می‏برد و به انسان نشاط ذهنی می‎بخشد.
امام علی(ع) در فراز چهل و دوم از نامه خود به امام حسن‌مجتبی(ع) با عنوان «حکمت‌ها و عبرت‌ها» درباره کلام بی‌‎محتوا و خنده‌دار هشدار داده و فرموده است: «از گفتن سخنان خنده‌آور و بی‎محتوا بپرهیز، هر چند از دیگری نقل کنی».
در روایات، با دو گونه دستور درباره شوخی، روبه‌رو هستیم: یکی توصیه و ترغیب به شوخی و دیگری، پرهیز و دوری از آن.درباره ترغیب به خنده و شادی روایات فراوانی وجود دارد ازجمله روایات وارده در مورد «ادخال السرور علی المؤمنین» و یا روایات وارده در باب گشاده‌‌رویی و شوخ‌طبع بودن مؤمن مانند حدیث پیامبر(ص) که فرمود: «مؤمن شوخ‌طبع و خوش‎مشرب است، ولی منافق، گرفته و خشم‌آلود» و یا در سیره پیامبراکرم(ص) آمده است: «ایشان بیش از همه، متبسم بود و بر روی یارانش لبخند می‎زد».
از این نوع روایات فراوان است که مردم را به شوخی، توصیه می‌کند، اما از سوی دیگر درباره نهی از شوخی هم روایات فراوان است؛ مثلاً امام علی(ع) فرمود: «هر شوخی که انسان می‎کند مقداری از عقل خود را از دست می‎دهد».
پس دو دسته روایت وجود دارد که با کنار نهادن آن‌ها می‎توان نتیجه گرفت که برای شوخی معیار و ملاک و خط قرمزی وجود دارد و آن این است که مردم از شوخی‎های بی‎محتوا و تمسخرآمیز نهی شده‌اند که به وقار و متانت و ایمان آن‌ها آسیب می‎رساند و موجب کینه و کدورت و آبروبری می‎شود.وگرنه، شوخی و مزاح معقول یک نیاز است که پیشوایان معصوم(ع) به آن توصیه کرده‌اند.برای نمونه، یونس بن شیبانی می‎گوید، امام صادق(ع) به من فرمود: «شوخی شما با یکدیگر به چه اندازه است؟ عرض کردم: اندک است، فرمود: این‌گونه نباشید، زیرا شوخی از خوش‌اخلاقی است و تو با شوخی، برادرت را شادمان می‎کنی، همانا رسول خدا(ص) با کسی شوخی می‎کرد و هدفش شاد کردن او بود».
نمونه دیگر از شوخی‎های مقبول آن است که گفته شده: فرد اعرابی نزد رسول خدا(ص) آمد و برای ایشان هدیه‌ای آورد، پیامبر نیز از او تشکر کرد و هدیه‌اش را پذیرفت، پس از آن‌که اعرابی در مدینه به کارش رسید، خواست به وطن خود برگردد نزد رسول خدا(ص) آمد و گفت: نمی‎خواهید پول آن هدیه را بدهید، پیامبر(ص) خندید.از آن پس هرگاه پیامبر(ص) اندوهگین می‎شد خطاب به اصحاب می‎فرمود: آن اعرابی چه شد؟ ای کاش نزدما می‌آمد.
خداوند متعال در سوره حجرات آیه ۱۱ می‌فرماید: «یَاأَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ یَکُونُوا خَیْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ یَکُنَّ خَیْرًا مِنْهُنَّ؛ ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید مسخره نکند گروهی از قوم و گروهی دیگر؛ چه‌بسا نزد الله گروه مسخره شونده بهتر باشد و همچنین گروهی از زنان، زنان دیگر را مسخره نکند.چه‌بسا زنانی‌که مورد تمسخر قرار گرفته‌اند بهتر از آنان باشند».