لباس حلال؛ گشایشی برای اقتصاد و اشتغال
گروه جامعه: ورود به چرخه تجارت دو تریلیون دلاری حلال با بازاری به وسعت یک و نیم میلیارد مسلمان، یعنی شکوفایی اقتصاد و اشغال. اقدامی که اولین گام آن در حوزه پوشاک با تدوین سند لباس حلال برداشته شده اما به شدت نیازمند حمایت و پیگیری است.
نکته حائز اهمیت و البته تأسف برانگیز اینکه علی رغم تولید محصولات غذایی حلال در ایران و در حالی که هیچ غذای غیر حلالی در ایران تولید نمی‌شود، ایران نتوانسته با استفاده از استاندارد «حلال» که اکنون به یک برند و استاندارد بینالمللی تبدیل شده است، جایگاهی در صنعت تولید جهانی غذای حلال به دست آورد.
اما بازار جهانی حلال در غذا متوقف نشده و اکنون تولیداتی از قبیل «داروی حلال»، «مواد بهداشتی حلال»، «مواد آرایشی حلال»، «گردشگری حلال»، «خدمات مالی حلال از قبیل بانکداری، بورس، صکوک، بیمه، فاینانس و... »، «ترانزیت حلال» «خدمات جانبی حلال از قبیل رسانه، ورزش و تفریحات و کسب و کار» و «پوشاک حلال» در جهان در حال مطرح شدن است.
و در این میان اگر چه اکنون بسیاری از برندهای تولید لباس مطرح در جهان توجه خود را به مسئله لباس اسلامی با تولید لباسهایی با عنوان «حیا» و ... معطوف کرده و سالن‌های مد و فشن مشهور دنیا شاهد جولان مدلینگ‌هایی با لباسهای اسلامی هستند، اما هنوز استاندارد، عنوان و برند خاصی در این خصوص در جهان خلق نشده بود تا اینکه برای اولین بار در جهان سال گذشته در ششمین جشنواره مد و لباس فجر از سند لباس حلال در ایران رونمایی شد.
اقدامی که اگر با هوشمندی پیگیری شود با توجه به ظرفیت عظیم طراحان هنرمند و خوش ذوق ایرانی قدر مسلم خواهد توانست ایران را به عنوان یکی از موفق‌ترین کشورهای اسلامی در حوزه مد و لباس حلال در جهان مطرح کند به ویژه اینکه پوشاک مهمترین عنصر شاخص حلال بعد از خوردنی‌ها محسوب می‌شود.
از سوی دیگر تولید محصولات با کیفیت با برند و استاندارد حلال و ورود به بازارهای جهانی در این حوزه قدر مسلم رشد چشم گیر اشتغال و اقتصاد را در کشور در پی خواهد داشت. به شرط آنکه این گام هوشمندانه یعنی تدوین سند لباس حلال به حال خود رها نشده و با جدیدت پیگیری و دولت از تولید کنندگان خصوصی که این استاندارد را رعایت می‌کنند حمایت کند.
اگر چه سند لباس حلال در برگیرنده 17 اصل نظری در خصوص دیدگاه اسلام در زمینه پوشاک است و قدر مسلم باید گام‌های بعدی ترسیم و تبیین نمودهای عینی اصول نظری مطرح باشد، اما آشنا کردن تولید کنندگان و طراحان با این 17 اصل نظری بسیار حائز اهمیت است چرا که طراحان و تولید کنندگان هستند که جامه عمل به این سند نظری خواهند پوشاند و می‌توانند پیشتازی ایران در زمینه طراحی و تولید پوشاک حلال را رقم بزنند.
بر همین اساس به نظر می‌رسد یکی از مهمترین اقدامات سال جاری کارگروه ساماندهی مد و لباس باید معرفی و آشنا کردن طراحان و تولید کنندگان با این اصول و تلاش برای کاربرد عملی این اصول نظری در تولید لباس در ایران باشد.
17 اصل مطرح شده در سند لباس حلال به شرح زیر است:
ویژگی‌های لباس از دیدگاه اسلام :
-1 در تضاد نبودن با کمالات انسانی
آنچه كه از آیات و روایات بر میآید، دین مبین اسلام به پوشش و ویژگی‌های آن، اهمیت ویژه‌ای قائل شده و همچنین در اسلام به داشتن لباس باطنی )لباس تقوا) اهمیت بیشتری داده شده است و آن را بر لباس ظاهری مقدم دانسته اند. در دین اسلام، پرداختن به این لباس ظاهری هم باید وسیله‌ای برای دستیابی به كمالات و زیبایی‌های باطنی)تقوا) باشد تا جایی كه لباس ظاهری یک مسلمان نباید با معیارهای دستیابی به كمالات انسانی مخالفت داشته باشد .امام علی علیه السلام می‌فرماید: «بهترین لباس لباسی است كه تو را از خدا به خود مشغول نسازد«
-2 عدم تشبه زنان به مردان و بالعکس.
پوشیدن لباسهایی كه مخصوص زنان است، برای مردان و بالعكس پوشیدن لباسهای مخصوص مردان برای زنان، بنا بر احتیاط واجب جایز نیست؛ اما پوشیدن لباسهای مشترك اشكال ندارد و همچنین پوشانیدن لباسهای مستعمل پسران به دختران یا برعكس اشكال ندارد. حرمت این مسئله، علل گوناگونی می‌تواند داشته باشد. یکی از مهمترین حكمت‌های آن، جلوگیری از تشابه دو جنس زن و مرد است؛ زیرا این تشابه به تدریج زیان‌های گوناگونی را در خانواده و اجتماع پدید می‌آورد.
نه تنها زنان نبایستی خود را به شكل مردان در بیاورند بلكه برعكس مردان نیز نبایستی خود را به شكل زنان در آورند. در روایات متعددی از تشبه زنان به مردان و مردان به زنان نهی شده است. در چندین روایت اشخاصی كه خود را به شكل جنس مخالف در بیاورند یا در رفتار و لباس پوشیدن و ... خود را مانند جنس مخالف كنند مورد لعن خدا و رسول خدا(ص) قرار گرفته اند.(مستدرك‌الوسائل 2463 ـ باب 9 عدم جواز تشبه النساء بالرجال(البته، اگر وسایلی باشد که عرفا مورد استفاده مشترک مردان و زنان است) مانند چتر مشکی(مصرف آنها برای هر دو گروه ایرادی نخواهد داشت.
-3 عدم تشبه به کفار
عدم تشبه به كفار در پوشش؛ بدین معنی كه مسلمانان در لباس، كفش، كلاه، انگشتر، گردن بند و سایر پوشیدنی‌ها، خود را شبیه كافران سازند؛ همانند پوشیدن كراوات، پاپیون و لباسهایی با مدل‌ها و تصاویر مخصوص به كفار كه شعار و مروج فرهنگ آنان است. حضرت علی(ع) می‌فرماید: کم می‌شود كسی خود را شبیه قومی سازد و اندك اندك از آنها نشود. (نهج البلاغه، كلمات قصار207)
تبصره:
پوشیدن لباسهایی که توسط دولت‌های استعماری تولید شده‌اند، از این جهت که ساخت دشمنان اسلام است، فی‌نفسه اشکال ندارد ولی اگر این کار مستلزم ترویج فرهنگ غیراسلامی دشمن باشد یا باعث تقویت اقتصاد آنان برای استعمار و استثمار سرزمین‌های اسلامی شود و یا منجر به وارد شدن ضرر اقتصادی به دولت اسامی شود و یا منجر به وارد شدن ضرر اقتصادی به دولت اسلامی گردد دارای اشکال است و حتی در بعضی از موارد جایز نیست.
-4 رعایت آراستگی و پاكیزه بودن
پیامبر اكرم (ص) می‌فرمایند: خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، بخشنده است و بخشش را دوست دارد، پاکیزه است و پاكیزگى را دوست دارد (بحار الانوار، ج 79 ، ص 299 و خصال ج 2، ص 157). حضرت علی(ع) نیز می‌فرمایند:» آراستگی از اخلاق مومنان است». امام صادق(ع) نیز فرمودهاند: خداوند آراستگی و زیبایی را دوست دارد و از نپرداختن به آن و خود را ژولیده نشان دادن بدش میآید(امالی شیخ طوسی ج 1، ص 257).
-5 شهرت نبودن لباس
پیامبراكرم (ص) فرمودهاند: كسی كه در دنیا لباس شهرت بپوشد، خداوند روز قیامت بر او لباس ذلت خواهد پوشانید. (میزا‌‌ن الحكمه جلد 5 ص 306)
لباس شهرت، لباسی است كه پوشیدن آن برای شخص، به جهت جنس پارچه یا رنگ یا كیفیت دوخت یا مندرس بودنش و مانند آن، معمول نبوده و خلاف شأن او به حساب آید؛ به طوری كه اگر آن را در برابر مردم بپوشد، توجه آنان را به خود جلب كرده و انگشت نما می‌شود. (حضرت آیت الله خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، س 1361. امام رضا (ع) نیز فرمودهاند هر كس لباس بپوشد تا مباهات و جلوه‌گری كند، خدا رحمتش را از او باز می‌دارد.
-6 پوشش کامل لباس
دین اسلام دستور می‌دهد تا در محیط اجتماع زنان و مردان مبادرت به حفظ پوشش بدنی خود كنند تا زمینه‌های نگاه‌های شهوت آلود را از بین ببرند تا از هر لحاظ محیط اجتماع محیطی سالم باشد.
بر همين اساس به زنان و مردان دستور حجاب و پوشش می‌دهد كه بدن خود را بپوشانند. گرچه در مورد زنان به خاطر ظرافت‌ها و ويژگی‌های خاص اين دستور مؤكد است. رسول خدا(ص) می‌فرمایند: برای زن جايز نيست مچ پايش را برای مرد نامحرم آشكار سازد و اگر مرتكب چنين عملی شد اول اينكه: خداوند سبحان هميشه او را لعنت میکند، دوم اينكه: دچار خشم و غضب خداوند بزرگ می‌شود، سوم اينكه: فرشتگان الهی هم او را لعنت می‌کنند، چهارم: عذاب دردناكی برای او در روز قيامت آماده شده است.
-7 غصبی نبودن لباس
پوشیدن لباس غصبی جایز نیست و شرعا حرام است و نماز در آن نیز باطل است. اگر عمداَ در لباس غصبی یا در لباسی که نخ یا دگمه یا چیز دیگر آن غصبی است نماز بخواند، باید آن نماز را با لباس غیر غصبی اعاده نماید (توضیح المسائل امام، مسئله 815)
-8 مهیج نبودن لباس
پوشیدن هرگونه لباسی كه عرفا مهیج است و جلب توجه نامحرم میکند، حرام است چه برای زن و چه برای مرد(با استفاده از استفتاء از كتاب احكام بانوان، ص37)
مهیج بودن لباس خواه به خاطر رنگ آن باشد یا مدل آن یا جنس لباس و یا هر چیز دیگر باشد، لذا گاهی ممكن است روسرى، مانتو و مقنعه یا كفش خانمی به گونه‌ای باشد كه جلب نظر نامحرم كند و مهیج باشد كه در این صورت پوشیدن آن جایز نیست (امام، اراكی، بهجت، خامنه اى، سیستانى،فاضل، گلپایگانی و مكارم(
-9 لباس وسیله‌ای برای تذکار یاد خدا
به عنوان نمونه، اگر مشخص شود که نوعی از لباس، مورد توجه پیامبر)ص( و یا امامان معصوم)ع( بوده، می‌توان با همین نیت چنین لباسهایی را پوشیده و از آنجایی که یاد این بزرگواران، انسان را به یاد پروردگار هدایت میکند، از این راه، یاد خدا را در دل زنده کرد.
روایاتی که نوعی خاص از انواع لباسها را توصیه می‌کنند را می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد از جمله حضرت علی(ع) فرمودهاند: لباس پنبه‌ای)نخی( بپوشید، زیرا لباس نخی، لباس پیامبر(ص) بوده و نیز لباسی است که ما از آن استفاده می‌کنیم.
نقش طراحان و تولیدکنندگان در این زمینه، دقیق و تأثیرگذار است که با استفاده از هنر خود، شیوه‌ای را در طراحی پوشاک برگزینند که ارتباط انسان با معنویات در آن حفظ شود. البته باید دقت و سلیقه به خرج داد تا استفاده از نمادهای دینی در پوشاک به هتک حرمت آنها منجر نشود.
-10 حفظ زیبایی در لباس
زیبا بودن لباس و استفاده از تزیینات در آن، به خودی خود ایرادی ندارد. خداوند یکی از فواید دریاها را استخراج زینت آلاتی چون مروارید می‌داند که در لباسها مورد استفاده قرار می‌گیرد. (سوره نحل آیه 12).
-11 آراستگی و نظافت لباس
پیامبر)ص) توصیه فرمودهاند که هر فرد باید در فکر پاکیزه نگه داشتن لباسهایی باشد که در اختیار اوست .امام صادق)ع (نیز در همین زمینه می‌فرماید: لباس آراسته، دهان دشمن را خواهد بست.
گرچه این جنبه نیز تا حد زیادی به مصرف کننده باز می‌گردد اما طراح یک لباس، باید لباسهایی را عرضه کند که زیبایی و طراوت آن، با شستشو و نظافت، از بین نرود.
-12 طراحی لباسها با رعایت موازین شرعی، بر اساس عرف زمان و اجتماع
حماد بن عثمان نقل میکند: من در محضر امام صادق(ع) بودم و مردی را مشاهده کردم که خطاب به آن حضرت عرضه داشت: خداوند نگهدارت باشد شما خودتان فرمودید که امام علی)ع(، لباسهای خشن و کم قیمت می‌پوشید با این وجود، چرا لباس گران قیمت بر تن شما می‌بینیم؟ امام پاسخ فرمود: آن زمانی که علی)ع( این لباسها را می‌پوشید هیچ فردی با تعجب به او نگاه نمی‌کرد اما امروزه، پوشیدن همان لباس، موجب تک نما شدن انسان می‌شود بر این اساس (و به عنوان معیاری کلی(، بهترین لباس برای یک دوره زمانی، لباسی است که با عرف و وضعیت اقتصادی مردم در آن دوره منطبق باشد.
-13 عدم تقلید از لباس دشمنان دین
اسماعیل بن مسلم از امام ششم(ع) نقل میکند که ایشان فرمودند: خداوند به یکی از پیامبران خود وحی فرستاد که به افراد با ایمان بگو تا لباسهای دشمنانم را نپوشیده و به شیوه آنان غذا نخورند و در زندگی خود از راه و روش آنان پیروی نکنند، زیرا نتیجه این دنباله روی آن است که گویا این مؤمنان نیز همچون دشمنانم، به دشمنی با من برخاسته‌اند البته، تشخیص اینکه چه لباسی، نماد دشمنان است، به زمان و عرف بستگی دارد، به عنوان نمونه زمانی بود که لباس سیاه، لباس دشمنان اهل بیت(ع) به شمار می‌آمد اما اکنون، لباس عزاداری برای ایشان است و یا در مثالی دیگر، همین کت و شلواری که اکنون در تمام جوامع، مرسوم بوده و نمادی از ملیت و یا مذهب خاصی نیست، شاید در سده گذشته، نماد غیرمسلمانان تلقی می‌شد بر این اساس، می‌توان نتیجه گرفت که پوشیدن لباس سیاه و یا کت و شلوار در زمان‌های گذشته ممنوع بوده، اما اکنون ایرادی ندارد، ولی در مقابل، امروزه، ممکن است پوشیدن برخی لباسها و یا انجام برخی آرایش‌ها پیروی از دشمنان دین به شمار آمده و به همین دلیل، مورد تأیید اسلام نباشد.
-14 عدم تک نما شدن انسان در جامعه
تمایل به تک نما شدن در بیشتر اوقات، ناشی از عقده‌هایی درونی است که طی آن، یک فرد نمی‌تواند با دانش و هنر خود در جامعه، نمودی داشته باشد و به همین دلیل، تلاش میکند تا با لباس، ماشین، منزل و ...، خود را در معرض توجه جامعه قرار دهد که صد البته، این روش، شخصیت اخلاقی انسان را پایین می‌آورد.
-15 استفاده از لباسهای شادتر برای شادی‌های مشروع
زراره نقل میکند که لباسی رنگی بر تن امام باقر(ع) مشاهده کردم و ایشان ازدواجشان را دلیل پوشیدن چنین لباسی عنوان فرمودند.
16ـ جلوگیری از اسراف در تولید و مصرف
امام صادق(ع) داشتن چندین دست لباس را اگر تمامشان به نوبت مورد استفاده قرار گیرد، مصداق اسراف نمی‌دانند زیرا در این صورت، استهلاک کمتری متوجه لباسها می‌شود. اما حضرت، استفاده از یک لباس قیمتی و مجلسی را به عنوان لباس دم دستی و یا لباس کار، مصداقی از اسراف ارزیابی می‌کنند. در این راستا، انسان‌ها با کمی دقت، می‌توانند مصادیق اسراف را که نوعی عدم انضباط در استفاده از سرمایه است، تشخیص دهند.
-17 ملایم و لطیف بودن لباس
حضرت رسول(ص) می‌فرمایند: تن با سه چيز شاداب و پروريده می‌شود، بوی خوش، لباس ملايم و نوشيدن عسل.
به گزارش ایکنا، با توجه به اینکه 17 اصل مطرح شده در سند لباس حلال بر اساس آیات و روایت‌های اسلامی به ویژه با استناد به احادیث ائمه(ع) تبیین شده است، در صورتی که قرار باشد به عنوان سندی بینالمللی و جهانی ارائه شود، باید تغییراتی در آن ایجاد و اصول به عنوان استانداردی ملموس و قابل اجرا ارائه شود.
در اصل می‌توان گفت این سند پیش‌مقدمه‌ای برای تدوین مبانی لباس حلال است و باید با برگزاری نشست‌های تخصصی با حضور جمع کثیری از اندیشمندان اسلامی، طراحان و تولیدکنندگان در کنار هم، سندی اجرایی‌تر و ملموس‌تر برای لباس حلال تدوین شود.
