سیر همایش و تولید علم در حوزه قرآن و سلامت/ آغاز با شکوه؛ توقف در میانه راه

فراهانی در گفت‌وگویی که در اسفندماه ۹۳ با ایکنا داشت با بیان اینکه تصورات خلاف واقعی در زمینه تولید دانش و ارائه آن در کنگره‌های قرآن‌پژوهی وجود داشت، تصریح کرد: در آغاز تصدی معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت در دولت یازدهم تصور ما بر این بود که با توجه به برگزاری بیش از ۳۰ کنگره دانشگاهی قرآن‌پژوهی و با توجه به اینکه در هر کنگره‌ای حدود ۴۰ تا ۵۰ مقاله علمی پژوهشی در این زمینه ارائه شده، می‌بایست حاصل تمامی کنگره‌ها بیش از ۱۲۰۰ مقاله علمی باشد. اما چنین چیزی وجود نداشت. در واقع یک مقاله در چندین کنگره ارائه شده بود و هر بار از آن به عنوان پژوهش جدیدی یاد کرده بودند. در نتیجه فقط حدود ۷۰ مقاله در این زمینه وجود داشت.
وی همچنین یادآور شد: آسیب‌شناسی قرآن‌پژوهی در نظام سلامت در دوره دولت تدبیر و امید آغاز شد که نتایج اولیه آسیب‌شناسی ما از حجم فعالیت‌های انجام شده در زمینه فعالیت‌های پژوهشی قرآن و سلامت در دورانی که این پژوهش‌ها آغاز شد رضایت بخش نبود.

 

یک سال بعد مصطفی قانعی که خود را مؤسس کنگره‌های قرآن پژوهی و طب در دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌دانست جابه جایی مدیران سازمانی و ضعف بودجه و نه پژوهش‌های ضعیف را دلیل ناکامی این کنگره دانست و به ایکنا گفت: از آنجایی که چارچوب‌ها و شالوده سلامت در قرآن کریم ذکر شده و دغدغه اصلی وزارت بهداشت موضوع سلامت بود ما تصمیم گرفتیم بحث قرآن پژوهی و طب را در دستور کار تحقیقات این وزارتخانه قرار دهیم. این استراتژی بود که تنها با تصمیم یک معاونت وزارت بهداشت شکل گرفت و زمانی که من تصدی این کار را بر عهده داشتم تصمیم بر این شد که این کار آغاز شود.
وی عنوان کرد: این طرح به وزیر وقت بهداشت خانم دکتر دستجردی منعکس شد و خوشبختانه از جانب ایشان مورد اقبال هم قرار گرفت؛ اما، چون این موضوع کشوری یا ملی نبود با جابه‌جایی مدیران تلاش‌ها هم تداوم نیافت و کار متوقف شد. پس از این کنگره قرار شد اعتباری به دانشگاه‌ها داده شود که روی این موضوع تحقیق کنند و مسائل مختلف را در کنگره‌ها بازگو کنند که متأسفانه این امر نیز محقق نشد.
در همین حال فراهانی بار‌ها از وجود بودجه کافی و حمایت‌های تمام و کمال مالی از پژوهش‌های قرآنی خبر داده و به ایکنا گفت: در حوزه‌های قرآن‌پژوهی، مشکل مالی وجود ندارد، اتفاقا بودجه‌های خوبی در این زمینه فراهم است.
از سوی دیگر ابولفتح غفاری معاون نهاد نمایندگی، ولی فقیه در دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز بر وجود پژوهش‌های ضعیف در این کنگره‌ها صحه گذاشت و اظهار کرد: ورود قوی به مباحث پژوهشی در حوزه قرآن و سلامت نبود و مجموعه‌های دانشگاهی نمی‌توانستند مقالات عمیق و درخور توجهی تولید کنند.
وی با اشاره به تکراری بودن مقالات نیز عنوان کرد: وقتی کاری تکراری می‌شود هیچ بازخورد خوبی نمی‌توان از آن گرفت حتی این تکرار در تفسیر قرآن هم این گونه عمل می‌کند و قطعا نتیجه خوبی ندارد.

 

در این میان مصطفی عباسی مقدم رئیس سابق مرکز قرآن و عترت وزارت بهداشت که با آغاز به کار فراهانی در معاونت فرهنگی- دانشجویی به این سمت منصوب و یک سال بعد نیز از این سمت استعفا داد، بر خلاف فراهانی و غفاری اعتقاد دارد که نه تنها این کنگره‌ها موفق بوده‌اند بلکه مقالات آن‌ها از نیز از عمق و استناد‌های خوبی برخوردار بوده‌اند.
عباسی مقدم تصریح کرد: اگرچه مقالات ضعیفی نیز از این کنگره‌ها بیرون آمدند، اما نمی‌توان از آن‌ها به عنوان یک حکم کلی در مورد همه مقالات کنگره‌ها یاد کرد. اگر از اساتید طراز اول این موضوع بپرسید و ارزیابی از مقالات را از آن‌ها بخواهید می‌دانید این یک حرکت رو به جلو بوده است.
وی هچون قانعی عدم پشتیبانی وزارت بهداشت را در توقف کنگره‌ها و عدم تولیدات علمی مؤثر می‌داند و می‌گوید: وقتی این کار با سازمان دهی مطلوب جلو نمی‌رود و کمیته‌های مشخص آن را برگزار نمی‌کنند و وزارت خانه بهای لازم را به آن‌ها نمی‌دهد طبعا این‌ها حرکت‌های منقطعی است و به نتیجه نمی‌رسد.
عباسی مقدم افزود: باید حرکت‌های مستمری در این همایش‌های تخصصی وجود داشته باشد و یک کمیته‌های تخصصی علمی موضوعات آن را مشخص و هدایت کنند، اگر کمیته‌ای تخصصی هدایت این جریان‌ها باشد بعد از تعدادی همایش، موضوع مانند سایر بخش‌های علمی شکوفا می‌شود.
وی تأکید کرد: کنگره‌ها روند طبیعی خود را سیر کردند و می‌بایست ادامه و جهت گیری لازم پیدا می‌کردند، مرسوم این است که برای یک همایش فراخوان باز بگذارند، همایش هدایت شده است؛ اولویت‌ها و سر فصل‌ها معین می‌شود و بر اساس آن سرفصل‌ها همه مقاله ارسال کنند، شرکت کنند‌گان هم به صورت تخصصی مقاله می‌دهند در این غیر این صورت مقالات به صورت عمومی بوده و مطمئنا از سطح کیفی بسیار پایینی برخوردار خواهند بود، روند مجامع و همایش‌های موفق همینطور بوده هرچه جلوتر آمده و تخصصی و جزئی‌تر شده و طبیعتا موفق‌تر هم شده‌اند.
حال سال‌ها از ایده تدوین مقالات پژوهشی و کنگره‌های تخصصی در حوزه قرآن و طب می‌گذرد و به نظر می‌رسد تعداد مقالات موجود در طی این سال‌ها از آغاز اجرای کنگره‌ها تنها اندکی افزایش پیدا کرده و عملا به نظر می‌رسد ضعف‌هایی که در ابتدای این کنگره‌ها در رابطه با عدم دقت و یا مبالغه کردن در رابطه با تعداد مقالات وجود داشت طی سال‌های اخیر خود را نشان داده چنانکه نه تنها بر کمیت این مقالات افزوده نشده و حتی بنیان‌های کجی در این حوزه از همان روز‌های نخست گذاشته شد تا کنون نیز مانع از آغاز این فعالیت‌های علمی و بین رشته‌ای باشد.
بر اساس گزارش ایکنا اگرچه نمی‌توان عنوان کرد که کنگره‌های بین رشته‌ای قرآن و سلامت و روند تولید مقالات در این حوزه به طور کلی متوقف شده‌اند چرا که طی سه سال اخیر چند کنگره مانند طب نبوی در شیراز یا کنگره مطالعات بین‌رشته‌ای قرآن کریم سازمان قرآنی دانشگاهیان، ۲ کنگره قرآن و سلامت دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج)، همچنین کنگره نظام سلامت در اسلام که از سوی وزارت بهداشت برگزار شد شاهدی بر این مدعی هستند. اگرچه عباسی مقدم معتقد است این کنگره‌ها نیز نه از سوی وزارت بهداشت که توسط مجموعه‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی برگزار شده است.
اما آنچه وجود دارد این است که ۳۰ کنگره در دوران بسیار کوتاهی از تأسیس مرکز قرآن و عترت در وزات بهداشت تا سال ۸۹ و ۹۰ در وزارت بهداشت برگزار شد، اما از آن تاریخ به بعد نه تنها این حجم از تعداد همایش برگزار نشد بلکه روند تولید مقالات نیز با کاهشی محسوس مواجه شد باید این پرسش را مطرح کرد که آیا به بهانه تولید مقالات نازل باید چنین همایش‌هایی را متوقف کرد یا در سطحی بسیار محدود برگزار کرد؟ و یا اینکه به جای توقف همایش‌ها با فرض صحت ادعای ضعف علمی و ساختاری نحوه برگزاری آن‌ها اصلاح می‌شد تا هم سطح کیفی آن‌ها ارتقا پیدا می‌کرد و هم اینکه با ادامه برگزاری این همایش‌ها از آن زمان تا کنون اینک همانند برخی همایش‌ها و جشنواره‌های ثابت دیگر مدلی برای فعالیت‌های بین‌رشته‌ای و تولید علم در این حوزه وجود داشت.