فیض تشریح کرد:
آسیب‌شناسی انگیزه مدرسان قرآن
گروه دانشگاه: ما باید بیش از هر چیزی در آموزشگاه‌های علوم قرآنی و تربیت اساتید و معلمان قرآن، کاری کنیم که انگیزه درست که انگیزه خداخواهی، هدایت جامعه بشری و مقدس است شکل گیرد
مهدی فیض، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به این پرسش که انگیزه را در نیروهای مدرس علوم قرآن چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: انگیزه در میان مربیان قرآن در سطح دانشگاه هست، اما عمدتا انگیزه غیر متعالی است. انگیزه‌ای پشت فعالیت‌هایی که امروز صورت می‌گیرد وجود دارد، اما ما باید منابع انسانی که تربیت کننده در حوزه قرآن هستند به گونه‌ای انتخاب کرده و به آنها میدان دهیم و تقویت کنیم که انگیزه متعالی در وجود آنها عامل تحرک باشد.
معاون وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: انگیزه متعالی برگرفته از قرآن باید باشد. انگیزه متعالی در برابر انگیزه پست دنیایی تعریف می‌شود. از این رو ما باید کاری کنیم که انگیزه‌هایی از جنس انگیزه‌های مقدس مبنای تحرک نیروهای قرآنی ما باشد.
وی ادامه داد: نیروهای قرآنی که با انگیزه درآمد فعالیت می‌کند، نمی‌تواند کسانی را تربیت کنند که مقوله درآمد برایشان اصل نباشد. نیروی قرآنی که با انگیزه شهرت فعالیت می‌کند، بچه‌ها را طوری تربیت می‌کند که از آغاز وقتی می‌خواهد قاری قرآن باشد، به دنبال شهرت‌طلبی و خودنمایی است و این تربیت، تربیت قرآنی نخواهد بود.
وی افزود: از این رو ما باید بیش از هر چیزی در آموزشگاه‌های علوم قرآنی و تربیت اساتید و معلمان قرآنی، کاری کنیم که انگیزه درست که انگیزه خداخواهی، هدایت جامعه بشری و مقدس است شکل بگیرد تا این‌ها بتوانند افرادی را تربیت کنند که تنها اهل قرآن نباشد، بلکه اهل قرآن به همراه انگیزه متعالی باشند.
فیض در پاسخ به این پرسش که علت وجود این انگیزه‌های مادی در مدرسان قرآنی چیست؟ گفت: این علت بر می‌گردد به اینکه ما غفلت کرده‌ایم و خیلی وقت‌ها کارهای ما که باید رنگ و بوی معنوی داشته باشد، رنگ و بوی رسمی پیدا کرده است.
فیض افزود: قبل از انقلاب کسانی که فعالیت قرآنی می‌کردند، انگیزه‌های شخصیِ درونی داشتند و کسی به آنها پول، جایگاه و اعتبار نمی‌داد. این افراد وجاهت رسمی نداشتند و برخی اوقات مورد سرکوب، توهین، اذیت و آزار حکومت قرار می‌گرفتند. اما چون انگیزه‌های مقدسی داشتند، دست از کار برنمی‌داشتند.
وی تصریح کرد: بعد از انقلاب اسلامی شرایط تغییر کرد. وقتی آموزش‌های دینی، معرفتی و قرآنی در چارچوب رسمی مطرح شد، خیلی وقت‌ها شرایطی مهیا شد که آن انگیزه‌های مقدس، کم‌رنگ شود. البته این هم بخشی از طبیعت و پیامد فعالیت حکومتی است. حکومت رسمی برای انجام یک کار می‌بایست آن را بدل به رویه‌های قانونی و رسمی کند و این باعث می‌شود تا ظاهر اجرایی و روند رسمی بر باطن امور غلبه کند.
وی با بیان اینکه نمی‌توان حکومت دینی داشت و بدون شناسایی و مدیریت این مورد، این پیامد را نداشت، گفت: حکومت دینی همان طور که پیامدهای بسیار مثبتی دارد، می‌تواند آسیب‌هایی هم داشته باشد که باید از آن آسیب‌ها پیشگیری به عمل آورد. من فکر می‌کنم ما نسبت به آسیب‌های محتمل حکومت دینی در حوزه آموزش‌های معارف و قرآن غافل بوده‌ایم. این غفلت باعث شده است که بخشی از آموزش‌ها و جهت‌گیری‌های ما رنگ و بوی ظاهری پررنگی دارد. ما آمار بالایی از دانشجویان قرآنی داریم. مراکز و دانشگاهی قرآنی نسبت به قبل از انقلاب بسیار بیشتر شده‌اند، این بالارفتن آمار نتیجه مثبت حکومت اسلامی است اما چون از جنبه‌های باطنی این امر غافل بوده‌ایم و تنها به کمیت اندیشیده‌ایم، راندمان کار پایین آمده است.
فیض در پاسخ به این پرسش که دسترسی به باطن و آمار خالص چگونه ممکن است و چطور می‌توان میزان خلوص افراد را سنجید؟ گفت: اگر به دانشگاه امام صادق(ع) نگاه کنیم که مرحوم آیت الله مهدوی‌کنی در طراحی و تاسیس آن نظر داشتند، توجه کنیم، مدل دانشگاه از جهت ساخت و ساز و جغرافیا، انتخاب اساتید، محتوای دروس، جلسات اخلاق ثابتی که آیت‌الله کنی برگزار می‌کردند قابل توجه بود و در همه این‌ها این ملاحظه وجود داشت که خروجی‌اش یک فارغ‌التحصیل عادی دانشگاه نباشد و تا حد امکان فارغ‌التحصیلان این دانشگاه کسانی باشند که دغدغه انقلاب، نظام و خدمت را دارند.
معاون وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: مدل طراحی شده در سطح تئوری چنین ملاحظاتی را داشت در حالی که در دانشگاه‌های علوم قرآنی ما این دقت و ظرافت‌ها نبوده است. حاکمیت نسبت به این موضوع غافل بوده است و اگر نسبت به این موضوع هشیار شود، در طراحی دوره‌ها، زمان‌بندی‌ها و ... اصلاحاتی خواهد داد.
وی افزود: برای مثال دانشجوی علوم قرآنی ما در کل عمر علمی خود یک استاد بزرگ مانند آیت‌الله العظمی جوادی آملی را از نزدیک ندیده است. هیچ وقت پای جلسات ایشان ننشسته است. خوب اگر کسی که فارغ التحصیل علوم قرآنی است در کلاس درس بزرگان ننشیند، حس متعالی قرآنی را به این راحتی‌ها به دست نخواهد آورد. از این رو اگر ما هدف را ارتقا انگیزه نیروهای قرآنی قرار بدهیم، در مدل طراحی دوره‌هایمان تفاوت‌هایی را با رشته جامعه‌شناسی، مهندسی و پزشکی لحاظ خواهیم کرد که تا حد قابل قبولی در دانشگاه امام صادق(ع) طراحی شده بود، اما در دانشگاه‌های علوم قرآنی چنین دقت و ظرافت‌هایی وجود ندارد.
معاون وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: انگیزه متعالی برگرفته از قرآن باید باشد. انگیزه متعالی در برابر انگیزه پست دنیایی تعریف می‌شود. از این رو ما باید کاری کنیم که انگیزه‌هایی از جنس انگیزه‌های مقدس مبنای تحرک نیروهای قرآنی ما باشد.
وی ادامه داد: نیروهای قرآنی که با انگیزه درآمد فعالیت می‌کند، نمی‌تواند کسانی را تربیت کنند که مقوله درآمد برایشان اصل نباشد. نیروی قرآنی که با انگیزه شهرت فعالیت می‌کند، بچه‌ها را طوری تربیت می‌کند که از آغاز وقتی می‌خواهد قاری قرآن باشد، به دنبال شهرت‌طلبی و خودنمایی است و این تربیت، تربیت قرآنی نخواهد بود.
وی افزود: از این رو ما باید بیش از هر چیزی در آموزشگاه‌های علوم قرآنی و تربیت اساتید و معلمان قرآنی، کاری کنیم که انگیزه درست که انگیزه خداخواهی، هدایت جامعه بشری و مقدس است شکل بگیرد تا این‌ها بتوانند افرادی را تربیت کنند که تنها اهل قرآن نباشد، بلکه اهل قرآن به همراه انگیزه متعالی باشند.
فیض در پاسخ به این پرسش که علت وجود این انگیزه‌های مادی در مدرسان قرآنی چیست؟ گفت: این علت بر می‌گردد به اینکه ما غفلت کرده‌ایم و خیلی وقت‌ها کارهای ما که باید رنگ و بوی معنوی داشته باشد، رنگ و بوی رسمی پیدا کرده است.
فیض افزود: قبل از انقلاب کسانی که فعالیت قرآنی می‌کردند، انگیزه‌های شخصیِ درونی داشتند و کسی به آنها پول، جایگاه و اعتبار نمی‌داد. این افراد وجاهت رسمی نداشتند و برخی اوقات مورد سرکوب، توهین، اذیت و آزار حکومت قرار می‌گرفتند. اما چون انگیزه‌های مقدسی داشتند، دست از کار برنمی‌داشتند.
وی تصریح کرد: بعد از انقلاب اسلامی شرایط تغییر کرد. وقتی آموزش‌های دینی، معرفتی و قرآنی در چارچوب رسمی مطرح شد، خیلی وقت‌ها شرایطی مهیا شد که آن انگیزه‌های مقدس، کم‌رنگ شود. البته این هم بخشی از طبیعت و پیامد فعالیت حکومتی است. حکومت رسمی برای انجام یک کار می‌بایست آن را بدل به رویه‌های قانونی و رسمی کند و این باعث می‌شود تا ظاهر اجرایی و روند رسمی بر باطن امور غلبه کند.
وی با بیان اینکه نمی‌توان حکومت دینی داشت و بدون شناسایی و مدیریت این مورد، این پیامد را نداشت، گفت: حکومت دینی همان طور که پیامدهای بسیار مثبتی دارد، می‌تواند آسیب‌هایی هم داشته باشد که باید از آن آسیب‌ها پیشگیری به عمل آورد. من فکر می‌کنم ما نسبت به آسیب‌های محتمل حکومت دینی در حوزه آموزش‌های معارف و قرآن غافل بوده‌ایم. این غفلت باعث شده است که بخشی از آموزش‌ها و جهت‌گیری‌های ما رنگ و بوی ظاهری پررنگی دارد. ما آمار بالایی از دانشجویان قرآنی داریم. مراکز و دانشگاهی قرآنی نسبت به قبل از انقلاب بسیار بیشتر شده‌اند، این بالارفتن آمار نتیجه مثبت حکومت اسلامی است اما چون از جنبه‌های باطنی این امر غافل بوده‌ایم و تنها به کمیت اندیشیده‌ایم، راندمان کار پایین آمده است.
فیض در پاسخ به این پرسش که دسترسی به باطن و آمار خالص چگونه ممکن است و چطور می‌توان میزان خلوص افراد را سنجید؟ گفت: اگر به دانشگاه امام صادق(ع) نگاه کنیم که مرحوم آیت الله مهدوی‌کنی در طراحی و تاسیس آن نظر داشتند، توجه کنیم، مدل دانشگاه از جهت ساخت و ساز و جغرافیا، انتخاب اساتید، محتوای دروس، جلسات اخلاق ثابتی که آیت‌الله کنی برگزار می‌کردند قابل توجه بود و در همه این‌ها این ملاحظه وجود داشت که خروجی‌اش یک فارغ‌التحصیل عادی دانشگاه نباشد و تا حد امکان فارغ‌التحصیلان این دانشگاه کسانی باشند که دغدغه انقلاب، نظام و خدمت را دارند.
معاون وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: مدل طراحی شده در سطح تئوری چنین ملاحظاتی را داشت در حالی که در دانشگاه‌های علوم قرآنی ما این دقت و ظرافت‌ها نبوده است. حاکمیت نسبت به این موضوع غافل بوده است و اگر نسبت به این موضوع هشیار شود، در طراحی دوره‌ها، زمان‌بندی‌ها و ... اصلاحاتی خواهد داد.
وی افزود: برای مثال دانشجوی علوم قرآنی ما در کل عمر علمی خود یک استاد بزرگ مانند آیت‌الله العظمی جوادی آملی را از نزدیک ندیده است. هیچ وقت پای جلسات ایشان ننشسته است. خوب اگر کسی که فارغ التحصیل علوم قرآنی است در کلاس درس بزرگان ننشیند، حس متعالی قرآنی را به این راحتی‌ها به دست نخواهد آورد. از این رو اگر ما هدف را ارتقا انگیزه نیروهای قرآنی قرار بدهیم، در مدل طراحی دوره‌هایمان تفاوت‌هایی را با رشته جامعه‌شناسی، مهندسی و پزشکی لحاظ خواهیم کرد که تا حد قابل قبولی در دانشگاه امام صادق(ع) طراحی شده بود، اما در دانشگاه‌های علوم قرآنی چنین دقت و ظرافت‌هایی وجود ندارد.
