سفره خالی هنرهای نمایشی در ضیافت‌الله رمضان

در شرایطی که رسانه ملی با کج‌سلیقگی هرچه تمام‌تر، پخش مجموعه‌های تلویزیونی بی‌ربط با حال و هوای ماه مبارک رمضان را در کنداکتور پخش این ماه ضیافت‌الله قرار داده است، باید به این نکته اذعان کرد که در عرصه فعالیت هنرهای نمایشی و از مجموعه اجراهای تئاتری که این روزها شاهد به روی صحنه رفتن آنها در بسیاری از تالارهای نمایشی هستیم نیز با هیچ نمایشی که ویژه و به مناسبت این ماه تولید و از سوی ارشاد برای اجرا در این ماه تدارک دیده شده باشد، مواجه نیستیم.

البته اگر پیرامون اهمیت این موضوع که حداقل باید در عرصه هنرهای نمایشی و در میان انبوه آثار تولیدی به روی صحنه رفته شاهد یکی دو اثر با حال و هوای رمضان سخن به میان بیاوریم باز ممکن است از ناحیه برخی منتقدان تذکر صورت گیرد مبنی بر اینکه نباید به مباحث دینی و ارزشی به نگاه مناسبتی و مقطعی نگاه شود و باید این مضامین و موضوعات در طول سال جاری و ساری باشد.

اما باید به این نکته مهم اشاره کرد که مقوله‌ای به نام رمضان که در آن صحبت از یک محدوده زمانی مشخص است که سال یکبار شاهد تکرار آن هستیم با مثلاً واقعه‌ای همچون عاشورا هرچند که آن نیز در یک روز اتفاق افتاده است، متفاوت است؛ چرا که عاشورا فراتر از یک واقعه تاریخی، یک فرهنگ است که پرداختن به آن به هر دو شکل مستقیم و غیرمستقیم جای کار دارد اما در مورد ماه رمضان خصایص و ویژگی‌های بی‌شماری را می‌توان مثال زد که مختص همان ماه است و شاید طرح آنها در سایر ایام سال بی‌مورد باشد.

با این وجود حتی اگر انگ فعالیت مناسبتی را نیز به تولیداتی از این دست بزنند هم باید گفت که پیرامون مقوله رمضان اقدامات بسیار کمی در زمینه تولیدات نمایشی صورت گرفته است و عرصه تئاتر چندان که باید و شاید در این مهم ورود جدی نداشته است.

گذشته از ویژگی‌های عبادی این ماه که می‌تواند در بستر پرداختن به مسائل اجتماعی و مبتلا به مردم دستمایه کار تولید نمایشگران قرار گیرد باید به این نکته مهم اشاره کرد که بسیاری از رویدادها و روایت‌های تاریخی نیز که زمان وقوع آنها ماه رمضان است قادر خواهند بود در روایت‌های نمایشی وارد شده و به تولید آثار فاخری با این موضوع منجر شوند که البته اگر منصفانه به این مسئله بخواهیم بنگریم باید گفت که مثلاً در مورد واقعه شهادت حضرت علی(ع) تولیداتی تاکنون در زمینه هنرهای نمایشی صورت گرفته است.

حال پرسشی اینجا مطرح است و آن اینکه چرا تاکنون در مورد سایر وقایع تاریخی این ماه که به طور مثال می‌توان از وفات حضرت ابوطالب(ع)، حضرت خدیجه(ع)، ولادت حضرت امام حسن(ع)، غزوه بدر، ولایتعهدی امام رضا(ع) و... عزمی برای تولید آثار نمایشی که بتوان در مناسبت‌های گوناگون این ماه آنها را به روی صحنه برد وجود نداشته است؟

وضعیت کنونی اجراهای نمایشی در سالن‌های گوناگون پایتخت حکایت از آن دارد که انگار با یک موقعیت زمانی عادی مانند سایر ایام سال مواجهیم و اغلب تولیدات نمایشی که به روی صحنه شاهد اجرای آنها هستیم براساس متون نمایشی خارجی تولید و به روی صحنه رفته‌اند که توجیه این اقدام هم این است که سلیقه و ذائقه مخاطب تفاوت کرده است و در صورت سرمایه‌گذاری به منظور تولید نمایش دینی و مذهبی استقبالی از آن صورت نمی‌گیرد که اگر به فکر سوددهی اجرا و بازگشت سرمایه از رهگذر اجرای تئاتر باشیم باید هم اذعان کرد که این توجیه به‌حق است، منتها صحبت بر سر این مسئله است که آیا در میان کوران انبوه تولیدات نمایشی امکان آن وجود نداشت که مسئولان فارغ از نگاه تجاری با سرمایه‌گذاری ولو اندک به فکر تولید اثری آبرومند ویژه این ماه حتی برای مخاطبان خاص خود باشند؟

حتی این امکان وجود داشت که با کمی خوش سلیقگی مسئولان هنرهای نمایشی ارشاد از میان آثار تولید شده با موضوعات و مقولات مرتبط به ماه رمضان که پیشتر به اجرا رفته‌اند، از آنجایی که دیگر نیازی به پروسه تمرین زمانبر ندارند و می‌توان با چند جلسه گروه اجرایی را به انسجام لازم برای اجرا مهیا کرد، زمینه‌ای فراهم می کردند که آنها این ایام حتی به شکل محدود تجربه اجراهایی نو را داشته باشند و مثلاً چه اشکالی داشت که مجدد شاهد اجرای نمایش «ترور» با موضوع شهادت حضرت علی(ع) به نویسندگی و کارگردانی حمیدرضا نعیمی که در زمان اجرای عمومی با استقبال خوبی نیز مواجه شد در ایام بودیم؟

امیر سجاد دبیریان