ذکر واژه «علم» 775 مرتبه در قرآن
گروه فعالیت‌های قرآنی: در قرآن‌کریم واژه‌ی علم و مشتقات اسمی و فعلی آن حدود 775 مرتبه در آیات به‌کار رفته است. از این رقم تعداد 161 مرتبه صفت «علم» و «علیماً» در مورد ذات اقدس الهی آمده است.در موارد متعددی بعد از علم صفت «حکیم» و در موارد متعددی قبل از واژه علم صفت «سمیع» آمده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، علم، آگاهی به حقیقت‌هاست و زبان علم، روشنگری و گویای حقیقت‌ها، پس زبانی زبان علم است که صادقانه حقیقت‌ها را بگوید به این ترتیب، هر سخنوری عالم نیست، اگرچه در سخنوری چیره‌دست و دربافتن جملات، خبره باشد.سخنوری را میتوان عالم و دانشمند دانست که بیان و سخن او، حقیقت‌ها را برای شنونده روشن کند و دری از معرفت به‌سوی او بگشاید و با نور علم، تاریکی جهل را بزداید.
باید توجه داشت که زبان علم راستی است و هرکس میخواهد به زبان علم مسلح شود، باید از صداقت در گفتار بهره‌مند باشد، پیش‌از آن‌که در ساختار کلام بکوشد؛ زیرا اگر کلام صادقانه باشد، ساختار چنان می‌شود که در شنونده اثربخش بوده و راه حق را به او نشان خواهد داد.
از آن‌جا که زندگی در پرتو نور دانش و شناخت، سامان میپذیرد و از بروز اشتباهات انحراف‌گر جلوگیری می‌شود، پس چه زبان علم و دانشی از گفتار ائمه(ع) صادق‌تر و اثربخش‌تر است که این معرفت و شناخت صادق را در کلام آنان جست‌وجو کنیم.
در قرآن‌کریم واژه‌ی علم و مشتقات اسمی و فعلی آن حدود 775 مرتبه در آیات به‌کار رفته است. از این رقم تعداد 161 مرتبه صفت «علم» و «علیماً» در مورد ذات اقدس الهی آمده است.در موارد متعددی بعد از علم صفت «حکیم» و در موارد متعددی قبل از واژه علم صفت «سمیع» آمده است.
منشا علم ذات خداوند سبحان است.خداوند سبحان عالم به غیب است.خزائن علم نزد اوست و علم انبیاء ناشی از وحی است.خداوند بر انبیا دانشی را نازل فرموده است که بشر با کوشش خود هرگز دسترسی به آن پیدا نمیکند.به استناد قرآن‌کریم انسان وقتی که به دنیا میآید علمی با خود ندارد اما حواس گوش و چشم دارد و دل نیز برای یادگیری داراست.
خدای متعال در آیه 113 سوره نساء در این رابطه فرموده است: «وَلَوْلاَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّت طَّآئِفَةٌ مُّنْهُمْ أَن يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلاُّ أَنفُسَهُمْ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِن شَيْءٍ وَأَنزَلَ اللّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا؛ و اگر فضل خدا و رحمت او بر تو نبود طايفهاى از ايشان آهنگ آن داشتند كه تو را از راه به در كنند و[لى] جز خودشان [كسى] را گمراه نمیسازند و هيچ‌گونه زيانى به تو نمیرسانند و خدا كتاب و حكمت بر تو نازل كرد و آنچه را نمیدانستى به تو آموخت و تفضل خدا بر تو همواره بزرگ بود».
همچنین در آیه 78 سوره نحل در این رابطه میخوانیم: « وَاللّهُ أَخْرَجَكُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَيْئًا وَجَعَلَ لَكُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ وَالأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛ و خدا شما را از شكم مادرانتان در حالى‌كه چيزى نمیدانستيد بيرون آورد و براى شما گوش و چشم‌ها و دل‌ها قرار داد باشد كه سپاسگزارى كنيد» همچنین در آیه 36 سوره اسراء در این رابطه آمده است: « وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُولًا؛ و چيزى را كه بدان علم ندارى دنبال مكن زيرا گوش و چشم و قلب همه مورد پرسش واقع خواهند شد».
در قرآن‌کریم حدود 10 مرتبه توصیف «عالم الغیب و الشهادة» در مورد حق تعالی آمده است.علاوه‌بر آن سه مرتبه هم «عالم‌الغیب» و یا «عالم غیب السموات» به‌کار رفته است.
حضرت نوح و حضرت یعقوب هر کدام در زمینه هدایتی که میکردهاند «اعلم من الله ما لا تعلمون» فرموده‌اند و معلوم است که داشتن علم شأن و منزلتی است که خداوند و انبیاء واجد آن هستند.در قرآن‌کریم آمده است که از نادانان رویگردان و در تجلیل مقام عالمان فرموده است: «هل یستوی الذین یعلمون و الذین لایعلمون».
امام علی(ع) در رابطه با اهمیت علم فرموده است: «ای طالب علم، علم دارای فضایل بسیاری است: سر آن فروتنی، چشم آن دوری از حسد، گوش آن فهم، زبان آن راستگویی، حفظ یا حافظه آن پژوهش، دل آن حُسن نیت، عقل آن شناخت چیزها و کارها، دست آن مهربانی، پای آن زیارت، جلودار آن عافیت، مرکب آن وفاداری، سلاح آن نرم‌زبانی، شمشیر آن رضا(به قضا و قدر الهی)، کمال آن مدارا، لشکر آن گفت‌وگو با عالمان، ثروت آن ادب، پس‌انداز آن پرهیز از گناهان، توشه‌ی آن نیکوکاری، آب آن سازگاری، رهنمای آن هدایت الهی و رفیق آن دوستی خوبان است».
امام صادق(ع) از پدرانش(ع)، روایت نموده، فرمود: «مردی نزد رسول خدا(ص) آمد و گفت ای رسول خدا علم چیست؟ فرمود: خاموشی، گفت: سپس چه؟ فرمود: گوش دادن.گفت: سپس چه؟ فرمود: حفظ کردن.گفت: سپس چه؟ فرمود: عمل کردن به آن.گفت: سپس چه ای رسول خدا؟ فرمود: انتشار دادن آن».
پیوند علم و قرآن
قرآن‌کریم آیات زیادی درباره مطالبی که امروزه علم ثابت کرده به‌طور آشکار یا در کنایه بیان شده است که ازجمله آن‌ها میتوان به جاذبه عمومی زمین، تاریکی اعماق دریا، کاهش اکسیژن و تنگ شدن نفس با افزایش ارتفاع، زوجیت گیاهان و ... اشاره کرد.
باید توجه داشت که پرسیدن، یادگیری عمیق، پاکدامنی و اخلاص، رفتار نرم، قدر جوانی را دانستن، گزینش مهم‌ترین مطالب، با دقت گوش دادن، معاشرت با اهل فن و دانش، توجه خاص به امیرالمؤمنین(ع) روش‌های کسب علم است و ترک عمل، فراموشی، نظرات ناپخته، مقایسه‌های بیمورد و عیبجویی از علما از آفات علم است.
باید توجه داشت که زبان علم راستی است و هرکس میخواهد به زبان علم مسلح شود، باید از صداقت در گفتار بهره‌مند باشد، پیش‌از آن‌که در ساختار کلام بکوشد؛ زیرا اگر کلام صادقانه باشد، ساختار چنان می‌شود که در شنونده اثربخش بوده و راه حق را به او نشان خواهد داد.
از آن‌جا که زندگی در پرتو نور دانش و شناخت، سامان میپذیرد و از بروز اشتباهات انحراف‌گر جلوگیری می‌شود، پس چه زبان علم و دانشی از گفتار ائمه(ع) صادق‌تر و اثربخش‌تر است که این معرفت و شناخت صادق را در کلام آنان جست‌وجو کنیم.
در قرآن‌کریم واژه‌ی علم و مشتقات اسمی و فعلی آن حدود 775 مرتبه در آیات به‌کار رفته است. از این رقم تعداد 161 مرتبه صفت «علم» و «علیماً» در مورد ذات اقدس الهی آمده است.در موارد متعددی بعد از علم صفت «حکیم» و در موارد متعددی قبل از واژه علم صفت «سمیع» آمده است.
منشا علم ذات خداوند سبحان است.خداوند سبحان عالم به غیب است.خزائن علم نزد اوست و علم انبیاء ناشی از وحی است.خداوند بر انبیا دانشی را نازل فرموده است که بشر با کوشش خود هرگز دسترسی به آن پیدا نمیکند.به استناد قرآن‌کریم انسان وقتی که به دنیا میآید علمی با خود ندارد اما حواس گوش و چشم دارد و دل نیز برای یادگیری داراست.
خدای متعال در آیه 113 سوره نساء در این رابطه فرموده است: «وَلَوْلاَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّت طَّآئِفَةٌ مُّنْهُمْ أَن يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلاُّ أَنفُسَهُمْ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِن شَيْءٍ وَأَنزَلَ اللّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا؛ و اگر فضل خدا و رحمت او بر تو نبود طايفهاى از ايشان آهنگ آن داشتند كه تو را از راه به در كنند و[لى] جز خودشان [كسى] را گمراه نمیسازند و هيچ‌گونه زيانى به تو نمیرسانند و خدا كتاب و حكمت بر تو نازل كرد و آنچه را نمیدانستى به تو آموخت و تفضل خدا بر تو همواره بزرگ بود».
همچنین در آیه 78 سوره نحل در این رابطه میخوانیم: « وَاللّهُ أَخْرَجَكُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَيْئًا وَجَعَلَ لَكُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ وَالأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛ و خدا شما را از شكم مادرانتان در حالى‌كه چيزى نمیدانستيد بيرون آورد و براى شما گوش و چشم‌ها و دل‌ها قرار داد باشد كه سپاسگزارى كنيد» همچنین در آیه 36 سوره اسراء در این رابطه آمده است: « وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُولًا؛ و چيزى را كه بدان علم ندارى دنبال مكن زيرا گوش و چشم و قلب همه مورد پرسش واقع خواهند شد».
در قرآن‌کریم حدود 10 مرتبه توصیف «عالم الغیب و الشهادة» در مورد حق تعالی آمده است.علاوه‌بر آن سه مرتبه هم «عالم‌الغیب» و یا «عالم غیب السموات» به‌کار رفته است.
حضرت نوح و حضرت یعقوب هر کدام در زمینه هدایتی که میکردهاند «اعلم من الله ما لا تعلمون» فرموده‌اند و معلوم است که داشتن علم شأن و منزلتی است که خداوند و انبیاء واجد آن هستند.در قرآن‌کریم آمده است که از نادانان رویگردان و در تجلیل مقام عالمان فرموده است: «هل یستوی الذین یعلمون و الذین لایعلمون».
امام علی(ع) در رابطه با اهمیت علم فرموده است: «ای طالب علم، علم دارای فضایل بسیاری است: سر آن فروتنی، چشم آن دوری از حسد، گوش آن فهم، زبان آن راستگویی، حفظ یا حافظه آن پژوهش، دل آن حُسن نیت، عقل آن شناخت چیزها و کارها، دست آن مهربانی، پای آن زیارت، جلودار آن عافیت، مرکب آن وفاداری، سلاح آن نرم‌زبانی، شمشیر آن رضا(به قضا و قدر الهی)، کمال آن مدارا، لشکر آن گفت‌وگو با عالمان، ثروت آن ادب، پس‌انداز آن پرهیز از گناهان، توشه‌ی آن نیکوکاری، آب آن سازگاری، رهنمای آن هدایت الهی و رفیق آن دوستی خوبان است».
امام صادق(ع) از پدرانش(ع)، روایت نموده، فرمود: «مردی نزد رسول خدا(ص) آمد و گفت ای رسول خدا علم چیست؟ فرمود: خاموشی، گفت: سپس چه؟ فرمود: گوش دادن.گفت: سپس چه؟ فرمود: حفظ کردن.گفت: سپس چه؟ فرمود: عمل کردن به آن.گفت: سپس چه ای رسول خدا؟ فرمود: انتشار دادن آن».
پیوند علم و قرآن
قرآن‌کریم آیات زیادی درباره مطالبی که امروزه علم ثابت کرده به‌طور آشکار یا در کنایه بیان شده است که ازجمله آن‌ها میتوان به جاذبه عمومی زمین، تاریکی اعماق دریا، کاهش اکسیژن و تنگ شدن نفس با افزایش ارتفاع، زوجیت گیاهان و ... اشاره کرد.
باید توجه داشت که پرسیدن، یادگیری عمیق، پاکدامنی و اخلاص، رفتار نرم، قدر جوانی را دانستن، گزینش مهم‌ترین مطالب، با دقت گوش دادن، معاشرت با اهل فن و دانش، توجه خاص به امیرالمؤمنین(ع) روش‌های کسب علم است و ترک عمل، فراموشی، نظرات ناپخته، مقایسه‌های بیمورد و عیبجویی از علما از آفات علم است.
